Helgarpósturinn - 04.03.1983, Blaðsíða 3

Hg!
pficzf, irinn Föstudagur 4. mars 1983
3
hlelgar ---
pasturinn
Blað um þjóðmál, listir og menn-
ingarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn Vignir •
Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúi:
Guðjón Arngrímsson.
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson, Óm-
ar Valdimarsson, Þorgrímur
Gestsson
Útlit:
Kristinn G. Marðarson.
Ljósmyndir:
Jim Smart.
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Auður Haralds, Birgir Sigurðs-
son, Heimir Pálsson, Hrafn
Gunnlaugsson, Jón Baldvin
Hannibalsson, Jónas Jónasson,
Magnea J. Matthíasdóttir, Pétur
Gunnarsson, Sigríður Halldórs-
dóttir, Sigurður A. Magnússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, Gunnlaugur
Ástgeirsson, Siguröur1
Svavarsson (bókmenntir &
leiklist), Sigurður Pálsson
(leiklist), Árni Björnsson (tón-
list,) Sólrún B. Jensdóttir
(bókmenntir & sagnfræöi),
Guöbergur Bergsson (mynd-
list), Gunnlaugur Sigfússon
(popptónlist), Vernharður
Linnet (jazz), Árni Þórarins-
son, Björn Vignir Sigur-
pálsson, Guðjón Arngríms-
son, Guðlaugur Berg-
mundsson, Jón Axel Egilsson
(kvikmyndir).
Utanlandspóstar:
Erla Sigurðardóttir, Danmörku,
Adolf H. Emilsson, Svíþjóð, Inga
Dóra Björnsdóttir, Bandaríkjun-
um, Helgi Skúli Kjartansson,
Bretlandi, Ólafur Engilbertsson,
Spáni.
Erlend málefni:
Magnús Torfi Ólafsson.
Skák:
Guðmundur Arnlaugsson.
Spil:
Friðrik Dungal.
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir.
Stuðarinn:
Helga Haraldsdóttir
og Páll Pálsson.
Útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna Gunn-
arsdóttir.
Innheimta: Guðmundur Jó-
hannesson.
Dreifing: Sigurður Steinarsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Lausasöluverð kr. 20
Ritstjórn og auglýsingar eru að
Ármúla 38, Reykjavík.
Sími: 81866.
Afgreiðsla og skrifstofa eru að
Ármúla 38. Símar 81866
og 81741.
Prentun: Blaðaprent hf.
Mokstur í botnlausa tunnu
Við íslendingar eyðum gríðarleg-
um fjármunum í tannlækningar. Á
þessu ári greiðir ríkið um eitt
hundrað milljónir og almenningur
líklega um tvöfalda þá upphæð. Af
þessum þrjúhundruð milljónum er
tæplega helmingur hreinar tekjur
þeirra hundrað og áttatíu tann-
lækna sem nú starfa hér á landi.
Samkvæmt upplýsingum Helgar-
póstsins eru meðallaun tannlækna
hér á landi á bilinu 60 til 90 þúsund
á mánuði.
I grein um tannlækningar í
Helgarpóstinum í dag kemur hins-
vegar fram að þessu fé er ekki mjög
vel varið. Þrátt fyrir að tannlæknar
séu aðeins í þremur löndum i heirn-
inum fleiri, miðað við íbúafjölda,
þá eru tannskemmdir hérlendis
mjög miklar. Þannig kemur fram
hjá landlækni að þó við Islendingar
séum af öllum alþjóðastofnunum
taldir búa við hvað best heilbrigðis-
ástand allra þjóða, hvað varðar t.d.
þætti eins og ungbarnadauða, með-
alaldur, mæðrahjálp og svo fram-
vegis, þá skerum við okkur algjör-
lega úr hvað varðar tannskemmdir.
Þar stöndum við okkur illa.
Ástæðurnar fyrir þessu afleita á-
standi eru fyrst og fremst þær að
hinn fyrirbyggjandi þáttur tann-
lækninganna hefur hér verið al-
gjörlega vanræktur. Þannig segir í
skýrslu sem Magnús R. Gislason,
tanniæknir og starfsmaður í heil-
brigðisráðuneytinu hefur samið, að
með fræðslu og tiltölulega ódýrum
aðgerðum sé hægt að minnka tann-
skemmdir um allt að 50%. í skýrsl-
unni segir einnig að í þessum efnum
séum við 20 til 30 árum á eftir ná-
grannaþjóðum okkar og að aðgerð-
ir ríkisins i málinu minni á mokstur
í botnlausa tunnu og lítið gert til að
minnka opið á botninum.
Allir sem Helgarpósturinn hafði
samband við um þessi mál vorú
sammála um að mikilvægasta að-
gerðin til varnar tannskemmdum
væri að auka flúorneyslu almenn-
ings í landinu. Það er gert í flestum
nágrannalöndum með mjög góðum
árangri, og án þess að nokkrar
slæmar hliðarverkanir hafi komið í
Ijós. Landlæknir og þeir sem að
þessum málum starfa innan heil-
brigðiskerfisins hafa margsinnis
bent á nauðsyn þess að flúorneysí-
an verði aukin hérlendis, annað
hvort með flúortöflugjöf, eða með
einfaldasta ráðinu af öllum — með
því að blanda flúor í drykkjarvatn.
En á því virðast sveitarstjórnir ekki
hafa verulegan áhuga; þvi miður
fyrir landsmenn alla.
Tannviðgerðir koma nefnilega
við budduna hjá fólki. Og þær
koma meira að segja verulega við
ríkiskassann. Svo samanburður sé
tekinn má geta þess að þjóðin eyðir
meiru í tannlækningar en i útflutn-
ingsbætur, sem mikið er fárast yfir.
Tannlæknar og þeir sem ráða
ferðinni í heilbrigðismálum verða
að taka sér tak og breyta þessum
málum. Þarna er auðvelt að spara
tugi milljóna á ári hverju.
Af fyllibyttu
Kunningi minn, fyllibytt-
an,kom til mín um daginn
þegar ég var í Reykjavík og
fýla í veðrinu. Hann hefur í
mörg ár verið að sanna fyrir
sér og konu sinni að hann sé
ekki alkohólisti og hafi
drykkjuna á sínu valdi. Öll
afskipti manna af ferli hans
eru illa séð, hann vill ráða
lögum og lofum, rétt eins og
Videosón vill fá næði og
hrinoboröiö
í dag skrifar Jónas Jónasson
Kunningi minn, fyllibytt-
an, settist loksins með dæsi
og söng í gormunum og stól-
armarnir gripu utanum hann
og héldu sér fast.
— Hvenær ætlarðú að
láta gera við þennan stól?
Maður sest í gegnum hann.
Getur ekki staðið hjálpar-
laust upp.
— Hvaða lykt er af þér?
klapp 200 fundarmanna til
að brjóta útvarpslögin. Þeir
kunna sitt fag englarnir í því
kompaníi, fengu Albert til.
að stjórna fundi réttlætisins.
Hann hefur víst ekki verið
að setja þjóðinni lög rétt á
meðan.
F yllibyttan, kunningi
minn, hefur verið að setja sér
lög, afnema gömul og úrelt,
hann hefur göslast áfram á
frekjunni og verið óhress
með öll samtök sem hafa það
að markmiði að leiðbeina
félögum sínum með lífslög-
um sem geri þeim fært að lifa
í samfélagi við aðra.
Fyllibyttan kom og var
fýla í honum.
— Hvað er að sjá þig,
spurði ég. Ertu fúll?
— Kjafti, sagði kunningi
minn.
— Fáðu þér sæti og svo
framvegis.
— Ég neita að sýna af mér
kæti.
— Hvaða, hvaða, þú ert
eins og veðrið!!
— Alveg er nú gasalegt að
eiga að vini mann sem getur
ekki gefið manni neitt al-
mennilegt nema ráð.
— Viltu kaffi?
— Það er drykkur fyrir
spákonur.
Röddin var óskaplega ljót,
hás og sár.
— Þú lítur út eins og þú
hafir verið að taka þátt í 800
metra handahlaupi. Óskap-
lega ertu þrútinn.
— Sjálfur getur þú verið
þrútinn.
— Ef þú sest ekki niður,
færðu hjartaáfall. Hlussaðu
þér í stólinn.
— Lykt?
— Þú Iyktar! Hvenær
fórstu 1 bað síðast?
— Þú hefur ekkert lagast
við að flytjast til Akureyrar,
sami kjafturinn. Kunningi
minn horfði upp til mín þeim
augum sem þessi þjóð hefur
horft á plágur og eldgos.
— Það stóð ekki til að ég
færi norður til að lagast.
— Stattu ekki þarna eins
og dreifbýlisprestur. Gefðu
mér þá kaffi úr því ekki vill
betur.
— Ætlarðu að fara að
spá, sagði ég og gekk fram í
eldhús að láta kaffikönnuna
vinna verkin sín. Þegar ég
kom aftur inn í stofu sat
kunningi minn með lokuð
augun og blés úr stút. Varir
hans eru stundum þannig.
— Ertu sofnaður, spurði
ég.
— Eg vildi ég væri dauð-
ur. Röddin kom á loftbylgju
út úr honum og tungan
fylgdi á eftir að strjúka þess-
ar þurru þykku varir. Svo
sagði hann:
— Hvaða djöfuls söfnun
er nú í gangi hjá ykkur.
— Hvaða okkur?
— Þessum SÁAKAF-
LEGAÁMÉR.
— Þú meinar SÁÁ. Við
erum að safna fyrir sjúkra-
stöð.
— Rétt sisvona?
— Já, réttsisvona.
— Getiði ekki gert það
þegjandi og átakalaust?
Þurfiði að halda vöku fyrir
þjóðinni?
— Við getum ekkert án
hennar.
— Það er nú svo komið í
þessu landi að við getum
ekki fengið okkur neðan í
því án þess að allt gangi af
göflunum! Kellingin mín er
með æsing, presturinn er
með æsing, tengdamútta er
með æsing, strákurinn er
með æsing!!!
— Við erum ekki með æs-
ing.
— Vist. Þið eruð augiýs-
ingasjúkir.
— Vekjaraklukkan hring-
ir. Annars gerir hún ekki
gagn.
— Þykist ætla að bjarga
heiminum.
— Nei.alls ekki. Bara þér
og kannski manninum í
næsta húsi.
— Hvaða manni i hvaða
húsi?
— Það er alltaf einhver í
næsta húsi sem þarf að
bjarga. Kunningi minn opn-
aði nú augun, en þau horfðu
ekki á mig. Það var eins og
hann væri að horfa á fyrir-
heitna landið, þetta land sem
þarf ekki vegabréf til að
heimsækja og setjast að,
landið þar sem fuglar syngja
í trjánum og sólin virðist
aldrei setjast og himinninn
alltaf heiður þrátt fyrir ský.
— Af hverju ferðu ekki
þangað, sagði ég lágt.
— Þangað hvert?
— Til landsins bak við
hillingarnar.
— Ég sem get ekki einu
sinni staðið upp úr þessum
stól! Þögn.
— Þetta er annars ljóta á-
standið, sagði hann svo.
— Það getur lagast.
— Hvernig?
— Hættu nú, þú veist það
eins vel og ég. Þú ert orðinn
þreyttur á þessu sulli. Konan
er þreytt, presturinn er
þreyttur, tengdamamma er
þreytt, strákurinn er þreytt-
ur — manstu?
— Af hverju leggur þetta
fólk sig ekki? Hvílist?
— Þú heldur fyrir því
vöku. Svona feit og ljót fylli-
bytta heldur vöku fyrir um-
hverfi sínu.
— Það er geðslegt að
heimsækja þig! Hann þagði
um stund. Svo:
— Er pláss á þessari and-
skotans sjúkrastöð?
— Strax eftir áramót,
ljúflingur.
— Er gagn að þessu?
— Hætta að drekka?
— Já, gagn?
— Við þurfum bara að
safna nokkrum fimmhundr-
uðköllum fyrst. Þú mátt
sitja þarna á meðan.
— Fyndinn!
— Okkur er alvara.
— Það er fimmhundruð-
kall í frakkanum mínum.
Settu hann í þessa grefils
stöð. Annars held ég að það
komi enginn.
— í stöðina? Þann dag
sem verður nóg pláss, skal ég
borga þér fimmhundruð-
kallinn og éta hattinn minn.
— Þú átt engan hatt.
1 — Þá skal ég éta þinn...
— Hvar er þetta kaffi
þitt?
— Kemur...
Og kaffikannan var að
mala við sjálfa sig frammi í
eldhúsi. Það eins og kumraði
í henni. Eldhúsrúðan grét
svolítið undan vindinum.
Þegar ég kom inn í stofuna
með kaffifantinn fullan af
svörtu kaffi sat kunningi
minn fastur í stólnum og grét
svolítið lika.
Það er oft upphafið að
bata.