Tíminn - 22.11.1961, Qupperneq 7

0
T í MIN N, miðvikudaginn 22. nóvember 1961.
Kvikmyndun íslenzkra starfshátt
Þeir Gísli GuSmundsson,
Einar Oigeirsson, Jónas G.
Rafnar og Hjörtur Hjálmars-
son flytja tillögu til þings-
ályktunar um kvikmyndun ís-
lenzkra starfshátta. Tillagan
er svohljóðandi:
„Alþimgi ályktar að fela ríkis-
stjóminni ag hlutast til um það
í samráði við þjóðminjavörð, að
Fræðslumyndasafn ríkisins og
Menntam’álaráð íslands skipu-
Ieggi og beiti sér fyrir kvikmynd
un íslenzkra starfsb)átta, sem
hætta er á að falli í gleymsku að
öðrum kosti.“
f greinargerð með tiliögunni
segir:
Hinn 16. nóvember 1960 barst
menntaTniálanefndum Alþingis er-
indi frá nokkrum kunnum mönn-
um um, að hafizt yrði handa uzn
kvikmyndun íslenzkra starfshátta,
sem tíðkazt hafa í landinu, en nú
hafa verig lagðir niður eða eru í
þann veginn að hverfa úr sögunni
eða gerbreytast. Efni þessa erind
is var þó ekki gert að neinu sér-
stöku þingmáli á síðasta þingi. Á
þvi þingi voru hins vegar sam-
þykkt lög^ um Fræðslumyndasafn
ríikisins. í framsöguræðu í sam-
bandi við nefndarálit um það,
skýrði framsögumaður mennta-
málánefndar efri deildar frá fyrr-
nefndu erindi og lét í ljós þá
skoðun af hálfu nefndarinnar, að
æsikilegt væri, að væntanleg stjórn
fræðslumyndasafnsins tæki það til
meðferðar, sbr. 2. gr. laganna. Nú
hefur það dregizt, ag stjórn safns-
ins yrði fullskipuð, og cnun því
lítið hafa gerzt í málinu sem þó
verður að telja aðkallandi með
tilliti til þess, hve breytingar eru
nú örar í atvinnulífi landsmanna.
Meg flutnLngi þessarar tillögu,
vilja flutningsmenn freista þess
að efla áhuga og framfcvæmdir í
þessu menningarmáli.
Sem fyligiskjal með tillögunni
fylgir enn fremur erindi til
menntamálanefnda beggja deilda
Alþingis, dagsett 16. nóv 1961, frá
þeim Þórarni Haraldssyni, Lauf-
ási, Þóroddi Guðmundssyni, rit-
höfundi, Árna Óla, blaðamanni og
Steingrími Steinþórssyni, búnaðar-
málastjóra. Erindið er svohljóð-
andi:
í hvert sinn, sem gengið er
fram hjá eyðibýli eða staðið er
við bæjarrúst, gripur mann sú
löngun að geta séð fólkið, sem
þarna bjó, horft á kjör þess og
venjur. En oftast eru fáar sagnir
til af þessu fólki og því erfitt að
gera sér ljósa hugmynd um ævi'
þess og athafnir.
Á þeim tíma, sem af er þessari
öld, hefur orðið bylting í lifnaðar
háttum þjóðarinnar. Plest það
gamla er horfið, en nýtt er komið
í staðinn.
mmmmmmmmmmammm
VETTVANGUR ÆSKUNNAR
Byggingaframkvæmdir minni
vegna „viðreisnarinnar”
Rætt við Magnús Sigurjónsson deildar-
stjóra á Sauðárkróki um byggingamál
í Skagafirði
Einn þeirra ungu Framsókn
armanna, sem sóttu kjördæm-
isþing Framsóknarmanna í
Norðurlandskjördæmi vestra
á Sauðárkróki um fyrstu
helgi þessa mánaðar, var
Magnús Sigurjónsson, deildar-
stjóri byggingarvörudeildar
Kaupfélags Skagfirðinga á
Sauðárkróki.
Magnús Sigurjónsson er bor
inn og barnfæddur Skagfirð-
ingur, fæddur að Árnesi í Lýt-
ingsstaðahreppi 24. júli 1929,
en býr nú á Sauðárkróki.
Hann er kvæntur Kristbjörgu
Guðbrandsdóttur frá Ólafsvík
og eiga þau tvo syni. Magnús
hefur átt sæti í stjórn F.U.F.
í Skagafirði undanfarin ár og
var fulltrúi félags síns á kjör-
dæmisþinginu.
Ég ræddi stutta stund við
Magnús meðan á þinginu stóð:
til þess að fá fregnir af bygg-|
ingarframkvæmdum í hérað-!
inu að undanförnu.
i
— Magnús, hvað getur þu sagt,
mér af byggingarframkvæmdum;
hér?
— Já, það má segja að talsvert
hafi dregið úr byggingarfram-
kvæmdum í héraðinu eftir að „við-
reisnin" hófst veturinn 1960. Þó
hefur aðeins vottað fyrir bygging-
um að nýju nú í haust, hér á Sauð-
árkróki. Hér er þó um að ræða
framkvæmdir gerðar af algjörum
vanefnum,'í flestum tilfellum. Það,
sem rekur menn út í byggingar-
MAGNÚS SIGURJÓNSSON
framkvæmdir nú, er aðallega það,
að þótt ástandið sé slæmt núna og
dýrtíð mikil, er ekki útlit fyxir að
það batni neitt meðan „viðreisn-
inni“ léttir ekki. Hræðslan við, að
það verði enn verra síðar að koma
sér þaki yfir höfuðið, rekur því
fólk áfram.
— En hvernig er þessu háttað í
sveitunum?
— í sveitunum hafa ibúðarhúsa-
byggingar alveg lagzt niður eða
svo til nema þar sem ekki var
unnt að komast hjá endurnýjun.
Sérstaklega eru skarpar línur i
sveitunum í byggingarmálunum,
þar sem bændur fá ekki lán til
þessara framkvæmda og skulda-
bréf duga skammt, ef ekki er unnt
að selja þau.
— En framkvæmdir á v(egum
annarra aðila?
— Kaupfélagið lauk byggingu
stórhýsis fyrir': kjörbúð, fiskbúð,
mjólkurbúð og kjötvinnslu. Þessi
starfsemi félagsins var í algjör-
lega ófullnægjandi húsnæði áður,
auk þess sem kjötvinnsla var haf-
in nú í haust eftir tilkomu þessa
húss.
— Og opinberar framkvæmdir?
— Rafmagnsveiturnar byggðu
hér á síðastliðnu ári dísilrafstöð,
sem er um 800 kw. að stærð. Áður
hefur Sauðárkrókur og sveitirnar
fengið rafmagn frá Gönguskarðsár-
virkjun, sem er eina vatnsaflsstöð-
in í sýslunni, auk Skeiðsfossvirkj-
unarinnar, sem Siglfirðingar fá raf
orku frá. Eftir byggingu þessarar
dísilrafstöðvar má jafnvel búast
við, að enn þá verði dráttur á
byggingu vatnsaflsstöðvar, sem
fullnægi þörfum héraðsins fyrir
"aforku.
— Hvernig er þá atvinnumálum
ykkar komið hér, úr því að fram-
’rvæmdir hafa dregizt svo saman?
— Sem betur fer hefur verið
næg atvinna, en aðalatvinna bæj-
arbúa er við útgerð og fiskvinnslu,
verzlun og iðnað. Útgerð smærri
báta hefur gengið sæmilega, en
lakar með þá stærri. Afla smærri
bátarnir sæmilega og hafa gert
eftir útfærslu landhelginnar og
leggja aflann upp hjá frystihúsun-
um tveim, sem hér eru, Fiskiveri
og Fiskiðjunni, en kaupfélagið
rekur hið síðar nefnda. Töluverð
atvinna hefur verið við vinnslu
fiskjarins í haust. ekki sízt fyrir
húsmæður, sem mai'gar hafa unn-
ið í frystihúsunum og bætir það
að sjálfsögðu hag heimilanna
mikið.
Ég þakka Magnúsi fyrir spjallið
og þær upplýsingar. sem hann gaf
mér um byggingamál á Sauðár-
króki og í Skagafirði. Ég vil ekki
tefja hann len.gur, því að nú er
Ólafur Jóhannesson, alþm., farinn
að ræða úrlausn ýmissa vandamála
héraðsins inni í þingsalnum, og
við hröðum okkur þangað að pýju.
H.G.
Okkur, sem höfum séð gömul
vinnubrögð og venjur þoka fyrir
nýjungunum, ber skylda til að
kvikmynda allt, sem hægt er, af
starfssögu þjóðarinnar, svo langt
aftur í tímann, sem tök eru á, og
gefa framtíðinni þannig kost á
a5 kynnast lífi og störfum fólks-
ins, áður en byltingin hófst. Með
því yrði framtíðinni tryggður lif-
andi fróðleikur um þann tíma, sem
eldri kynslóðinni er enn ferskur
í minni.
Byggðasöfnin, sem komig hefur
verið á fót víðs vegar um landið,
eru ómetanlegar heimildir, arfur
til framtíðarinnar. En þegar fram
líða stundir, skilur fólk ekki,
hvernig unnið var með áhöldun-
um, sem þar eru. Þess vegna verð'
ur að fá kunnáttumenn til að
vinna xneð þeim og kvikmynda
verkið. Án lifandi mynda getur
t.d. enginn gert sér glögga grein
fyrir gömlum heyskapar- og sjó-
sóknaraðferðum, taðvinnu, ullar-
þvotti, eða matargerð, eins og hún
var fyrrum, þjónustubrögðum, tó-
skap eða kvöldvökum á sveitabæ.
Myndataka þessi er cnenningar-
leg nauðsyn, sem þolir enga bið,
því að með hverjum degi, sem líð
ur, er eitthvað að glatast, sem
framtíðin má ekki missa.
Nokkuð hefur þegar verig unn-
ið að því að kvikmynda lifnaðar-
háttu og vinnubrögð fyrri aldar,
og hafa staðið ag því bæði átt-
hagafélög og einstakir menn. Má
segja, að það starf ré unnið í al-
þjóðariþágú, en þess ekki að
(Framh. á 15. síðu.)
Öryrkjamá!
Þeir Björn Jónsson og Eysteinn
Jónsson hafa borið fram fyrir-
spurn til ríkisstjómarinnar um ör-
yrkjamál. Fyrirspurnin er svo-
hljóðandi: Hvað líður framkvæmd
um á tillögum milliþinganefndar
um öryr'kjamál?
Verkamanna-
bústaðimir
Þórarinn Þórarinsson hafði í
gær framsögu í neðri deild fyrir
frumvarpi um aukinn stuðning við
byggingasjóð verkamannabústaða.
Frumvarpið kveður á um að lág-
markslán til verkamannabústaða
verði 65% af kostnaðarverði og
lágmarkslánstími verði lengdur úr
42 árum í 50 ár. Þá er kveðið á
um nýtt framlag ríkisins til bygg-
ingasjóðsins, er nemi 5 milljónum
króna árlega.
Þórarinn sagði, að tilgangur lag-
anna um verkamannabústaði væri
að hjálpa þeim, sem efnaminnstir
eni og lægst launaðir til að eign-
ast eigin íbúðir. Því voru þau á-
kvæði sett, að lánin mættu vera
a-l-lt að 90% af kostnaðarverði við-
komandi eignar og lánstftni 42 til
75 ár.
Þriggja herbergja íbúðir í verka
mannabústöðum kosta nú yfir 400
þúsund krónur, en ef lán sjóðsins
haldast óbreytt eða 160 þúsund,
verður útborgun kaupanda 240 þús.
Þriggja herbergja íbúð í sambýlis-
húsi, sem byggingasjóðurinn stóð
að, og fullgert var 1959 kostaði
320 þúsund. Sjóðurinn lánaði þá
150 þúsund, svo að útborgun kaup-
anda var 150 þúsund. — Bygginga
kostnaðurinn hefur aukizt gífur-
lega á þessu tímabili og gerir sú
hækkun á lánunum, sem hér er
lögð til, ekki meira en að vega upp
á móti hækkununum. 240 þúsund
króna útborgun er meira en efna-
litlir fjölskyldumenn geta innt af
höndum eins og nú er komið mál-
um.
Endurskoða þarf
girðmgalögk
Þingsályktunartillaga þeirra Halldórs E. Sigurfts-
sonar, Björns Pálssonar, Ágústs Þorvaldssonar
og Ásgeirs Bjarnasonar.
Þeir Halldór E. Sigurðsson, Páll
Þorsteinsson, Björn Pálsson, Ágúst
Þorvaldsson og Ásgeir Bjarnason
flytja tillögu til þingsályktunar um
endurskoðun girðingalaga.
Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis
stjórnina að láta endurskoða girð-
ingalög, nr. 24 1. febr. 1952. End-
urskoðun þessari skal lokið fyrir
næsta reglulegt Alþingi"
í greinargerð með tillögunni seg
ir:
Á Alþingi 1956—57 flutti fyrsti
flutningsmaður þessarar þingsálykt
unartillögu ásamt Sveinbirni
llögnasyni frv. til 1. um breytingu
á girðingalögum frá 1952. Mál
þetta varð þá ekki útrætt. Það var
endurflutt af sömu mönnum 1957
—58, en þá einnig án árangurs. Síð
an hefur málið legið niðri.
Við flutningsmenn þessarar
þingsályktunartillögu teljum aðj at-
huguðu máli rétt að taka þetta mál
alit til gagngerðar endurskoðun-
ar. Við þá athugun viljum við
benda á eftirfarandi atriði, er ber
að athuga meðal annarra.
Tímabært er orðið að telja vél-
grafna skurði sem hluta af -girð-
ingu, þ. e. fullkominni vörzlu, og
ber að meta þá samkvæmt því. Þá
ber að endurskoða skyldur þær,
sem á vegagerðina eru lagðar gagn
vart landeiganda, þegar vegur er
lagður í gegnum afgirt lönd, hvort
sem þau eru ræktuð eða eigi. Á-
kvæði núgildandi girðingalaga um
skyldur vegagerðar, þegar um ó-
ræktuð lönd er að ræða, sem veg-
ur er lagður unr, eru með öllu úr-
elt og ósanngjörn gagnvart landeig
anda. Nú fer fram endurskoðun á
lögum unr opinbera vegi. Ber því
brýna nauðsyn til að láta endur-
skoðun á girðingalögum fara fram
jafnhljða, nr. a. vegna þess. er á
hefur verið bent. Ýmis fleiri at-
riði girðingalaga má benda á, sem
nauðsjm ber t'il að endurskoða og
færa til þeirrar reynslu, sem nú er
fengin, og' til þess viðhorfs, sem
nú er í þessu máli.