Helgarpósturinn - 30.07.1987, Qupperneq 7

NÁMSLÁNAKERFIÐ
eftir Garðar Sverrisson
ÞEIM EFNAMINNSTU
HALDIÐ FRÁ NÁMI
Einstaklingur í leiguhúsnœöi fœr 24 þúsund.
Þar af eiga 3.700 krónur að dekka leiguna.
Skeröing Sverris skapaöi vítahring. Náms-
fólk aö gefast upp á ástandinu.
Ómar Geirsson formaður Stúdentaráðs Háskóla íslands. Theodór Grímur Guðmundsson, fulltrúi Stúdentaráðs í
stjórn Lánasjóðs íslenskra námsmanna.
Hagur þeirra námsmanna sem
þurfa á námslánum ad halda hefur
farið versnandi á síðustu 2 árum. í
dag er svo komið að einstaklingur í
leiguhúsnœði getur að hámarki
fengið kr. 24.390 á mánuði hjá
Lánasjóði íslenskra námsmanna.
Þeim sem eitthvað þekkja til leigu-
markaðar í Reykjavík kemur varla
á óvart að þetta ástand er í auknum
mœli farið að halda fólki frá námi.
Á pappírum þess opinbera er tal-
an 24.390 ekki útí bláinn. Þvert á
móti er henni ætlað að endurspegla
framfærslukostnað námsmanna í
leiguhúsnæði. I sundurliðun lána-
sjóðsins eru námsmanni tii dæmis
ætlaðar 375 krónur á dag til að
borða fyrir eða kr. 11.256 á mánuði.
Af þeim 13 þúsund krónum sem þá
eru eftir gerir ríkisvaldið ráð fyrir að
kr. 3.751 dugi fyrir húsnæðiskostn-
aði eða leigu. Hafa ber í huga að
þessar tölur eru miðaðar við há-
markslán, en hámarkslán fá aðeins
þeir sem engar tekjur hafa að vetri
og ekki meira en kr. 24.390 á mán-
uði yfir sumartímann.
,,Eg hef orðið var við að krakkar,
einkum utan af landi, eru að gefast
upp á þessu ástandi," sagði Ómar
Geirsson formaður Stúdentaráðs í
samtali við HP. „Lánasjóðurinn ætl-
ar okkur til dæmis 3.700 krónur í
húsnæði en sú upphæð dugar ekki
einu sinni fyrir leigunni hér á stúd-
entagörðunum, hvað þá á almenn-
um leigumarkaði þar sem herbergið
er leigt út á 8 til 10 þúsund krónur.
Aðrar tölur í framfærslugrunninum
eru álíka mikiö út í hött. Staðreynd-
in er sú að námslánin duga engan
veginn til lífsframfæris."
Theodór Grímur Guðmundsson,
fulltrúi námsmanna í stjórn LÍN,
hafði svipaða sögu að segja. Hann
kvaðst að vísu ekki hafa setið lengi
í stjórn lánasjóðsins en nógu lengi til
að gera sér grein fyrir því að ástand-
ið væri mjög alvarlegt. „Fólk ber sig
upp við mig með átakanleg dæmi,“
sagði Theodór.
Peim Ómari og Theodóri bar sam-
an um að hér væri öðrum þræði um
uppsafnaðan vanda að ræða, víta-
hring sem menn hefðu komist í árið
1985 þegar Sverrir Hermannsson
kom i veg fyrir að námslán hækk-
uðu í samræmi við hækkun fram-
færsluvísitölu. Námsfólk sem ekki
nyti fjárhagsaðstoðar fjölskyldu
sinnar hefði þá safnað skuldum og
þurft að hreinsa þær upp yfir sumar-
tímann. Sá tekjuauki hefði síðan
orðið til skerðingar námsláns skóla-
árið 1986—7 og hefði þá þurft safna
enn meiri skuldum. Nú væri svo
komið að menn fengju ekki lengur
lán og sæju sér ekki fært að hefja
fullt nám í haust. Hér væri auðvitað
fyrst og fremst um að ræða þá sem
hvorki nytu fjárhagsaðstoðar for-
eldra eða maka.
Gagnvart einstaklingum í leigu-
húsnæði vantar nú um 4 þúsund
krónur uppá að námslánið nái því
að vera jafn verðmætt og það var
fyrir ráðherradóm Sverris Her-
mannssonar, og þótti þó ýmsum
nóg um sem lifa þurftu af þeim 19
þúsund krónum sem lánaðar voru
vorið 1985. En stjórnarathafnir
Sverris og fráfarandi stjórnar teygðu
sig einnig út fyrir landsteina. Sem
dæmi má nefna að námsmaður í
Danmörku sem fyrir 2 árum fékk
4.663 danskar krónur í námslán fær
nú aðeins 4.379. Auk þessarar beinu
skerðingar á krónutölu hefur verð-
bólgan í Danmörku síðustu 2 ár
hjálpað til við að rýra þetta lán.
Fari mánaðarlaun á sumri fram úr
þessum upphæðum skerðist náms-
lán viðkomandi lánþega. Náms-
menn í sambúð hafa einnig goldið
þess ef sambýlismaður hefur náð
miðlungstekjum. Kerfið gerir ekki
ráð fyrir fjárhagslegu sjálfstæði
þeirra sem hyggja á háskólanám.
Búi þeir ekki einir er þeim ætlað að
lifa á sambýlisfólki sínu, jafnvel þótt
það hafi rétt miðlungstekjur.
Þetta fjárhagslega ósjálfstæði hef-
ur leitt til þess að fólk sem ekki býr
með efnuðum maka hefur orðið að
hætta við að afla sér menntunar.
Kerfiö virðist ekki átta sig á því að
venjuleg heimili, að ekki sé nú
minnst á þau efnaminnstu, þola það
ekki að önnur fyrirvinnan hætti
skyndilega að draga björg i bú og
sitji 4—5 ár í skóla án þess einu sinni
að fá námslán. Að sögn Ómars
Geirssonar formanns Stúdentaráðs
kemur þetta verst niður á þeim kon-
um sem langar að hefja það nám
sem þær misstu af vegna barns-
burðar eða af öðrum ástæðum.
Þeim Ómari og Theodóri bar sam-
an um að þeir sem létu í sér heyra
vegna þessa ástands væru fyrst og
fremst þeir sem illa væru settir en
sæju þó til sólar. Hinir sem allra
verst væru settir létu síður í sér
heyra. Þetta væru gjarnan krakkar
sem ættu efnalitla foreldra og vildu
ekki kvelja þá með tali um sín vand-
ræði. Þá væri ótalinn sá fjöldi sem
léti sig ekki einu sinni dreyma um
að hefja nám. Það segði sig sjálft að
án fjárhagsaðstoðar lifði enginn fyr-
ir 24 þúsund krónur á mánuði
a.m.k. ekki í leiguhúsnæði í Reykja-
vik. Slíkt dæmi gengi einfaldlega
ekki upp. í raun væri verið að ýta
þeim efnaminnstu frá námi.
Um helmingur þeirra sem eru á
námslánum hér heima býr í leigu-
húsnæði. Hér er um að ræða meira
en 2 þúsund námsmenn sem ríkis-
valdið gerir ráð fyrir að þurfi aðeins
að borga kr. 3700 fyrir mánaðar-
leigu húsnæðis. Þeir Ómar og
Theodór sögðu að menn teldust
góðir ef þeim tækist að finna sér
húsaskjól fyrir minna en 10 þúsund
krónur. Staðreyndin væri sú að fólk
væri almennt búið með námslánin
sín um eða uppúr miðjum mánuði.
Þá tækju aðrir við framfærslunni,
lánardrottnar eða foreldrar. Sumir
yrðu að fá sér vinnu með náminu en
það hefði yfirleitt slæmar afleiðing-
ar. í fyrsta lagi kæmu slíkar tekjur til
frádráttar námsláns. I öðru lagi
drægi svona vinna úr námsárangri,
en bæði skólinn og þó sérstaklega
lánasjóðurinn gerðu mjög ákveðnar
kröfur um námsárangur. Niðurstað-
an væri vítahringur sem menn
kæmust ekki út úr. Námslánið félli
niður og þá yrðu menn að gera hlé
á námi um lengri eða skemmri tíma.
Miðað við þá óraunhæfu upphæð
sem ríkisvaldið lánaði námsfólki
væri fráleitt að gera ráð fyrir því að
þeir sem á annað borð dyttu út af
fjárhagsástæðum gætu hafið nám á
nýjan leik. Líklegra væri að þetta
fólk hyrfi inn í hóp þeirra sem vegna
lélegra námslána treysta sér ekki til
að hefja nám.
HELGARPÓSTURINN 7
„Námsmaöur í Danmörku sem fyrir
2 árum fékk 4.663 danskar krónur í
námslán, fœr nú aöeins 4.379. Auk
þessarar beinu skerdingar hefur
verdbólgan í Danmörku hjálpad til
við að rýra þetta lán.“
„Hinir sem allra verst vœru settir
létu síður í sér heyra. Þetta vœru
gjarnan krakkar sem œttu efnalitla
foreldra og vildu ekki kvelja þá
með tali um sín vandrœði.“