Helgarpósturinn - 09.01.1986, Síða 19

þeir geri nœgilega mikid af því ad kynna þœr
fyrir almenningi?
„Nei, ég held ekki. Við erum flestir eitthvað að
reyna, en kennsluálagið er svo mikið og launin
svo lág að öll skilyrði eru mjög erfið. Menn hafa
þurft að leggja mjög hart að sér til að ná árangri
í rannsóknum sem skila engu í launum. Menn
eru einvörðungu að vinna fyrir hugmyndir og
hugsjónir en enga veraldlega umbun."
Samnefnari '68 kynslóð-
arinnar: háir vextir!
Blaðamaður sem sjálf er flóttamaður úr kenn-
arastétt biður nú Jón Braga blessaðan um að
hneykslast meira á kjörum kennara.
„Það þarf víst ekki að biðja mig um það. Mér
er það mikið áhyggjuefni hversu laun allra kenn-
ara eru lág. Þetta er aldeilis voðalegt mál vegna
þess að við verðum að setja svo mikið traust á
menntakerfið og það er gert með því að gera út
kennara sem geta ekki verið annað en óánægð-
ir og svekktir út í sína aðstöðu eins og ástandið
er nú.
Launakerfi hins opinbera er nú byggt þannig
upp að menn eru verðlaunaðir með því að fá
einhverja ómælda yfirvinnu en kennarar hafa
ekkert slíkt fengið. Þar fyrir utan eiga þeir mjög
erfitt með að kenna í yfirvinnu vegna þess að
starfið er svo lýjandi, að vera með barna- og
unglingaskara yfir sér allan daginn. Að ætla sér
að kenna 20—50% yfirvinnu drepur hverja
manneskju á nokkrum árum. Það stefnir í al-
gjört óefni þegar við erum með ofurþreytta
kennara. Konan mín er t.d. að því komin að gef-
ast upp.
Þetta tengist því sem ég ýjaði að áðan varð-
andi ’68 kynslóðina. Hún fær að borga brúsann.
Það voru hennar námslán sem voru verðtryggð
fyrst allra lána á íslandi. Síðan voru öll lán verð-
tryggð þegar þetta fólk hafði lokið námi 77—78.
Hér er því um að ræða háskólaborgara, sem fá
lág laun, skulda milljón eða milljónir í námslán
og til að geta orðið sér úti um þak yfir höfuðið
þurfa þeir að taka vísitölutryggð lán sem þar að
auki eru með háum vöxtum. Víst er nauðsynlegt
að vísitölutryggja lán, en að bæta ofan á þau há-
um vöxtum er gjörsamlega ófært. Lántakendur
borga tvöfalda eða þrefalda upphæð lánanna á
raunvirði.
Mér þótti vænt um að Vigdís skyldi minnast
sérstaklega á kennara í áramótaávarpi sínu.
Læknar t.d. vinna ábyrgðarmikið starf á tiltölu-
lega háum launum. Svo höfum við kennara sem
hafa svipaða menntun og sinna jafnvel enn
ábyrgðarmeira starfi en það á lúsarlaunum!"
— Helltirdu þér sjálfur út í húsbyggingar ad
námi loknu?
„Já, ég skellti mér í það fljótlega eftir að ég
kom heim. Ég hef alltaf gætt þess að skipuleggja
árið nákvæmlega fyrirfram eins og sönnum
raunvísindamanni sæmir. Mér hefur tekist að sjá
greiðslurnar fyrir og því hef ég staðið í skilum en
það hefur auðvitað kostað mjög mikið aðhald í
einkalífinu. Það mátti ekkert út af bera, maður
var alltaf í kröggum.
Það kemst ekkert jafnvægi á í íslensku þjóðlífi
fyrr en búið er að leysa grundvallarvanda fólks
sem er húsnæði, fæði og föt. Ef ástæða er til að
taka erlend lán fyrir einhverju þá er það til að
teysa þessi mál. Þetta hefur svo auðvitað áhrif á
einkalíf fólks, börnin og frammistöðu fólks í
vinnu. Þetta er algjör vítahringur."
— Finnst þér ekki aö íslendingar hafi veriö
seinþreyttir til vandræöa?
„Jú, enda hafa þeir heldur ekki haft tækifæri
til að taka þátt í umfjöllun um sín mál. Hér er
lýðræðið fótum troðið að mínu viti. Allt byggist
upp á forræði. Menn fá umboð frá þjóðinni til að
fara með löggjafarvaldið í fjögur ár, þeir taka sér
þetta umboð alfarið og virðast ekkert skeyta um
vilja þjóðarinnar, heldur telja það skyldu sína
að berjast fyrir „sínum" málum.
Eitt síðasta dæmið um þetta er getuleysi al-
þingismanna til að afgreiða jafn einfalt mál og
bjórmálið. En það mál er svo einfalt og lágkúru-
legt að maður veigrar sér við að nefna það sem
dæmi um stjórnarfarslegt ofbeldi. Allar skoð-
anakannanir benda til þess að þjóðin vilji leyfa
sölu bjórs. En Alþingi getur ekki afgreitt málið
heldur lætur það velkjast um í nefndum."
Guðmundur orðinn
fáliðaður. . .
— En nú ert þú nýfarinn aö skipta þér opin-
berlega af pólitík og varst kosinn í landsnefnd
Bandalagsjafnaöarmanna á dögunum. Var eitt-
hvaö sérstakt sem olli því?
„Já, það má segja það. í gegnum árin hef ég
haft nægilegt starf að vinna á minum vettvangi
en aftur á móti mikið rætt pólitík við þá vini
mína Vilmund og Guðmund. Ég hef treyst þeim
til að berjast fyrir hlutum eins og lýðræði og
sjálfsvirðingu allra þegnanna. Síðan gerðist það
að Vilmundur féll frá og undanfarið hefur verið
ólga innan BJ og orðið fámennt í kringum Guð-
mund.
Þar að auki sér maður engin teikn um úrbæt-
ur heldur þvert á móti. í sambandi við t.d. bjór-
málið og Hafskipsmálið sér maður hvernig of-
beldi er beitt og menn hafa ekki minnstu tilfinn-
ingu fyrir því. Menn eru endurkosnir í bankaráð
eins og ekkert hafi í skorist! Bandaríkjamönnum
er t.d. alveg ljóst að löggjafinn á ekki að vera að
vasast í málefnum framkvæmdavaldsins. Þessu
hafa menn bara ekki áttað sig á hérna heima og
mörg okkar vandamál eru einmitt til komin á
þann hátt.
JÓN BRAGI
BJARNASON
PRÖFESSOR
í HP-VIÐTALI
Þegar málin horfðu svona við, engar úrbætur
í augsýn og Guðmundur orðinn fáliðaður, ákvað
ég að slást í hópinn með honum opinberlega þó
svo að ég voni að ekki komi til þess að ég þurfi
að fara í framboð.”
I framhaldi af þessu hélt raunvísindaprófess-
orinn drengjalegi stólpaframboðsræðu fyrir
blaðamann sem greip að lokum í taumana svo
Helgarpósturinn verði nú ekki ásakaður um ein-
hliða áróður fyrir BJ, sem að margra dómi er
sökkvandi skip, og reyndi því að beina talinu
diplómatískt inn á annað áhugamál Jóns Braga,
nefnilega skokkið.
„Ég hef alltaf verið mikið fyrir að hreyfa mig,“
segir hann, án þess þó að iða í stólnum. „Ég hef
hlaupið í mörg ár. Það losar um streituna sem
við byggjum öll upp og getur jafnvel eytt þung-
lyndi. Það felst líka í því ákveðin ögrun, til að
drífa þig út að skokka þarftu að vinna bug bæði
á sjálfum þér og umhverfinu. En þar sem það er
dálítið einmanalegt að hlaupa hefur mér nú tek-
ist að draga nokkra vini mína með mér í skokk-
ið. Þeir eru margir að grotna niður, þessir karlar,
um að gera að hreyfa þá svolítið.
Ég mæli eindregið með þessu. Ég hef sjálfur
ekki orðið veikur síðan 74. Þegar ég finn að
flensa er að herja á mig fæ ég mér tvær aspirín,
tvær C-vítamín og tvo sterka sjússa og fer
snemma að sofa.“ Nú hlær Jón Bragi dálítið
feimnislega og bætir við: „í þessu sambandi er
nú kannski mikilvægast að fara snemma að
sofa."
— Fleiri áhugamál?
„Já, gönguferðir aðallega. Á veturna fer ég oft
um helgar í gönguferðir um nágrenni Reykjavík-
ur með félaga mínum Friðriki Pálssyni. Þá göng-
um við nokkrar stundir á hjarninu. Eins geng ég
um hálendið á sumrin. Þar fyrir utan hef ég mik-
ið dálæti á tónlist og sagnfræði. Mannfagnaður
finnst mér nú skemmtilegur líka. Það besta sem
aður gerir er að hitta góða vini."
Feiminn og hlédrægur. . .
— Leynist mikill lífsnautnamaöur aö baki vís-
indamanninum og íþróttagarpinum. ..?
„Ég er lífsnautnamaður með mjög ströngu að-
haldi — góð vín, ostur og annað slíkt finnst mér
mjög huggulegt. En maður má ekki missa beisl-
ið af lífsnautnunum. Þá er voðinn vís.“
— Finnst þér gaman aö elda mat?
„Nei, mér finnst gaman að borða en ég kýs
fremur að vaska upp en elda. Ég elda stöku sinn-
um og þá verða dætur mínar mjög hrifnar en ég
hef sjálfur ekki eins góða lyst á matnum. En kon-
an mín er mikill matreiðslusnillingur. Ég vaska
semsé frekar upp þar sem við eigum ekki upp-
þvottavél fremur en aðrir af þessari kynslóð sem
borgar þessa háu vexti — né heldur litasjónvarp.
Dætur mínar hafa alveg sætt sig við það þótt all-
ir í kringum þær eigi litasjónvarp og vídeó. Eitt
sinn var vinkona Siggu litlu, níu ára dóttur minn-
ar, að hneykslast á því að við ættum ekki lita-
sjónvarp. Én hún er alltaf svo jákvæð og benti
vinkonu sinni á að sjónvarpið væri ekki bara
svarthvítt heldur líka grátt!“
— Viltu í lokin spreyta þig á aö lýsa sjálfum
þér meö eigin oröum?
„Nei, það get ég ekki! Biddu mig heldur að
lýsa Guðmundi! Ég tel mig vera feiminn og hlé-
drægan, kannski vegna þess að ég hef alist upp
hjá föður sem er það ekki... í skóla þótti ég
rómantískur og viðkvæmur. Ég er alla vega það
viðkvæmur að ég opna mig ekki nema upphátt
við sjálfan mig á gangi yfir hjarnið, en þær hugs-
anir myndi ég aldrei opinbera fyrir neinum, ekki
einu sinni skrifa þær niður fyrir sjálfan mig. En
göngurnar og hlaupin eru semsé mín sjálfster-
apía."