Tíminn - 08.06.1918, Side 7

T í M I N N
139
eins þær vörur á boðstólum, sem
lítt eru fáanlegar og aðrir kaupmenn
hafa eigi og selja þær þá við ó-
heyrilega háu verði.
Sýslumaðurinn okkar hr. M.
Gíslason, pantaði síðastliðið haust,
matvöru, hveiti og haframjöl frá
landsstjórninni, voru það talsvert
miklar byrgðir fyrir sýsluna handa
sveitastjórnunum. Á hann þakkir
skilið fyrir það. Var nokkrum
hluta þeirra skipað upp hér á
firðinum. Þegar sveitastjórnin fór
að útbýta vörunum eftir pöntun-
um til sýslubúa kom það í ljós,
að þær jöfnuðu sig með að vera
35% ódýrari en samskonar vörur
hjá kaupmönnum. Það er ekki
einungis það, að landsstjórnarvör-
urnar eru ódýrari og líka betri en
vörur kaupmanna, heldur koma
þær og jafnara niður. — Það lýsti
sér í fyrra áður en stjórnin gaf út
sykurseðla að kaupmenn seldu
einkanlega þeim mönnum sykur,
sem þeir væntu sér mest hagnaðar
af í viðskiftum og sem mikil við-
skifli gera. Fengu þeir einatt heila
kassa af sykrinu, en hinir smærri
fengu eigi eitt pund, þó þeir hefðu
peninga fram að bjóða. Urðu því
að vera sykurlausir þar til lands-
sjóðs sykrið kom.
Þessu líkt mundi hafa orðið 1
framtíðinni um matvöruna og aðra
nauðsynjavöru svo sem olíu, kol
o. fl., ef kaupmenn hefðu einir
haft völdin. Það er nú að eins
matvara, sykur og kaffi, sem lands-
stjórnin flytur upp jafnhliða kaup*
mönnum og sem þeir eru ekki
alveg einráðir með verðið á, þó
nærri láti að því er virðist. Há-
marksverð hefir sjaldan heyrst hér.
En allar aðrar nauðsynjar svo sem
álnavara og ýms búsgögn eru
kaupmenn einráðir um verð á.
Enda er nú verðið á þesskonar
að verða óbærilegt, hjá þeim flest-
um — margfalt við það sem áður
var. Þessir menn skamta sér laun-
in sin sjálfir.
Vorkunnarmál.
Vorkunnarmál vil eg telja rit-
smíðar Jóns frá Hvanná í 22. og
27. tbl. ísafoldar. Sjálfrátt er hon-
um ekki með öllu.
Einkanlega á þetta við fyrri
grein hans, því að þá virðist hann
trúa þvi, að hann fari með rétt
mál og byggja trú sína á þvi, að
eg hafði þagað lengi við óviugjarn-
legum aðdróttunum hans og ann-
ara um eigingjarnar hvatir hjá mér
í Eiðamálinu. Um siðari greinina
verður þetta eigi sagt, þar talar J.
bersýnilega um hug sér.
Yfirskrift greinarinnar er : »Eiða-
málið og Sveinn Ólafssoncc, og er
Eiðamálið notað þar eins og brú
til að komast eftir að mér með
dylgjur og óvirðingarorð.
Dræmt, enn fullgreinilega, við-
urkennir Jón þar fljótfærni sína og
rakaleysi í fyrri gVeininni, en vill
eðlilega reyna að snúa í villu svari
minu til hans í 24. tbl. ísafoldar.
Alt er þetta mannlegt og skiljan-
legl hjá þeim, sem vilst hefir út í
blaðadeilu og hlaupið á sig. Hitt
er síður afsakanlegt og lýsir ekki
vönduðum hugsanarhætti, að reyna
að leiða athygli lesenda frá yfir-
sjóninni með því að ata mótstöðu-
manninn með dylgjum um óheið-
arlegar athafnir, dylgjum, sem
sjálfur höfundurinn ekki einu sinni
trúir að á sannindum sé bygðar,
— því að ekki deltur mér í hug
að Jón ætli mig það óhræsi, sem
hann gefur í skyn að eg sé.
Hér skal nefnt nokkuð af þess-
um svigurmælum hans og þeim
stuttlega svarað.
Jafnframt og hann lýsir því yfir,
að hann hafi aldrei ætlað sér að
grafa undan áliti mínu, segir hann:
1. Að eg hafi eftir þing í fyrra
haft »samtök við vissa menncc um
að liafa áhrif á kennaraval á Eið-
um og að eg hafi þá verið að
»bræða í þessu málicc.
2. Að eg muni með undirhyggju
liafa við sig talað og óeinlægni.
Þvi til sönnunar gefur hann í skyn
um grunsamlegt samband mitt við
Þ. Benediktsson við síðustu kosn-
ingar og býðst til að upplýsa það
frekar. Virðist eiga að skilja þetta
svo, að eg hafi farið með óheiðar-
legar blekkingar.
3. Hann gefur í skyn að eg hafi
rutt »götunacc fyrir póstafgreiðslu-
manninn á Seyðisfirði og flymtir
um einhver samninga-brellibrögð
frá minni hlið* við það.
4. Ilann lætur í veðri vaka að
ungmenni hafi orðið fyrir skemmi-
legum áhrifum af mér, og liggur
beint við að skilja þetla svo, að
eg sé einhver siðleysingi, sem ung-
mennum sé óholt að koma nærri.
Þetta er nú tónninn lijá Jóni, en
svörin eru þessi:
I. Eg hefi svarað þessu í 24. tbl.
ísaf., nenni ekkFáð endurtaka það.
Allar dylgjur J. um þelta eru stað-
lausir stafir og það er að eins gort
og lireystiyrði hjá honum, að hann
síðar muni gela sannað það.
II. Eg nenni ekki að eltast við
undirhyggjuaðdróttunina.enkyndug
er skýrslan um »sambandcc okkar
Þ. B. og ómaklega notuð af Jóni.
Hann má auglýsa alt sem hann
getur með sanninduin sagt mín
vegna um það. Við Þ. unnum alls
ekki saman við síðustu kosningar,
og það var eftir frjálsu samkomu-
lagi okkar 1913 og 1914, þegar eg
sjálfur vanheilsu vegna neitaði að
vera í kjöri, reyndi eg að fá marga
stuðningsmenn mína til að styðja
Þ. í minn stað. Þetta hreif 1914,
sem belur fór, því að Þ. er góður
drengm- og reyndist traustsins mak-
legur. En svona lagaðan stuðning
gal eg ekki veitt honum 1916, þegar
ar eg var sjálfur i kjöri. Lái mér
það hver sem vill. En dylgjunum
um blekkingar eða ódrengskap i
þessu vísa eg frá með viðbjóði.
III. Um póstafgreiðslumanninn á
Seyðisfirði og/ ruddu götuna fyrir
hann er það að segja, að eg gaf
tveimur umsækjendum meðmæli,
taldi báða hæfa. Annar þeirra hlaut
starfann, en álitamál verður hver
ruddi mestu úr götu hans. Hann
hafði ágæt vottorð frá mörgum
helztu mönnum á Seyðisfirði og
Austurlandi, einnig af Akureyri og
aulc þess nokkurra þektustu manna
hér í Rvík. Mun enginn umsækj-
enda hafa haft gfæsilegri vottorð.
Allir þeir menn, sem vottorðin
gáfu, eru mér samsekir um að hafa
rutt götuna og eg sé ekkert eftir
að hafa verið samverkamaður
þeirra.
IV. Um skemmilegu áhriíin á
ungmenni'sem J. dylgir um að eg
hafi haft, skal eg ekki fjölyrða.
Það er of meinfýsileg aðdróttun til
að meta hana í fylstu alvöru.
Þetta má segja:
Eg hefi um nokkurt skeið æv-
innar fengist við kenslumál og ált
þátt í uppeldi og kenslu nokkuð
margra unglinga, karla og kvena,
og er margt af því 'fólki nú full-
tíða, flest hér á landi, sumt aust-
an hafs. Lán tel eg það fyrir mig
að fólk þetta heíir yfirleitt notið
virðingar samborgaranna, og reynst
vel, þótt lítið haíi eg getað lagt til
hamingju þess. En undir þetta
fólk vil eg fúslega skjóta áliti Jóns
á mér og er velkomið að eg nefni
honum nokkra tugi nafna, ef harin
vill verða sannfróður um álit þess.
Loks skal eg minnast á niður-
lagsgreinar Jóns. Hana mun eiga
að skoða eins og véfrétt hins vitra
manns. En fullnærri stýrir hann
þar trúnaðarmálum, sem dreng-
skapur hans liggur við, en sem
mér er meinalaust að hann reifi.
Hann talar um mikil umsvif hjá
mér, varar mig við hálum braut-
um, brýnir fyrir mér ábyrgðartil-
finninguna í landsmálastarfinu,
læzt vilja forða mér við órórri
samvizku í ellinni. — En þú heil-
aga einfeldni! — og þó svo full
hræsni. — Ætlar nú Jón einnig
að fara að gerast sálusorgari þingT;
manna? — Margt getur skringilegt
komið fyrir. Hestuxj Caligulu var
gerður að konsúl, en hann hélt á-
fram að ganga á fjórum fótum.
Eg hefi forðast meinyrði og dylgj-
ur við Jón, þykir það eigi sæma.
Hann hefir vakið þessar deilur á
óheimilum vettvangi, orpið skugga
á eindrægni þá, sem hér átti að
ríkja og neylt mig til svars og
varnar. Og það er að eins ein
vörn í máli Jóns. Honum er ekki
sjálfrátt; þess vegna er þetta vork-
unnarmál. Hann er undir illum á-
hrifum, sem eg veit að honum er
skapraun að. Hitt skiftir lillu hvort
það er seiðtröllið »Concentratuscc
eða óhlutvandir menn, sem þar
ráða mestu.
Sv. Óla/sson.
Ein ósannindin sem af Björns-
liðum eru borin út um bæinn
þessa dagana eru þau, að Magnús
Torfason alþingismaður ætli sér
sæti B. Kr. í bankastjórninni þeg-
ar hann fari frá.
,Af því þú ert kvenmaðuK
Þessa setningu þekkjum við all-
ar alt of vel. Við vorum ekki
gamlar þegar við heyrðum hana
fyrst. Það var kannske éinhvern-
tíma þegar við í meinleysi spurðum
hversvegna við mættum ekki vera
í snjókasti, vaða í bæjarlæknum,
eða fara ineð strákunum að sækja
hestana. Þú mátt það ekki »af því
að þú ert kvenmaðurcc. Þessari
röksemdarleiðslu gátum við eklci
hrundið, margsinnis varð hún
fótakefli sem smávægilegar barns-
legar óskir okkar strönduðu á.
Svo stækkuðum við og fengum
meira útsýni, nú urðu óskirnar að
kröfum, ekki ætið djarflegar að
vísu, en ennþá var svarið það
sama: Þú getur ekki fengið þetta
eða hitt »af því þú ert kvenmað-
urcc. Og við beygðum okkur; en
svo komu þeir timar að við urð-
um færar um að gegna ýmsum
störfum með karlmönnunum. í
eyrarvinnunni gekk kvenmaður
undir öðrum börukjálkunum og
karlmaður undir hinum, allan dag-
inn frá morgni til kvölds. Hún
fékk hálfu minna kaup eða vel
það, »af því hún var kvenmaðurcc.
Kenslukonan leysti af hendi sama
starfið og stéttarbróðir hennar í
næstu kenslustofu. Launin hennar
lægri »af því hún var kvenmaðurcc.
Dæmin þessum lík haldá áfram,
alstaðar þar sem karl og kona
vinna sama starf undir sömu
starfsskilyrðum, slarfskröfurnar
sem gerðar eru til konunnar oftast
liinar sömu og til karlmannsins,
launakröfurnar, sem hún má gera,
hálfu minni en hans. Hér eiga víst
allir vinnuveitendur óskilið mál,
sveitabóndinn geldur kaupakon-
unni, sem gengur að slætti jafnt
og karlmaðurinn lægra ' kaup,
útgerðarmaðurinn verkakonunni,
kaupmaðurinn skrifstofustúlkunni
og hið opinbera lætur sér sæma
að launa þeim konum, sem í þess
þjónustu eru, smánarlega illa.
Það er eigi ávalt spurt um starfs-
hæfileika eða þekkingu konunnar;
þrepskjöldurinn sem hún fellur um
er sá, að hún er kvenmaður. Kom-
ið hefir það fyrir eigi alls fyrir
löngu, að kona er gengt hafði und-
irtyllustöðu við fyrirtæki, er land-
ið rekur, sækir um forstjórastöðu
þess. Um hæfileika hennar til
stöðunnar efast enginn, svo lengi
og vel hefir hún gengf hinni fyrri
stöðu sinnf. Hún fær meðmæli
fólks af öllum flokkum, það er
almenn ósk að henni verði veitt
staðan. Þetta er þó ekki gert.
Hvers vegna? Eg veit ekki hvort
nokkur hefir spurt rétta hlutaðeig-
endur að því. Líklega ekki. En
svarið er ekki vandfundið: »Af
því þú ert kvenmaðurcc.
Fátt ætti konum nútímans að
vera meira alvöru- og áhugamál,
eh að fá breytt þeim hugsunar-
hælti, er felst á bak við slíkt at-
hæfi sem þetta. Konur verða að
sýna sjálfum sér þá virðingu, að
krefjast eindregið sömu launa fyrir