Morgunblaðið - 23.05.1945, Blaðsíða 6

6
MOEGUNB L AÐIÐ
I>riðjudagur 23. maí 1945.
JlkmfpsitMftfeife
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10-00 utanlands.
t lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Ósjálfbjarga þjóð
ALDREI hefir það komið eins átakanlega í Ijós og ein-
mitt nú, þegar siglingaleiðir eru að opnast á ný, hve hörmu
lega við íslendingar erum staddir með skipakost og hve
ósjálfbjarga þjóðin verður, ef ekki tekst hið bráðasta að
afla skipa, bæði farþega- og vöruf 1 utningaskipa^
Þjóðin finnur það best nú hve stórfelt var skarðið,
sem höggvið var í skipastólinn, þegar 'sökt var farþega-
skipunum tveim, Goðafossi og Dettifossi. Hingað til hefir
þjóðin ekki svo mjög fundið til þessa skipatjóns, vegna
þess að stjc'rn Bandaríkjanna hljóp undir bagga, með
því að leyfa íslendingum að nota flugvjelar hersins til
ferða milli landanna, og með aðstoð leiguskipa hefir verið
unt að annast brýnustu vöruflutninga.
★
Ept nú, eftir að Evrópustyrjöldinni er lokið. gerbrejdist
viðhorfið og ný verkefni kalla að.
Talið er að um eða yfir 200 íslendingar sjeu á Norður-
löndum og bíði þess með ‘óþreyju að komast heim. ís-
lenska ríkisstjórnin er boðin og búin, að greiða götu þessa
fólks. Er helst í ráði að taka strandferðaskip og senda
það út, til þess að sækja fólkið. Eimskip hefir ekkert
farþegaskip, sem hefir rúm fyrir svo marga farþega. Eim-
skip á nú aðeins eitt farþegaskip, Brúaríoss, en hann
hefir mjög lítið farþegarými. Fossarnir báðir, Goðafoss
og Dettifoss, voru ágæt farþegaskip, en þó engan veginn
fullnægjandi. En eftir að bæði þessi skip eru horfin og
"Eimskip hefir ekki tekist að fá neitt hentugt skip í þeirra
stað, má telja að Eimskip sje algerlega bjargarlaust, að
því er snertir flutning farþega. Þetta sýnir best hið
hikla afhroð, sem þjóðin beið með missi fossanna tveggja.
★ , .
Frá því að Eimskipafjelag Islands var stofnað, hefir
það jafnan verið keppikefli forráðamanna fjelagsins, að
þjóðin gæti orðíð þess megnug að annast sjálf allar sigl-
ingar til landsins og frá. Að þessu marki hefir fjelagið
kept alla tíð.
Vissulega á það að vera metnaðarmál þjóðarinnar að
.þessu marki forráðamanna Eimskips verði náð. Og ekki
er ósennilegt, að nú væri komið nálægt markinu, ef
jafnan hefði ríkt sá skilningur hjá ráðamönnum þjcð-
fjelagsins, á hinu þjóðholla starfi Eimskips. sem var í
öndverðu. En því miður — gat þetta ekki orðið. Hefir
það mjög dregið úr eðlilegum vexti fjelagsins.
Og nú er svo komið, að Eimskipafjelagið er mjög langt
frá hinu setta takmarki.
Þetta ber þó ekki að skilja þannig, að Eimskipaíjelagið
hafi gefist upp. Síður en svo. Enn er fjelagið staðráðið í
að ná takmarkinu. Og þá er líka vel farið, að einmitt pú
er vaknaður skilningur þjóðarinnar á því, að Eimskip
vinnur starf í þágu alþjóðar og að þeir menn vinna ill
verk, sem reyna að draga úr vexti og viðgangi fjelagsins.
Að undanförnu hefir Eimskip haft öll spjót úti við
öflun skipa til landsins. Það hefir reynt að fá skip keypt.
Það hefir reynt dð fá skip leigð. Og það hefir reynt að
ná samningum um smíði nýrra skipa.
Enn hafa þessar tilraunir fjelagsins ekki borið árang-
ur, enda við margskonar örðugleika að etja.
En Eimskipafjelagið mun ekki gefast upp. Það mun
halda áfram að leita fyrir sjer um kaup hentugra skipa,
eða fá skip leigð til bráðabirgða. Fjelagið mun einnig
gera samning um smíði skipa, strax. og tækifæri gefst
og ekki sleppa. neinum möguleikum.
Þeir menn, sem sáu ofsjónum yfir gróða Eimskipafje-
lagsins 1943, ættu nú að hafa öðlast skilning á því, að sá
grcði kemur í góðar þarfir. Nú er ekki spurt, hvað skip
kosti, heldur hitt: Er nokkursstaðar skip að fá? Eimskip
veit um hina brýnu þörf þjóðarinnar og kaupir skip, hvar
sem það er fáanlegt.
Þjóðin væptir. þess, að sama gifta fylgi'Eimskipafie-
laginu í þessu mikilvæga starfi og það fjekk í voggugjöf
í upphafi. ‘ ‘ •< c
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Rödd um safnanir. |
G. Ó. SKRIFAR mjer: „Herra
Víkar! Viljið þjer birta eftirfar-
andi: íslendingar! í sambandi við
þá miklu og almennu fjársöfn-
un, sem nú stendur yfir og er
driíin af miklum og margháttuð-
um dugnaði til hjálpar þurfandi
frændþjóðum, víl jeg minna yð-
ur á, að hjer á voru landi er fjöld
inn allur af þurfandi fólki, fólki,
sem vantar húsaskjól, fólki, sem
orðið hefir húsnæðislaust vegna
ófriðarins og ólgu í fjármagninu.
Nú vil jeg skjóta því að hinum
dugandi fjáraflamönnum, sem
safna hjer fje handa frændþjóð-
um vorum, hvort þeir vilji nú
ekki í beinu framhaldi af þeirri
söfnun safna einni miljón eða
tveimur í sjóð handa þessu þur.f-
andi fólki, ekki til þess að gefa
því fjeð, heldur til þess að byggja
yfir það hús, selja því svo hús-
in og halda svo áfram að byggja,
þar til enginn Islendingur þarf
að una við ljelegt húsaskjól eða
skriða inn í aflóga hermanna-
skála, eða annað ennþá verra
hreysi. Það væri vel, ef ríkis-
stjórnin vildi taka sömu afstöðu
í þessu máli, eins og því, sem
nú er efst á baugi“. — Þetta var
brjef G. Ó.
•
Lofið þeim að skemta
í friði.
KUNNINGI hefir skrifað mjer
um leik lúðrasveitarinnar á Aust
urvelii og er brjef hans á þessa
leið: ..Hversvegna fær ekki lúðra
sveitin að skemta fólkinu í friði
á Austurvelli? Allan tímann, með
an mennirnir eru að leika, ekur
heil halarófa af bifreiðum um-
hverfis völlinn, blásandi og baul-
andi, svo ekki heyrist í hljóð-
færunum. Bærinn kostar þessar
skemtanir að miklu leyti, því
sjer hann þá ekki svo um líka,
að hægt sje að njóta þeirra í
næði? Það á að banna alla hif-
reiðatimfe^rð kringum Austurvöll,
meðan lúðrasveitin er að leika,
og lögregluþjónarnir, sem standa
við horn vallarins núna, þegar
spilað er, gætu alveg jafnvel stað
ið við göturnar, sem liggja að
vellinum og stjórnað umferðinni
þar. Það er alveg óþolandi að
hafa ekki frið fyrir bílaöskri við
að hlusta á lúðrasveitina, og svo
er lika hitt, að bifreiðarnar, sem
aka umhverfis völlinn, þegar ver
ið er að spila, eru held jeg ekki
í neinu sjerstaklega nauðsynlegu
ferðalagi, þær fara venjulega
hvern hringinn eftir annan, —
fólkinu þykir þægilegra að sýna
sig og sjá aðra út um bifreiða-
rúðu, en með því að ganga á göt-
unni, og svo er það kannske
fínna, að láta sjá, að maður hafi
efni á meiru en ganga á sínum
fótum. En það getur bara ekið
einhversstaðar annarsstaðar en
umhverfis Austurvöll, þá sjaldan
er verið að spila þar“. — Þannig
var brjef kunningja, og tek jeg
hiklaust undir það með honum,
að bifreiðumferð á ekki að líðast
við Austurvöll, meðan lúðrasveit
ir eru að skemta mannfólkinu.
•
• Börnin og
strætisvagnarnir.
FRÁ S. G. hefir mjer borist
brjef um hegðun barna í stræt-
isvögnum. Er það á þessa lund:
„Ótrúlegt þykir mjer, að nauð-
syn beri til að setja lögreglu-
mann í hvern strætisvagn, til að
koma í vegi fyrir ólæti unglinga
í vögnunum, eins og einhver
stakk uppá nýlega. Aðhald vagn-
stjórans og fullorðinna farþega
ætti að vera nægilegt. Nefni
dæmi þess, sem jeg hefi sjeð og
heyrt: í fyrra var jeg í Gunnars
brautarvagni, þar sem 2 eða 3
stálpaðar telpur höfðu sjer til
skemmtunar að æpa og kalla til
vagnstjórans, þegar hann var að
fara frá viðkomustöðum, að hann
þyrfti að bíða lengur, — það
væru margir eftir að fara út um
aftari dyrnar, enda þótt enginn
hreyfði sig í þá átt. Svo skelltu
telpurnar upp úr, þegar þeim
tókst að láta vagninn nema stað-
ar. En í þriðja skiptið stóð vagn
stjórinn á fætur, tók þegjandi í
axlir telpnanna og ljet þær út.
Jeg sá það síðast til þeirra, að
þær stóðu skælandi á götunni.
•
Farþegar geta hjáipað
til.
JEG SÁ eftir því eftirá, að jeg
hafði ekki þaggað niður í telp-
unum undir eins eftir fyrstu til-
raun þeirra til að gabba bílstjór-
ann. — Stöku sinnum síðar hefi
jeg verið í strætisvagni, þar sem
drengir voru með einhver ólæti.
En þeir hafa hætt þeim jafn-
skjótt og jeg fór að tala við þá
um eitthvað, sem þeir höfðu á-
huga á, — t. d. hver þeirra væri
duglegastur í skólanum. •— Einu
sinni aðeins varð jeg að skamma
forsprakkann dálítið í hljóði áð-
ur en lygndi. — Ef fullorðnir far
þegar temdu sjer að þagga nið-
ur öll ólæti unglinga eða barna
í strætisvögnum, jafnskjótt og
þau væru í uppsiglingu, og vagn
stjórinn ljeti út þegjandi og um-
svifalaust þá unglinga, sem ekki
Ijetu sjer segjast, myndu öll
þessi ólæti hverfa á fáum vik-
um, ef ekki á fáum dögum. Það
er ekki lengi að berast meðal
unglinga, ef almenningur sýnir
í verki, að hann vill engin ólæti
hafa í strætisvögnunum“. — Jeg
þakka S. G. þetta brjef, það sem
hann stingur upp á, er vel frarn-
kvæmanlegt, bara ef sjerhver
fullorðinn telur það skyldu sina
að sporna við þessum leiðu lát-
um í vögnunum.
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
Ýmsir leyndardómar slyrjaldarinnar
í NÝÚTKOMNU hefti af Time
er talað um ýms mál, sem leynd
hafi verið yfir vegna styrjaldar-
innar, en nú muni þá og þegar
fást skýring á.
Meðal annars þessi:
Hver er hin sanna og rjetta
saga um vináttusáttmála Þjóð-
verja og Rússa sumarið 1939. Og
um ákvörðun Hitlers að ráðast
á Rússland? Og var þýska her-
foringjaráðið andvígt rússnesku
styrjöldinni?
Hversvegna bygðu Þjóðverjar
ekki fleiri kafbáta árin 1941 og
42, þegar baráttan um Atlants-
hafið stóð sem hæst?
Hversvegna gerði þýski loft-
herinn þrálátar loftárásir á
London, í stað þess að ráðast á
borgirnar á vesturströnd Eng-
lands? Því þar fóru fram hinir
lífsnadðsynlegustu aðflutningar
til landsins.
Er það satt, sem sagt hefir ver
ið, að þýskir vísindamenn hafi
búið til olíu á efnafræðilegan
hátt svo ódýrt, að hún varð ö-
dýrari en olía úr olíulindum?
Sje svo, þá hlýtur þetta að hafa
geysimikil áhrif í framtíðinni.
Hvaða ný vopn voru í tilrauna-
stöðvum Þjóðverja, er þeir gáf-
úst upp, sem nothæf geta orðið
síðar meir?
Hvernig fóru Þjóðverjar að
því að halda stjórn og reglu í
borgum þeim, sem urðu fyrir
mestum loftárásum, lengur en
Bretum af reynslu þeirra gat
dottið í hug að sííkt væri hægt?
Hvernig gátu Þjóðverjar kom-
ist af án ýmsra efnivara, er þá
vantaði?
Hve mikið var mannfall Þjóð-
verja í styrjöldinni? Urðu þeir
fyrr uppiskroppa með nýliða en
hergögn?
Er ekkert eftir af andstæðing-
um nazista, sem áður voru í
Þýskalandi?
Hve mikið særðist Hitler við
banatilræðið 20. júlí 1944? Og
hve víðtækt var samsærið gegn
honum?
Hverjum breytingum tók Þjóð-
arsál Þjóðverja þau 12 ár, er
nazistar rjeðu?
★
ENGINN hefir fengið eins
fjölbreyttar andlátsfregnir eins
og Hitler, segir í sama blaði.
Hamborgarútvarpið sagði:
„Hitler fjell í Ríkiskansellíinu
í Berlín, þar sem hann var við
herstjórn gegn Rússum“.
Folke Bernadotte greifi, hinn
sænski, sagði, og hafði það eftir
Himmler þ. 24. apríl:
„Hitler hefir fengið heilablæð-
ingu, er hlýtur að hafa dregið
hann til bana“.
Dr. Hans Fritsche, fulltrúi
Göbbels, er tekinn var til fanga,
sagði:
„Hitler hefir framið ' sjálfs-
morð“.
Útvarpið í Tokio sagði:
„Hitler fórst í sprengingu, sem
varð, þegar hann var að ganga
niður tröppurnar í Kancelliinu í
Berlín“.
ParíSarpressan sagði:
„Nazistaforingjar settu sprengju
í neðanjarðarvirki Hitlers í Tier-
garten, og þar tættist hann í
sundur. Þetta gerðist 21. april.
Þeh- höfðu lent í rifrildi við hann
út af herstjórninni“.
London Daily Express sagði:
„Hitler er á leið til Japan í
kafbát“.
Stríðsfrjettaritari U. P., Ed-
ward W. Beattie, er verið hefir
8 mánuði í fangabúðum í Þýska-
landi, sagði:
„Almenningur í Þýskalandi
trúði því, að Hitler hefði drep-
ist í sprengingum 20. júlí s.l.“.
Rússneskir dátar rótuðu mikið
í rústum Kancellísins í Berlín.
til að leita að líki Hitlers, og
fundu ekki. Dr. Fritsche sagði
þeim, að líkið hefði verið falið
svo, að það fyndist aldrei.
En Rússar vildu halda leitinni
áfram. Pravda sagði, að sama
væri, hvort hann væri kominn
norður og niður eða til einhverra
felustaða hjá vinum sínum. Jafnt
væri hann úr sögunni.
Eh Rússar kváðust ekki linna
látum fyrr en þeir vissu, hvar
hann váeri eða hver hefðu orðið
endalok hans.