Helgarpósturinn - 30.07.1987, Síða 24

eftir Vernharð Linnet
30 TIMA DJASSGEGGJUN
Það er víst ekki orðum aukið að
Norðursjávardjasshátíðin í Haag er
stærsta djasshátíð veraldar. Hún var
fyrst haldin árið 1976. Djassgeggjar-
ann Paul Acket lan gaði að kynna all-
ar helstu stefnur djassins. 300 tón-
listarmenn voru ráðnir og 9000
gestir hlustuðu. í fyrra léku 800 tón-
listarmenn fyrir rúmlega 40.000
hlustendur. í ár léku 1000 tónlistar-
menn í 12 sölum í þrjá daga og tíu
tíma hvern dag og áheyrendur ótelj-
andi. Þetta voru yfir 120 hljómsveit-
ir og þó við íslensku félagarnir vær-
um duglegir alla þrjátíu tímana náð-
um við ekki að hlusta á nema brot af
þessum sveitum. Af sumum var
spælandi að missa — á öðrum hafði
maður engan áhuga. Tónlistin í
Congresgebouw spannar allt litróf-
ið: djass frá New Orleanistum til
framúrstefnumanna, djassrokk og
blús og salsa og frændurnir allir og
frænkur. Ég hlustaði á 32 sveitir í 30
klukkutíma þessa þrjá daga. Á sum-
ar lengi, aðrar stutt. Og ekki hafði
ég mikla þörf fyrir að hlusta á tónlist
næstu daga á eftir.
Það var um fimmleytið að morgni
þess níunda febrúar að ég; Egill B.
Hreinsson, píanisti og verkfræðing-
ur; Tómas R. Einarsson, kontra-
bassaleikari og Stefán S. Stefánsson,
saxisti mm. héldum til Keflavíkur-
flugvallar. Eftir fyrsta bjórinn var
djassinn í höfn og ljúflega sveif Arn-
arflugsþotan skýjum ofar að Skip-
hóli þarsem Hagalestin beið.
Það var uppselt á Miles Davis,
Dexter Gordon og Oscar Peterson.
Mér tókst að gráta út miða á Dexter,
enda var minni ferð fyrst og fremst
heitið á hans fund. Ég nennti ekki að
gráta meir þann daginn og vissi af
reynslu að jafn gott var að hlusta á
Miles Davis af svölunum miklu fyrir
ofan tjaldhimininn þarsem hann
blés einsog að kremjast í tjaldinu
mikla. Þegar ég var á þessu sama
festivali 1985 blés Miles einnig í
tjaldinu og varð það þá mér til
happs að koma auga á mastur eitt,
kiifra upp það og leggjast á tjald-
himininn — sá ég þá bæði vel og
heyrði. Semsagt: ég sat á svölunum
meðan Miles blés og naut þess —
Time after time var lokalag; Gamli
Miles með nýju Valentínuna! Þá var
að fara í P-salinn þarsem bólstraðir
stólar og líknandi blær loftkælitækj-
anna beið — og svo að sjálfsögðu
Basiebandid undir stjórn Frank
Fosters. Þarna blésu Erik Dixon og
Sonny Cohn enn, aðrir af riýrri árgerð
Fyrst heyrði ég Basiebandið með
Basie, þá með Thad Jones og nú
með Foster. Basiebandið með Basie
var eilífðarvél sveiflunnar sjálf.
Basiebandið með Thad Jones var
undir stjórn einhvers litríkasta stór-
sveitargaurs allra tíma og Freddie
Green enn á lífi. í Basiebandinu
hans Frank Fosters var fagmennsk-
an fullkomin, en djúpt á snillinni! Ég
sá glitta í skeggjað andlit píanistans
Monty Aleksanders á leið minni á vit
Freddie Hubbards og Satchmo erf-
ingjanna. Það hafði verið kynnt að
Freddie ætlaði að endurskapa
gömlu snilldarverkin frá Hot Five
og Seven tímanum — og meðleik-
ararnir voru ekki amalegir: Al Grey
24 HELGARPÓSTURINN
af Basieættinni, Aluin Batiste kreóli,
Al Casey úr Fats Waller sveitinni, Sir
Roland Hanna, Red Callender sem
lék með Armstrong 1937 og Alan
Dawson módernisti.
Freddie fór á kostum í Struttin’
with some barbecue, og krafturinn
þvílíkur að manni varð ekki um sel.
En þegar öll verkin fengu þessa
meðhöndlun var lítið eftir af Arm-
strongsköpuninni. West End blues
er enginn kappakstursblús! En
svona er að kýla í nös.
Svo var komið að meistara Dexter
Marsalis: Flottur í tauinu — frábær
spilari...
Gordon — þá sögu segjum við þegar
Round Midnight verður á tjaldinu
hérlendis. Bird sigurvegararnir
1987 léku í Carrouselsalnum. Benny
Carter fyrir Bandaríkin, Niels-Henn-
ing 0rsted Pedersen fyrir Evrópu og
Piet Noordijk fyrir Holland. Með
þeim vorú Hollendingarnir er unnu
áður: Píanistinn Rein De Graaff
(1986) og trommarinn John Engels
(1985). Benny Carter verður áttræð-
ur þann áttunda ágúst nk. — en það
sér enginn maður né heyrir. Hann
gæti þessvegna verið fimmtugur og
titurlaus tónninn jafn voldugur sem
fyrr. Hann stóð næstur Johnny
Hodges sem altósaxafónmeistari
djassins og þarna í Carrouselsalnum
var ekkert erfitt að skilja það — hitt
var torskildara að náungi sem blés
með bæði Ellington og Fletcher
Henderson á árunum fyrir 1930, lék
með Chick Webb og leiddi McKin-
leys Cotton Pickers til sigurs skuli
enn standa uppréttur með horn í
hendi! Niels og félagar fóru á kost-
um og brosti Daninn breitt og
mælti: Hittumst á íslandi — að vísu
ekki við salinn allan!
Það var annar áttræður unglingur
á fjölunum þetta kvöld: sjálfur Hi-
de-ho konungurinn — meistarinn úr
Cotton Club: Cab Calloway! Hann
var með stórsveit með sér og
Williamsbrœöurnir steppuðu þarna
einsog í mynd Coppola: The Cotton
Club. Það var heillandi að hlusta á
gamla refinn syngja lög á borð við
The Jumping jive og þegar hann
söng Minnie the Moocher trylltist
salurinn og tók ekki undir af minni
krafti en públikumið í Cotton Club
og Cab gamli áttræður í hvítum kjól-
fötum mun magnaðri en Larry
Marshall— ungmennið er lék hann í
Cotton Club myndinni. Þeir hefðu
átt að sjá Cab gamla, blessaðir
menningarfýlupokarnir sem mest
hafa hnýtt í hann. Þarna hvarf mað-
ur hálfa öld afturí tímann og það er
ekki hversdagslegur viðburður —
það eina sem skyggði á tónleikana
var dóttir kalls sem söng, Chris heit-
ir hún og meir er ekki um það að
segja.
Cap Calloway: Hressari en í Cotton
Club.
Sumt var hlustað á af skyndingu:
Ruby Braff mundaði kornettinn af
smekkvísi sem fyrr, Robert Cray
kyrjaði poppblús sinn i tjaldinu
stóra, Jack DeJohnette var á ferð
með Special Edition sveit sína —
leiðinlegustu útgáfuna sem ég hefi
heyrt og bjargaði öllu meistara-
legur trommuleikur hljómsveitar-
stjórans: meistara trommuljóðsins.
Art Ensemble ofChicago varð ég að
yfirgefa til að upplifa Calloway. Lest-
er Bowie var í læknasloppnum en
tónlistin í ætt við upphitun meðan
ég stóð við. Hinn fyrsti dagur var lið-
inn og tveir til góða.
Þegar við félagar renndum í hlað
þann 11. júlí heyrðum við Manhatt-
an Transfer hljóma úr tjaldinu stóra.
Söngurinn sá hljómaði í eyrum,
sléttur og felldur meðan ég gekk
stigana endalausu uppá Dakterras;
en á þakinu var tjaldað yfir frjálsari
tónlist. Þar var ein geggjaðasta
frjálsdjasssveit okkar tíma að trylla:
Last Exit. Þar þandi öskrandi saxa-
fóninn prússneski hershöfðinginn
sem við þekkjum svo vel; villimað-
urinn þýski Peter Brötzman, Sonny
Sharrock sló gítar, Bill Laswell bassa
og Roland Shannon Jackson
trommur. Brötzman var sVartastur
þeirra allra og kraftbirtingur tónlist-
arinnar slíkur að þeir dauðu hefðu
risið til lífsins hefði einhver getað
dáið af bjórpissi því er þarna var
selt. Seinna um kvöldið blés Oliver
Lake þar og mun menntaðri en þeg-
ar hann var í tjaldinu 1985 með
djömpbandið sitt. Lokaatriðið í þak-
tjaldinu var svo stórsveit George
Russells: The living time orchestra.
Þar er vinur okkar Palle Mikkelborg
helstur einleikari og sama hvað sá
maður blæs — alltaf rata tónarnir
beint til hjartans. Þetta kvöld fór ég
aðeins einu sinni í PWA salinn — þar
lék kammersveitin eina og sanna:
The Modern Jazz Quartet. Allt var á
sínum stað og Jackson heitur í
blúsnum. Þessi stofnun mundi
meira að segja hræra hjörtu hinna
æðri unnenda tónlistar. I stóra tjald-
inu þarsem tugþúsundirnar dvelja
var ungstirnið Wynton Marshalis
Benny Carter: Áttræður öldungur í
stöðugri sókn.
mættur til leiks með sína ungsveina.
Ég hef áratugaþjálfun af föstudags-
ösinni í Ríkinu svo mér tókst að
troða mér þægilega nálægt sviðinu
og virti fyrir mér sævarskarlsklædd-
an trompetsnillinginn. Allt var
þarna vel gert og stundum ansi
gaman. Þá kviknaði í tundrinu. Það
sama varð ekki sagt um lokaatriði
kvöldsins í tjaldinu stóra — gítarleik-
arann Stanley Jordan. Hann er enn
yngra stirni en Wynton og ekki síðri
virtúós — þetta eru strákar í flokki
klassísku vélmennanna sem ferðast
um heiminn og mala Beethoven og
Mozart og gull með sinfóníugaurum
á tímakaupi — en hjá Jordan kvikn-
aði ekki í tundrinu. Því miður. Þá
var að halda í Stúdíó 2000 þarsem
píanistarnir léku í kippum. Á leið-
inni var gerður stuttur stans í and-
dyrinu og hlustað á Dirty Dozen
Brass bandið sem hingað kom og
sporðrennt baunahamborgara og
bjór. Þegar ég kom inní myrkvaðan
salinn og settist í bólstraðan stól var
Nat Pierce að slá píanóið með bas-
ískum tilþrifum. Ekki undarlegt þar-
sem hann leysti gamla greifann af
þegar honum lá lítið við — ég hafði
gaman af Nat en það var næsti pían-
isti sem ég var að bíða eftir: George
Wallington— en hvað á að þýða að
flakka í önnur lönd til að eltast við
Wallington. Al Haig og Georg
Wallington voru helstu bopppíanist-
ar hvítir og ýmis verk Wallingtons
klassískar perlur nú s.s. Godchild.
Haig hlustaði ég á áðuren hann dó
og var það jafnmikil opinberun og
er ég heyrði Duke Jordan fyrst;
Þarna sat svo Georg eða Giorgio
Figlia, einsog hann var skírður þeg-
ar hann fæddist á Sikiley 1924, og
lék á slaghörpuna — ekta bíbopp—
hart. Stundum saknaði maður ljóðs-
ins, en þannig slóu drengirnir
bíboppnóturnar í 52 nd stræti þegar
Georg var með Dizzy og Oscar Petti-
ford á Onyx klúbbnum 1943. Vel-
kominn til baka Wallington! Daginn
eftir hóf Adam Makowicz píanóleik-
inn í Stúdíó 2000 — makalaus sá Pól-
verji í tatumísku spili sínu. Þó kann
ég betur við hann með rýþma því
dýnamíkina skortir stundum. Sá síð-
asti er ég hlýddi á í þessum sal var
einn af stórmeisturum djasspíanós-
ins — þó margir vilji ekki kenna
hann við djass: Cecil Taylor. Hann
settist og sló stríða hljóma svo
stundum hélt maður sig í þáttum
Þorkels Sigurbjörnssonar. Það var
ekkert verra þvi tvær eru tegundir
tónlistar: góð tónlist og vond. Þetta
var tvímælalaust góð tónlist og þó
botninn væri stundum suðrí Borgar-
firði tókst honum alltaf að slá hann
að lokum. Ekki hafði ég minnst
gaman af þremur smáljóðum er
hann lék sem aukalög og alltaf var
maður jafnundrandi er þessi flétt-
aði, smávaxni, kattliðugi svertingi á
sextugsaldri skaust útaf sviði og inn
— jafnt óvænt ög tónarnir er hann
seiddi úr slaghörpunni.
Georg Kelly blés í tenórinn í göml-
um anda enda áður með The Savoy
Sultans. Richie Cole blés bípopp-
boppið sitt í félagsskap við sálar-
blásarann Hank Crawford. George
Benson söng samstíga gítarnum í
tjaldinu stóra og skömmu síðar
rokkaði Chuck Berry þar í gæsa-
gangi. Ornette Coleman og Don
Cherry hittust að nýju á þessari há-
tíð, en mikið var það litlausari tón-
list en sú er þeir félagar hljóðrituðu
fyrir Atlantic á gullaldarárum hins
frjálsa djass. Ætli Coleman hafi tap-
að kraftinum, snerpunni, sveiflunni
og frískleikanum eftir að hann lét
vana sig — æ þvílíkt uppátæki tón-
listinni til dýrðar en gagnslaust
djassinum eftir sem eyru mín
greindu.
í Carrouselsalnum framdi Gary
Burton tónagaldur sinn og ekki óiík-
ur því sem hann hljómaði í Gamla
bíói — aftur á móti var Stan Getz
þúsund sinnum hressari en í Laugar-
dalshöll. Þvílík snilli — þvílík fegurð.
í PWA salnum léku tríó Herbie
Hancocks, sjötugstórsveit Dizzy
Gillespies og Sarah Vaughan með
tríói. Dizzy er að halda uppá afmæl-
ið sitt um allan heim þó kirkjubæk-
ur telji hann ekki sjötugan fyrr en í
nóvember, hans get ég síðar. Herbie
þekkjum við öðrum betur, en Sarah
— hin guðdómlega Sarah! Ég vissi
hún hefði verið góð — en að hún
væri enn svona góð, það var upplif-
un. Sentimentalisminn sem oft hef-
ur heltekið hana og ekki síst hin síð-
ari ár var á burtu og ferskur grófleik-
inn í fyrirrúmi. Ekki grófleiki sem
særir heldur rífur mann með í tóna-
orgíu. Þegar Sassy svíngar svíngar
öll hjörðin.
Tónþreyttur en glaður lýk ég þess-
ari skýrslu frá Norðursjó. Keep
swingin’.