Helgarpósturinn - 05.02.1987, Page 2

ÚRJÓNSBÓK
Vantar þig upplýsingar?
Það gerðist fyrir nokkru samkvæmt upp-
lýsingum forsætisráðherra sem fréttaskýr-
endum dagblaðanna bar ekki saman um
hvort ætti að treysta fullkomlega, að hann fól
tveimur ráðherrum, sem báðir heita Matthí-
as, að koma tilteknum upplýsingum á fram-
færi við fjármálaráðherra sem þá var í París
að afla sér annarra upplýsinga. Ráðherrarnir
tveir upplýstu síðar að ekki hefði verið ljóst
af orðum forsætisráðherra hvor þeirra hefði
átt að upplýsa fjármálaráðherra (hann hefur
að líkindum sagt eitthvað á þessa leið: ,,Þú
hringir, Matti, og lætur Þorstein vita“) svo að
nafnarnir hugsuðu sitt ráð í einrúmi og kom-
ust að þeirri niðurstöðu að hinn Matti-nn
hefði örugglega átt að miðla upplýsingum til
fjármálaráðherra. Sökum þessara hnökra á
upplýsingaferlinu var fjármáiaráðherra
hvort tveggja í senn granda- og upplýsinga-
laus að kanna leyndardóma Parísarborgar
og hefði sennilega átt ógleymanlegt kvöld,
hefði ekki skrifstofublók í Arnarhvoli náð
sambandi við hann og miðlað honum óvart
fyrrgreindum upplýsingum með þeim afleið-
ingum að fjármálaráðherra hætti við að fara
á Crazy Horse Saloon og hleypa lífi í sam-
komuna þar en birtist í staðinn á alþingi og
fokkaði upp hlutunum svo sem frægt er orð-
ið.
Hér er þessa einstaka atburðar getið til
vitnis um að upplýsingar og upplýsingamiðl-
un gegna veigamiklu hlutverki í flestum
greinum nútímaþjóðlífs og ræður oft mestu
um gang mála, líf einstaklinga, stétta, heilla
þjóða og alls heimsins jafnvel hvort upplýs-
ingar eru fyrir hendi og séu þær fyrir hendi
hvort þeim sé eða hvort þeim sé ekki miðlað
til þeirra sem gætu hugsanlega notið hins
áhyggjulausa lífs á Crazy Horse Saloon ef
þeir fengju ekki þessar upplýsingar.
Hvort sem okkur líkar það betur ellegar
verr þá lifum við í svonefndu upplýsinga-
þjóðfélagi þar sem allt fer á annan endann ef
menn fá ekki upplýsingar eða geta ekki kom-
ið þeim frá sér af því að þeir til dæmis fengu
ekki nægjanlega skýrar upplýsingar um
hvort þeir áttu að miðla upplýsingum eða
ekki.
Stór hópur einstaklinga aflar sér núorðið
viðurværis með því einu að safna upplýsing-
um um aðra einstaklinga sem geta vegna
ásóknar fyrri hópsins fengið það á tilfinn-
inguna að þeir séu til í því skyni eingöngu að
um þá verði unnt að afla upplýsinga og að
þeir geti tæpast verið til nema þeir fái án af-
láts til baka þessar upplýsingar um sjálfa sig.
Upplýsingar eru orðnar svo gildur þáttur í lífi
fólks að vitund okkar um jafn einfalda stað-
reynd og þá að við séum hluti af samfélagi og
nokkurs virði er háð því að háskólamenntað-
ir könnuðir og hnýsar breyti okkur í upplýs-
ingar. Sá sem getur ekki eða vill ekki ein-
hverra hluta vegna miðla um sig upplýsing-
um, hverfur bókstaflega, ekki einungis af
sjónarsviði meðbræðra sinna, sem búa til
skýrslur og lesa skýrslur, heldur er einfald-
lega ekki reiknað með honum í þjóðfélaginu.
Hann á það jafnvel á hættu að missa sjónar
á sjálfum sér.
Engan skyldi því undra að viö erum sár-
þyrst eftir upplýsingum, né heldur ætti að
koma nokkrum manni á óvart hversu gildi
upplýsinga þykir ótvírætt. Upplýsingar eru
að heita má íykillinn að lausn allra mála og
vægi þeirra til að mynda svo mikið, þegar
þjóðfélaginu er stjórnað, að menn treystast
ekki til að hafa stjórn á öðru en því sem þeir
hafa upplýsingar um.
Gott dæmi um slíkt eru viðbrögð stjórn-
valda við skattsvikum. í hvert skipti sem fisk-
verkakona í skáldaðri olíusvuntu spyr í ein-
feldni sinni stífpressaða embættis- og stjórn-
málamenn hvers vegna ekkert sé gert í því
að hún skuli vera að kikna undan opinberum
gjöldum á sama tíma og milljónerinn, sem á
fiskvinnsluna, borgar ekkert í hinn sameig-
JON OSKAR
inlega sjóð og þiggur jafnvel fátækrastyrk
sér til framfærslu, er svarið oftast nær þetta
að ekki séu fyrir hendi nægjanlegar upplýs-
ingar um tekjur og neyslu milljónerans til
þess að hrekja þær upplýsingar samkvæmt
skattframtali að hann búi við sára fátækt.
Jafnvel þó að skattyfirvöld sjái á eftir milljón-
eranum með barnabæturnar inn í Mercedes
Benz af nýjustu gerð, telja þau sér ekki fært
að fullyrða hvort hann eigi eða eigi ekki
Mercedes Benz fyrr en þau hafa aflað sér
upplýsinga um það sem þau geta svo ekki
þar sem vantar starfsfólk til þess að vinna úr
upplýsingunum ef þeirra skyldi verða aflað.
Veldi upplýsinganna verður til þess með öðr-
um orðum að auðæfi fiskvinnslukonunnar
eru viðurkennd staðreynd á sama hátt og fá-
tækt milljónerans. Og þar við situr.
Ég velti því einnig stundum fyrir mér hvort
við treystum ekki um of á nytsemi og gildi
svonefndra varnaðarupplýsinga. Sjálfur hef
ég meðtekið ókjörin öll af slíkum upplýsing-
um og hegða mér samt iðulega eins og mað-
ur sem hefur ekki fengið upplýsingar um
neitt, geng áhyggjulaus um veraldarinnar
crazy horse saloon og er hvað eftir annað að
gera þar einhverja bölvaða vitleysu. Vel
meintar varnaðarupplýsingar hafa jafnvel
vakið mig til vitundar um að nú sé mál til
komið að ég vilji gera það sem varað er við,
enda tók ég út þroska löngu áður en ungl-
ingsstúlkur fengust til þess almennt að láta
prenta á skólafötin sín að þær vildu smokk-
inn.
En þjóðin vill upplýsingar. Það er ekki nóg
með að samfélagið og efnahagslífið veslist
upp án upplýsinga, heldur erum við sjálf bú-
in að ánetjast upplýsingum svo að okkur
þykir lífið einskis virði án þeirra. Öll tilvera
okkar er farin að snúast um upplýsingar.
Okkur líður eins og eiturlyfjasjúklingi, sem
fær ekki skammtinn sinn, ef við komumst
ekki í upplýsingar. Og okkur líður að sjálf-
sögðu langtum verst ef við fáum ekki upplýs-
ingar um það sem kemur okkur alls ekkert
við og yki talsvert á vellíðan okkar að vita
alls ekkert um.
Ég segi fyrir mig að fái ég ekki að vita í
fréttum til dæmis hvert sé fæðingarhlutfall
ógiftra kvenna eða grasspretta í Þistilfirði í
meðalári, þá finnst mér eins og verði eitt-
hvert tómarúm innan í mér og allt um kring.
Ég fæ jafnvel minnimáttarkennd þar sem ég
sit innan um vinnufélaga mína, sem bera það
með sér langar leiðir að þeir hafi fengið upp-
lýsingar um áðurgreint fæðingarhlutfall og
grassprettuna í Þistilfirði, en ég hvolfist yfir
pappíra á skrifborðinu mínu, óupplýstur rati
með sjónhring svo þröngan að þessu leyti að
mönnum þykir ekki þroskavænlegt þennan
daginn taka mig tali.
Þó að ég sé fær um í þessu skrifi að fjalla
almennt og af frumlegu hyggjuviti og mikilli
skynsemi um upplýsingaæðið, þá er það svo
að ég er hreint sjúkur orðinn í upplýsingar.
Ég hleyp frá öllum mínum persónulegu
vandamálum og úrlausnarefnum, hversu
brýn svo sem þau eru, til þess eins að missa
ekki af fréttunum. Klukkan 19 er ég ekkert
nema eyrun við útvarpið og síðan umhverf-
ist ég í augu og eyru framan við sjónvarpið,
má ekki missa af einu einasta orði í fréttum
á tveimur rásum. Og verði eitthvert hlé á
hreinni upplýsingamiðlun á öldum ljósvak-
ans, er ég sokkinn í dagblöð og tímarit að
sækja mér viðbót af upplýsingum. Einstaka
sinnum, þegar ég get ekki lengur flúið undan
mínum eigin úrlausnarefnum, segi ég við
sjálfan mig að ég sé með því að eltast svona
við upplýsingar og fréttir að leita skjóls
undan upplýsingunum, sem mig varði fram-
ar öllu og sé miðlað innvortis um sálina. En
þessi væga aðkenning af sjálfsrýni líður fljót-
lega frá og fyrr en varir hef ég náð réttum
áttum í upplýsingaþjóðfélaginu.
' 2 HELGARPÓSTURINN