Tíminn - 08.06.1918, Síða 1

TíMim
kemur út einu sinni i
vika og kostar 4 kr.
árgangurinn.
APGREIÐSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
kuid i Laufási, simi 91.
II. ár.
Reykjavík, 8. júní 1918.
24. blað.
Pyngsta bölið.
Heimsstyrjöldin hefir nú staðið
í nærfelt fjögur ár. Friðarvonir
engar. Flestar liinar sterkustu þjóð-
ir heimsins eru þátttakendur í
hildarleiknum. Ógæfa stríðsins
þjakar þar hvert heimili. Manntjón
og fjárlát meira en dæmi eru til
áður. Hin fáu hlutlausu lönd drag-
ast nær og nær barmi hringiðunn-
ar. Geta þær þjóðir flestar búist
við að hvirfilvindur styrjaldarinnar
sveiíli þeim þá og þegar inn í al-
heims brunann. Öll lönd og allar
þjóðir þjást af stríðinu. Það sýnist
vera hið geigvænlegasta óhapp,
sem menning þessarar aldar gat
orðið fyrir. Það er liörmulegt en
samt satt, að mennirnir sjálfir hafa
með styrjöld þessari lagt sér á
herðar þyngri byrði heldur en hin
blindu ötl náttúrunnar öll í sam-
einingu hefðu megnað að skapa.
í stað þess að lypta mannkyninu
á hærra stig, hefir menningin því
nær drukknað í blóði og tárum.
Mönnum rís hugur við að hugsa
til þess, hve mikilli snild, fé og
orku er eytt í hinni miklu stór-
veldaglímu. Ef þeim ógrynnum
andlegs og efnalegs auðs, sem þar
fer að forgörðum hefði verið varið
til að bæta mannlegt líf á þessum
hnetti, þá liefði það átak orðið hið
giftudrýgsta spor sem mannkynið
hefði stigið.
Styrjöldin er þyngsta böl heims-
ins. Og þetta böi er alleiðing þess,
að hinar svo nefndu siðuðu þjóðir
hafa aðhafst margt, sem betur hefði
verið ógert, en hinsvegar látið vera
að framkvæma aðra hluti, sem
ekki mátli vanrækja. í stuttu máli:
Pyngsta bölið sem yfir mannkynið
hefir dunið, hefði ekki þurft að
bera að höndum, ef gœtt hefði ver-
ið meiri framsýni. Þetta viðurkenna
nú helztu menn allra landa, jafnt
þeirra sem í styrjöld eiga og hinna
sem hlutl'aus eru.
Styrjöldin með öllum sínum
skuggalegu afleiðingum er talandi
vottur þess, hve miklu það skiftir
fyrir hverja þjóð að hugsjónir þær
sem hún vinnur fyrir og trúir á
séu í einu viturlegar og drengilegar.
íslenzka smáþjóðin er eins og
dropi í veraldarhafinu. Aðstaðan en
ekki verðleikar eða yfirburðir hafa
forðað þeim dropa frá að sogast
inn í hringiðuna. Og fari svo að
við íslendingar ökum nokkurnveg-
in heilum vagni út úr hörmungum
stríðsins, þá er það að vísu mikii
hamingja, en þó ekki þess eðlis að
hún gefi nokkurn rétt lil að mikl-
ast yfir þeim nábúunum sem mist
hafa flest sín gæði í brunanum
mikla. Að vísu er það rétt að
stríðið ber ekki vott um háa stjórn-
málamenningu eða siðgæði þeirra
þjóða sem efndu til blóðbaðsins.
Sú fordæming er réttmæt, jafnt á
vörum íslendinga sem annara
manna. En hitt er óréttmætt og
óviðeigandi sem stundum hefir
heyrst hér á landi, að íslenzka
þjóðin stæði hærra andlega og
siðferðislega, en þjóðir þær sem
berast á banaspjótum. Engin sönn-
un hefir verið færð fyrir þvi máli,
enda mun ekki hægt um vik.
En þó að friður lífs og lima,
sem íslendingar hafa notið fram
að þessu og gera sér von um að
njóta framvegis, gefi ekki ástæðu
til sjálthælni eða yfirlætis, þá verð-
ur því ekki neitað að styrjöldin,
þetta geisilega stjórnmálaóhapp
þeirra þjóða, sem við höfum hing-
að til, og munum framvegis, taka
okkur til fyrirmyndar, bendir okk-
ur á það hve miklu skiftir um
undirstöðu og stefnu i landsmál-
unum. Mistökin á íslenzka þjóðar-
heimilinu munu að vísu aldei
kveikja alheims bruna. En þau
geta eyðilagt framtíð þjóðaninnar
sjálfrar.
Styrjöldin með öllum sínum af-
leiðingum er verk ofjarlanna og
oflátunganna i stárn löndunum.
Krafa þeirra var: Meiri peninga,
meiri völd, meiri lifsnautnir. Til að
ná þessu takmarki var öllu fórn-
að, drengskapnum, bróðurkærleik-
anum og menningararfi undanfar-
inna kynslóða.
Rússland var fremst í tölu þeirra
landa þegar stríðið byrjaði, þar
sem þjóðin var gersamlega ofur-
seld gerræði eigingjarnrar og sið-
spiltrar oflátungastéltar. Mútur og
fjárdráttur var glegsta sameigin-
lega táknið, sem einkendi ráðandi
menn landsins. Merkur erlendur
fésj7slumaður hafði allmikil skifti
við ýmsa helztu ollátunga þessa
lands fyrir og eftir stríðsbyrjunina.
Og dómur hans um þá var ekki
glæsilegur. Ef nokkuð væri stæði
viðskiftasiðgæði þeirra á lægra stigi
en hjá félagsbræðrum þeirra á
Rússlandi. Og ísland hlyti að verða
líkt gamla Rússlandi, ef ekki skap-
aðist mjög bráðlega heilbrigð stjórn-
málaalda, sem héldi niðri ofsa og
spillingu junkaranna.
Bölið þunga sem óholl stjórnar-
stefna hefir leitt yfir stórþjóðirnar,
gæti, ef rétt skilið, hjálpað íslenzku
smáþjóðinni til að geyma vandlega
líftaugar þjóðarinnar. En þá þarf
að skapast framsýn og heilbrigð
þjóðmálahreyfing, sem meir en
bætir upp það sem oflátungarnir
brjóta niður. *
Aðdrættirnir.
Magnús Torfason ílytur frum-
varp um eftirfarandi viðauka við
lög urn heimild fyrir landsstjórn-
ina til ýmsra ráðstafana út af
Norðurálfuófriðnum:
»Engar vörur, aðrar en nauð-
synjavörur, má flytja til landsins
nema með leyfi landsstjórnarinnar,
og getur hún með reglugerð bannað
innflutning á vörutegundum, sem
að hennar dómi eru ónauðsjm-
legar«.
Og við ílutning málsins í efri
deild flulti hann eftirfarandi
, R æ ð u:
Þegar skipuð var bjargráðanefnd
hér í hv. Ed., þá gat eg þess, að
við hefðum hér í landi lifað og
látið eins og friður væri væntan-
anlegur á hverri stundu, látið
hverjum degi nægja sína þjáning,
látið reka á reiðanum. Eg gat
þess þá, að þetta mætti ekki leng-
ur svo til ganga, því eftir því sem
stríðið stæði Whgur, hlyti að herða
meir og meir að okkur.
Eg hélt í einfeldni minni að
síðasti vetur hefði átt að vekja
okkur af þessu andvaralej'si, en
ef hann heíir ekki gerl það, þá
hefðu atburðir síðuslu viku átt að
nægja til þess að sýna oss, að
hér er ekkert gaman á ferðum.
Því nú er það berl orðið að al-
varlegir og erfiðir tímar færást
nær og nær oss, og að örðugleik-
arnir á áð stýra þjóðarfleyinu milli
brims og boða fara vaxandi með
hverri líðandi stund. Við megum
því alls ekki fresta að búa okkur
undir framtíðina — þessa síðustu
og verstu tíma.
Frv. þetta á nú að gera oss
færari til þess að bjarga oss, er
neyðin kreppir að.
Við höfum vonir um sæmilegar
nauðsynjabirgðir næsta ár, en hvað
þá tekur við vitum við ekki. Hins-
vegar er það með öllu óvíst, að
við liöfum nægan farkost, til að
viða að oss nauðsjmjum vorum
og því er það skýlaus skylda vor
að sjá um, að hann verði notaður
sem allra bezt og á sem hagfeld-
astan hátt fyrir þjóðfélagið í lieild
sinni.
En það er ekki nóg að við sil-
umst til að ná vörum einhvern-
tíma á árinu, það ríður á að
flutningarnir gangi sem greiðast, Það
getur vel tálgast af okkar litla
skipallota. Einhverju af skipunum
kann að verða sökt, og minkað
gæti farkosturinn við það, að ó-
friðarþjóðir teldu óhjákvæmilegt
að taka hann í sína þjónuslu án
þess að spyrja okkur um lej'fi.
En auk þessa er það beinn pen-
ingasparnaður, að flytja sem mest
að sumrinu til. Allir flutningar eru
ólíkt kostnaðarmeiri, örðugri og
seinlátari að velrinum, og stund-
um jafnvel algerlega teptir.
Okkur væri þarft að renna hug-
anum oftar til annara þjóða en
raun virðist á, og það eins þeirra
þjóða, sem ekki taka þátt í ófriðrn-
um. Meðal sumra hlutlausfa þjóða
hafa jafnvel efnamenn svo skamt-
aðan kost, að það gerir ekki meira
en þeir dragi fram lífið. Þegar við
berum okkur saman við þessar
þjóðir hlýtur manni að blöskra
allur óþarfinn og alsnægtirnar, sem
hér eru á boðstólum í hverjum
glugga og sjá að frv. þelta er ekki
ófyrirsynju fram komið.
Aðal tilgangur þessa frv. er að
greiða fyrir nauðsynjaaðdráttum.
En. það er einnig sparnaðartillaga.
Því vitanlega kaupir enginn það
sem ekki er til.
Og við höfum sannarlega annað
að gera við okkar fáu skildinga
en eyða þeim í óþarfa. Það sýna
þær ráðstafanir sem gerðar hafa
verið til þess að hjálpa bjargar-
vana fólki. Hafa þær verið af alt
of skornum skamti og sýnt, að
þegar á þessu þingi verður að
auka framlögur að stórum mun í
þvi skyni.
En síðan frv. kom fram, hefi eg
fengið vitneskju um, að fuil þörf
er á að taka mun fastar á þessu
máli, en gert er í frv. það verður
að sjá um að leyfi verði að fá tii
að flytja inn og út hvað sem vera
skal. Og það verður að kveða að
fullu niður hið svo kallaða »keðju-
prang«, eins og gert hefir verið í
ýmsum öðrum hlutlausum lcndum.
Leyfi eg mér svo að leggja til,
að frv. verði, að lokinni þessari
umræðu, visað til bjargráðanefndar,
Geri eg ráð fyrir að nefndinni sé
kunnugt um þær ástæður gagnvart
útlöndum sem eru til, að taka jafn-
vel enn dýpra í árinni en gert er
í frv., en sé mér þó ekki hér í
salnum fært að skýra frá hverjar
séu, að minsta kosti að sinni.
Heimspekispróf við háskólann
hafa tekið 24 stútentar.
l’restvígsla. Síðastliðinn sunnu-
dag voru prestvigðir: Erlendur
Þórðarson prestur í Odda, Eiríkur
Helgason settur prestur að Sand-
felli í Öræfum, Tryggvi H. Kvaran
aðstoðarprestur sira Sigfúsar Jóns-
sonar á Mælifelli og Þorsteinn Ást-
ráðsson settur prestur í Mjóafirði.