Helgarpósturinn - 09.01.1986, Page 24

KVIKMYNDIR
eftir Ingólf Margeirsson, Sigmund Erni Rúnarsson og Ólaf Angantýsson.
Hughrif úr
lífi konu
Háskólabíó/Regnboginn: Plenty (Allt eda
ekkert) ★★★
Bresk/bandarísk. Árgerö 1984.
Framleiðandi: Edward Pressman.
Leikstjóri: Fred Schepisi.
Handrit: David Hare (eftir leikriti sama).
Kvikmyndataka: lan Baker.
Tónlist: Bruce Smeaton.
Aðalhlutverk: Meryl Streep, Charles Dance,
Tracey Ullman, John Gielgud, Sting, lan
McKellen, Sam Neill.
Astralíumaðurinn Fred Schepisi hefur gert
kvikmynd eftir leikriti David Hare um kon-
una Susan Traherne; lif hennar og hugar-
heim frá stríðsárunum til miðbiks sjötta ára-
tugarins. Við kynnumst Susan (Meryl Streep)
sem breskum andspyrnumanni í Frakklandi
og ástum hennar við samstarfsmann sinn
Lazar (Sam Neill). í næsta kafla myndarinnar
erum við stödd í Bríissel eftir stríð þar sem
Susan hittir starfsmann breska sendiráðsins
Raymond Brock (Charles Dance) og sendi-
herrann Sir Leonard Darwin (John Gielgud).
í þriðja tímakafla mætum við Susan í London
þar sem hún vinnur hjá skipafélagi og verður
vinkona bóhemstúlku, Alice Park (Tracy Ull-
man). Raymond kemur aftur til skjalanna og
þau Susan fella hugi saman en það slitnar
upp úr sambandinu. A fjórða tímaskeiði Sus-
an — í kringum krýningarathöfn Elísabetar
Englandsdrottningar 1953 — liggja leiðir
þeirra Raymond saman á ný eftir taugaáfal)
Susan. Þau giftast og við erum enn í fimmta
kafla myndarinnar — í Súezdeilunni 1956 —
þegar Darwin sendiherra segir af sér í mót-
mælaskyni við þátt Breta í deilunni. Sjötti
kafli myndarinnar gerist í Jórdaníu þegar
Raymond er orðinn sendiherra og Susan
sendiherrafrú á deyfandi lyfjum við tauga-
streitu. Áttundi kaflinn gerist aftur í London
nokkru síðar þegar Darwin sendiherra er lát-
inn og Susan er viðstödd jarðarförina ásamt
eiginmanni sínum og neitar að snúa aftur til
Jórdaníu. Upp úr því fer að halla undan fæti
í frama eiginmannsins. Loks leysist hjóna-
band þeirra upp að því er virðist og í loka-
kaflanum hittast þau aftur Susan og elskhug-
inn Lazar, nú á afskekktu strandhóteli: hann
drykkfelldur og gæfusnauður, hún lífsþreytt-
ur dópisti.
Eins og lesningin gefur til kynna er mynd-
in nokkuð samhengislaus og ekki bætir úr
skák að leikstjórinn klippir tímaskeiðin fyrir-
varalaust saman svo oft er erfitt að átta sig
hvað hefur gerst á undan eða á hvaða tíma-
skeiði við erum stödd hverju sinni. Þess
vegna verður persóna Susan fremur óljós, en
um hana snýst myndin og líf hennar og
þanka. En samt kemst einhver óljós seiður
spurninga um lífið og tilveruna til skila í þess-
ari frábærlega velieiknu mynd, sem gerir
hana heillandi og sterka. En þau gæði liggja
fyrst og fremst í hughrifum fremur en í þaul-
hugsaðri uppbyggingu.
-IM
Franska
bylgjan
endurvakin
Regnboginn: Boléro. -kirk
Frönsk. Árgerð 1984.
Framleiðendur: Films 13 og TFl Films
Production.
Leikstjórn/handrit: Claude Lelouch.
Aðalhlutverk: Robert Hossein, Nicole
Garcia, Geraldine Chaplin, James Caan,
Daniel Olbrychski, Jaques Villeret o.fl.
Þegar André Bazin (1918—1958) stofnaði
og hóf útgáfu kvikmyndatímaritsins Cahiers
du Cinema upphófst eitt blómlegasta skeið
kvikmyndasögunnar: nouvelle vague eða
franska nýbylgjan s.k. Á Cahiers starfaði á
sjötta áratugnum hópur ungra gagnrýnenda
(Claude Chabrol, Francois Truffaut, Jean-Luc
Godard o.fl.), sem hafði eigin hugmyndir um
það hvernig kvikmyndir skyldu gerðar. Þeir
gagnrýndu óspart hinar þunglamalegu fram-
Ieiðsluaðferðir kvikmyndaiðnaðarins og
lögðu sérstaka áherslu á frelsi höfundar og
mikilvægi þess að kvikmyndin væri ekki iðn-
aðarvara, heldur tæki til eigin listrænnar
sköpunar {politique des auteurs). Líkt og
penninn er aðeins verkfæri í höndum rithöf-
undarins skyldi myndavélin þjóna kvik-
myndahöfundinum (le camera-stylo). Þar
sem kvikmyndaiðnaðurinn var ekki beint
ginnkeyptur fyrir hugmyndum þessara ungu
hugsjónamanna, þá tóku þeir sig til og héldu
sjálfir út á götur Parísarborgar með léttar
16mm kvikmyndatökuvélar á öxlunum og
sköpuðu Nýju frönsku bylgjuna; kvikmynda-
hefð, sem losaði höfundinn undan höftum
hins þunglamalega framleiðsluferils kvik-
myndaveranna og vangaveltum skilnings-
lausra fjármagnsaðila. Þegar síðan franskar
kvikmyndir unnar í anda Nýju bylgjunnar
unnu öll meiriháttar verðlaun Cannes-hátíð-
arinnar 1959 er óhætt að segja að Bazin hafi
tekist ætlunarverk sitt. . . einu ári eftir dauða
sinn. Næstu tvö árin komu fram á sjónarsvið-
ið í Frakklandi ekki færri en sextíu og sjö nýir
leikstjórar(l), sem á einn eða annan hátt leit-
uðust við, í anda Bazins að brjóta á bak aftur
hinar þunglamalegu fjármála- og fagur-
fræðilegu hefðir kvikmyndaiðnaðarins. Einn
þessara nýju leikstjóra var Claude Lelouch.
Framleiðandi: George Miller.
Leikstjórn: George Miller og George Ogil-
vie.
Handrit: Terry Hayes og George Miller.
Tónlist: Maurice Jarre.
Aðalhlutverk: Mel Gibson, Tina Turner,
Bruce Spencer, Adam Cockburn, Angelo
Rossito o.fl.
Eftir MadMax og Road Warrior hefur ástr-
alska leikstjóranum George Miller tekist að
sjóða saman þriðju kvikmyndina um engil
dauðans og réttlœtisins, þar sem Mel Gibson
spígsporar um í heilagri reiði í leit sinni að
illa sinnuðum skúrkum að berja á. í fyrstu
myndinni var hann ósköp venjuleg nútíma-
lögga, sem leitaði hefnda á illmennum þeim,
er myrt höfðu eiginkonu hans og barn.
Myndin gerði lukku og því ekkert annað
sjálfsagðara en að gert yrði framhald af
henni. En þegar rykið hafði verið dustað af
kvikmyndatökuvélinni hans Millers kom í
ljós að kjarnorkustyrjöld hafði geisað um
heimsbyggðina og Mad Max því staddur í
ókominni framtíð og önnum kafinn við að
verja dýrmætar bensínbirgðir vandalausra
Enn floppar
Franken-
heimer
Regnboginn, Blóðpeningar (The Holcroft
Covenant): ★
Bandarísk, árgerð 1985.
Framleiðendur: Edie og Ely Landau.
Leikstjóri: John Frankenheimer. Handrit:
George Axelrod, Edward Anhalt og John
Hopkins. Kvikmyndun: Gerry Fischer. Tón-
list: Stanislas. Aðalleikarar: Michael Caine,
Arithony Andrews, Victoria Tennant,
Michael Lonsdale og Lili Palmer.
John Frankenheimer átti að baki farsælan
feril sem sjónvarpsmyndamaður áður en
hann braut sér leið inn í kvikmyndaheiminn
með eftirminnilegum hætti. Þrillerar hans
frá því rétt eftir 60 eru mörgum enn í fersku
minni og má þar meðal annars benda á The
Hann gerði sína fyrstu kvikmynd árið 1960
(Le propre de l'homme) og naut fyrst veru-
legrar hylli á alþjóða vettvangi fyrir gerð
myndarinnar Un homme et une femme
(1966), en hinn sérstæði myndræni stíll þeirr-
ar myndar átti eftir að hafa gífurleg áhrif á
kvikmyndahöfunda um allan heim á síðari
hluta sjöunda áratugarins.
Hvað kemur svo ofangreint kvikmyndinni
Boléro við? Jú, fyrir utan það að hún er gerð
undir leikstjórn Lelouch, þá getur hún að
auki skoðast sem skólabókardæmi um það,
hvernig kvikmyndaiðnaðurinn hefur fært
sér í nyt vissan hluta af kenningum Bazins
sér til framdráttar, en að öðru leyti kastað
þeim algjörlega fyrir róða og á þann hátt enn
á ný tekist að kaffæra að mestu leyti þá þró-
un til opnunar miðilsins fyrir áframhaldandi
og stöðugri nýsköpun, sem hefði getað hlot-
ist af frönsku nýbylgjunni.
Eg er ekki með þessum orðum að segja að
Boléro sé léleg kvikmynd, því það er þvert á
móti langt í frá að svo sé. Kvikmyndin er
mjög fagmannlega unnin. Myndmál
Lelouchs er að vanda bæði stórbrotið og
hnitmiðað og honum tekst á einkar sannfær-
andi hátt að halda saman öllum þráðum
þessarar margslungnu atburðarásar, þannig
að úr verði heilsteypt ættarkróníka fjögurra
fjölskyldna í jafnmörgum löndum, allt frá ár-
inu 1936 fram til dagsins í dag. Verkefni
þessu tekst honum síðan að ljúka af, s.a.s.
hnökralaust á tæpum þremur klukkustund-
um og er það afrek út af fyrir sig. Hitt er svo
annað mál, að ég hefði persónulega viljað
vita af fjármagni því, sem fór í gerð þessarar
myndar í höndum aðila, sem í anda André
Bazins hefði getað gert 3—4 kvikmyndir
fyrir andvirði þessarar einnar... og ekki
slakari að listrænum gæðum.
Ó.A.
Góð afþrey-
ingarmynd
Austurbœjarbíó: Mad Max, Beyond Thund-
erdome (Mad Max — I þrumuhvolfi). ★★
Áströlsk. Árgerð 1985.
fyrir skúrkum og illþýði framtíðarinnar.
í Beyond Thunderdome eru bensínbirgðir
veraldar hinsvegar á þrotum og við hittum
Max fyrir hvar hann er á ferð um eyðimörk-
ina með úlfaldalest sína. Enn eru þar skúrkar
á ferð og stela þeir undan honum farkostin-
um. Leikurinn berst til Skiptaborgar, en þar
ræður rokkdrottningin Tina Turner ríkjum
og hefur þar safnað kringum sig svo ótrúlega
fjölbreytilegu úrvali allskyns illþýðis, að un-
un er á að líta. Entity (en svo nefnist Tina í
myndinni) er þó engan veginn einráð, því tví-
stirnið Master og Blaster ráða ríkjum í undir-
heimum borgarinnar, þar sem metan (orku-
forði nýlendunnar) er af mikilli list unnið úr
svínaskít. Master er dvergur og heilinn á bak
við framleiðsluaðferð metansins. Til liðs við
sig hefur hann síðan risann Blaster, sem
ekki stígur í vitið, en þeir félagar jafna hins
vegar út vankanta hvors annars, þannig að
þeir eru orðnir býsna skeinuhættir fröken
Entity, hvað varðar valdaaðstöðu hennar í
nýlendunni. Max gengur til liðs við Entity,
vinnur á risanum Blaster í einvígi, en er ekki
betur launað en svo, að hann er sendur
vatnslaus og allslaus út í eyðimörkina á vit
dauðans. Mel Gibson getur á hinn bóginn
engan veginn dáið ráðalaus, því hann hefur
skrifað undir samning við Miller um gerð Mad
Max IV og því kemur honum til bjargar
hópur barna, sem í anda Williams Golding
og „Lord of the Flies“ hafa lifað af flugslys í
eyðimörkinni og búið sér þar ból og af fá-
dæma sjálfsbjargarviðleitni skapað sína eig-
in siðmenningu á meðan þau biðu eftir
björgun.
Það er öldungis ástæðulaust að rekja nán-
ar þróun mála hér, því söguþráðurinn er svo
dásamlega skemmtilega botnlaus í fáránleik
sínum, að hans verður einvörðungu notið til
fullnustu „í beinni útsendingu" s.a.s. Beyond
Thunderdome er m.ö.o. prýðisgóð afþreying-
armynd, þar sem höfundur hefur leyft sér að
gefa ímyndunaraflinu lausan tauminn, og
það svo að um munar. Hér getur allt gerst...
og síðan mitt í allri endaleysunni: þetta var-
færnislega og sjálfsgagnrýna ástralska glott,
sem við núorðið þekkjum svo vel úr síðari
tíma kvikmyndum þessarar fjarlægu en okk-
ur í anda svo nálægu heimsálfu.
Ó.A.
Charles Dance og
Meryl Streep í
Plenty: Tímaskeið
úr ævi konu.
Young Savages, Birdman of Alcatraz og The
Manchurian Candidate. „Manni sem gerir
svona myndir er hægt að fyrirgefa margt,"
stendur á einum stað um þennan leikstjóra.
Og víst er að Frankenheimer hafa oftsinnis
síðan verið fyrirgefnar slakar myndir. Hann
hefur varla sent frá sér heppnaða mynd síð-
an hann sannaði árið 75, að hægt er að gera
betri framhaldsmynd en þá upprunalegu.
French Connection II var svo sannarlega til
marks um það að ennþá bjó gamli þriller-
myndasmiðurinn í kalli.
En svo eru liðin tíu ár. Og harla fátt hefur
komið frá Frankenheimer á þeim tíma sem
verður flokkað undir aðrar myndir en þær
misheppnuðu. Svoleiðis eru tvær síðustu
myndir hans, þær Prophecy og The Chal-
lenge, sú síðarnefnda þó sýnu skárri. Hálf-
sextugur sendir Frankenheimer svo frá sér
kvikmynd eftir verulega þekktri skáldsögu
Robert Ludlums, The Holcroft Covenant,
sem fjallar um hefnd SS-foringjans á syni sín-
um og konu, sem yfirgáfu hann í lok stríðs-
ins. Rétt eins og margar þessar síðustu mynd-
ir hans er hún þessi vita misheppnuð. I fljótu
bragði verður reyndar ekkert ágæti séð við
hana. Handritshöfundarnir, sem eru þrír, en
það lofar sjaldnast góðu, klúðra lipurri og
lævíslegri fléttu Ludlums sem er skemmti-
lega þáttuð af allavega athugasemdum, oft-
ast óvæntum, og heldur lesandanum ekki
aðeins í langvarandi spennu heldur setur
hann jafnframt út af laginu; stríðir og villir
fyrir.
í samanburði við söguna er kvikmynda-
handritið einstaklega flatt og missir gjörsam-
lega marks þegar við bætist þurrleg fram-
setning Frankenheimers, sem að því er best
verður séð, grípur til nokkurra örþrifaráða til
að lífga upp á karakterleysi handritsins eins
og til dæmis sifjaspellið er til marks um. Allt
rennur þetta að sama ósi. Leikendunum,
með Michael Caine í broddi fylkingar, leiðist
svo ofsalega í hlutverkum sínum að liggur
við geispa oftar en mörgum sinnum. Metn-
aðarleysi Caine er reyndar orðið áhyggju-
efni, en ekki verður séð af síðustu hlutverk-
um hans að hann líti mikið yfir þau og sýni-
legt, að upphæðin sem í boði er, heillar
meira en inntak rullunnar. Og maður segir
bara, því miður.
-SER.
24 HELGARPÖSTURINN