Morgunblaðið - 01.05.1947, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 1. maí 1947
MOHGUNBLAfllÐ
7
Án nýsköpunarinnar stæði þjóðin
vopnlaus og varnarlaus
ENDA þótt fulltrúar Sjálf-
æðisflokksins í núverandi
æstv. ríkisstjórn sjeu að eðli-
:gum hætti höfuð málssvarar
okksins við þessar umræður,
efir þótt rjett að jeg segði hjer
rfá orð.
Jeg skal hlífast við að víkja
5 hinum óvonju rætna og móð
rsjúka orðaflaum hv. þingm.
iglfirðinga, Áka Jakobssonar.
kki eingöngu vegna vorkun-
ími við fyrv. samstarfsmann,
eldur fyrst og fremst vegna
ess hversu hæstv. utanríkisráð
erra hefir nú húðstrýkt hann
ækilega, svo að þar er ekki á
ætandi.
Hv. 4. landskjörinn Brynjólf-
r Bjarnason sagði að ráðherr-
r Sósíalista í fyrv. stjórn hefðu
ótað að gera það að fráfarar-
triði ef fallist hefði verið á að
:igja Bandaríkjunum herstöðv
r haustið 1945, og með því girt
frir slíkan leigumála. Myndi
að síðar talinn merkasti við-
urður í stjórnmálasögu íslend
íga á þessari öld. Ójá, ekki
erður þá íslandssagan efnis-
ík. Er það að vísu satt að ein-
dtt Brynjólfur Bjarnason sagði
íjer afdráttalaust að Sósíalist-
r fjellust ekki á slíkan samn-
íg. Hitt er hugarburður einn
ð sú vitneskja hafi ráðið úr-
iitum málsins, m. a. vegna þess
ð sjálfum datt mjer aldrei í
ug að verða við óskum Banda-
íkjanna.
áránlegar staðhæfingar.
Vil jeg þá víkja að því, sem
íest hefir verið gert að um-
ilsefni að undanförnu, en það
r: Ástandið í atvinnu- og fjár
íálalífi þjóðarinnar. Hefir það
erið málað óvenju dökkum lit-
m og ýmist fyrrverandi eða
úverandi stjórn sætt ámæli.
Staðhæft er, að allur gjald-
yrir sje uppjetinn og láns-
raust þrotið. Jafnframt á fjár-
agur ríkisins að vera hinn
örmulegasti. Það á að sanna í
enn gáleysi og ávirðingu fyrrv.
tjórnar, sem og það, að þjóðin
iði á glötunarbarmi, hrunið
íði á næsta leiti, og að meðan
ðrar þjóðir búi við góða og
raðbatnandi afkomu hafi Is-
endingar lengi stefnt öllu í aug
iósan voða.
Aðrir benda á, að ríkisstjórn-
i hafi lagt á nýja skatta og' i
fanálag lækkað áætluð útgjöld
járlaga til verklegra fram-
:væmda um 15%. Hvað þarf
rekar vitnanna við. Stjórn aft-
irhaldsins er vitandi vits að
kapa atvinnuleysi og kreppu,
yrst og fremst í því skyni að
á tekið verkalýðinn þrælatök-
.m.
Þetta er hvorttveggjá jafn
áránlegt.
tíkishagur blómlegur — mikill
gjaldeyri.
Hæstv. fjármálaráðherra gaf
gær ítarlega skýrslu um fjár-
iag ríkisins. Hann sannaði með
yggjandi rökum, að fjárhagur
íkissjóðs hefir aldrei staðið
neð meiri blóma en nú. Tekju-
fgangur ríkisins á síðasta ári
rar hvorki meira nje minna en
iær 25 milj. króna, og skuld-
ausar eignir ríkisins eru orðnar
Eldhúsræða Ólafs Thors
forsætisráðherra
sínar, því til langframa getur
engin þjóð búið við hallarekst-
fyrv.
um 150 millj. króna.
Út af fullyrðingum um óhóf-
lega gjaldeyriseyðslu skal jeg
upplýsa þetta.
Um síðustu áramót voru inni-
stæður á nýbyggingareikningi
rúmlega 131 millj. króna.
Á frjálsum reikningi voru þá
93 millj. kr. en auk þess hafði
þá verið ávísað fyrir vörur sem
ekki höfðu verið fluttar inn 46
milljónum, eða samtals 139
millj. króna, auk nýbygginga-
reikningsins. Að telja þennan
gjaldeyri eyddan einvörðungu
vegna þess, að íslendingar hafa
einsett sjer að kaupa ný tæki,
neyslu- eða framleiðsluvörur
fyrir hann, er auðvitað höfuð-
firra. Meðan þjóðin notar þær
vörur, framleiðir hún að sjálf- J
sögðu ný verðmæti. Þannig
eiga íslendingar nú liggjandi
fisk og lýsi í landinu fyrir tals- j
vert á 2. hundrað millj. kr., j
að ekkert annað sje nefnt.
Sannleikurinn er sá, að þegar
frá eru skilin síðustu stríðsár-
in, hafa Islendingar aldrei búið
jafnvel hvað gjaldeyri og láns- ’
traust snertir, sem nú, og aldrei
fyrr nje síðar, án allra undan-
tekninga, átt jafn glaðar og
rökstuddar vonir um góða
gjaldeyris afkomu sem nu.'
Nægir í því sambandi aðeins
að nefna, að vegna nýsköpunar-
innar, er síst of mælt, að líkur
benda til, að með meðalafla-
brögðum geti andvirði útfluttra
afurða vel orðið 500 millj. kr.
millj. kr. Jeg get þess hjer, að
á síðastl. hausti áætlaði nefnd
sjerfróðra manna andvirði útfl. ‘
vöru allt að 800 millj.
Þetta er sannleikurinn. Þrátt
fyrir það hefir gjaldeyrir eyðst, j
og yfir því fárast menn og velta
spekingslega vöngum, rjett eins j
og við þeim blasti áttunda við-
undrið. En nýsköpunarstjórnin
ákvað að kaupa ný tæki fyrir
300 millj. kr. Henni yfirsást, og
raunar öllum öðrum líka, að í
kjölfari þessarar nýsköpunar
sigldi um 100 milljóna kr. ó-
venjulegur innflutningur, til að
fuilnægja hinum nýju þörfum.
Hún sá heldur ekki fyrir að
tvær síldarvertíðir myndu
bregðast og skilja eftir allt að
i 100 miljóna kr. eyðu í skyij-
samlega áætlun um gjaldeyris-
tekjur þjóðarinnar. Stjórnin
stöðvaði heldur ekki þann
! fjórstraum, sem leitaði sjer far
vegs í hrópandi þörf fólksins
fyrir föt, húsgögn, en einkum
þó húsnæði. Við þetta bætist
| svo, að stjórnin beitti sjer ekki
fyrir því að skerða daglegt við-
j urværi almennings. Má vera,
að það sje yfirsjón. En nokkur
afsökun mætti það þó vera Is-
lendingum, að við höfum leng-
| ur búið vjð þröngan kost eri
mai'gir' eða flestir aðrir.
| Gjaldeyriseyðslan skiljanleg.
Að öllu þessu athuguðu þarf
Olafur Thors.
okkur ekki að furða á, að gjald-
eyrir okkar hefir eyðst. Enginn
bóndi sem keypt hefir sjer marg
ar og stórvirkar landbúnaðar-
vjelar og auk þess prýtt híbýli
sín eða jafnvel byggt yfir sig
og sína, er svo skyni skropp-
inn að honum komi á óvart, að
peningaeignin vex ekki heldur
minnkar við slíka úttekt, og
ekki þó síst ef sauðfjárpestin
samtímis hefir skert innlegg
hans eins og síldarleysið gjald-
eyristekjur íslendinga.
Nei, allt er þetta skiljanlegt,
og skilst líka öllum sem um
það hugsa. Samfara þessu get-
ur svo vel komið fyrir, að ís-
lendingar þurfi á bráðabirgða
yfirdrætti erlendis að halda.
Ekkert er auðveldara en útveg-
un hans, þar sem menn eru
kunnugir því hverra gjaldeyris-
tekna er von vegna nýsköpun-
arinnar í atvinnulífi þjóðarinn-
ar.
Fjárhagsleg velmegun —
bjartar vonir
Það er mikill barnaskapur að
ætla, að við Islendingar einir
þurfum að glíma við vissa örð-
ugleika. Það þurfa allar þjóðir
og flestar í ríkari mæli en við.
Það er enn fjær sanni að telja
okkur íslendinga hafa stefnt
fjárhags- og atvinnulífi okkar
til glötunar meðan aðrir sæki
hratt fram á gæfubrautinni.
íslendingum er alveg óhætt
að slá tvennu föstu.
I fyrsta lagi að þjóðin hefir
aldrei verið jafn fjárhagslega
velstæð sem nú.
I öðru lagi, afkomuhorfur
hafa aldrei verið jafn bjartar
sem nú, og síst, ef miðað er við
aðrar þjóðir, aðeins ef við kunn
um fótum okkar forráð.
Að stagast á því, að hrun sje
framundan, og gefa jafnframt í
skyn, að stefna fyrrverandi
stjórnar valcíi mestu þar um,
er eigi aðeins fásinna. heldur
og óvenju óviturleg fjarstæða.
Sigurinn 1844.
Sánhléikurinn er sá, að ein-
mitt yegna þess að stefna fyrv.
stjórriár sigraðx 1944, er bjart
ur-." V,
Þessi ummæli og önnur svip-
uð hefi jeg margendurtekið. Nú
er svo komið, að úrskurður er
að falla um verðmæti fram-
leiðslunnar með hinum nýju
tækjum. Við sjáum, að afkom-
an stórbatnar miðað við það
sem ella hefði orðið. En við
sjáum líka, að nú verður sjer-
hver sannur nýsköpunarmaður
að slá skjaldborg um nýsköp-
Unina, svo að henni verði eng-
in miski gerr. Jeg gerist ekki.
talsmaður kauplækkana í dag.
Ef til vill neyðist jeg til þess
fyr en varir. En jeg aðvara
hrópandi röddu gegn nýjum
kaupkröfum og sjerhverjum nýj
um útgjaldaauka á framleiðsl-
una.
Síyð stjómina.
Hjer hafa margir borið hönd
fyrir höfuð hæstv. núverandi
rikisstjórnar, og sannað að enn
framundan. Hefði sú stefna þá
orðið ofan á, að fyrst þyrfti að
lækka kaup, síðan að kaupa
tæki, þá ættum við engin ný
tæki í dag, einfaldlega vegna
þess, að vegna stöðugra kaup-
deilna, hefðu gjaldeyristekjur’
þjóðarinnar orðið hundruðum
milljónum kr. minni, auk þess
sem við hefðum vafalítið etið
afganginn upp, ef ekki hefði
verið horfið að því ráði, að
festa meirihluta innstæðna á
nýbyggingareikningi.
Jeg endurtek: Hefði þessi
stefna ráðið, hefði stefna ný-
sköpunnar orðið undir, þá ætt-
um við engin ný tæki og held-
ur engan gjaldeyri. Þá stæði
þjóðin — vön peningaflóði og
eyðslu stríðsáranna — uppi sem komið er hefir hún fyrst
vopnlaus og varnarlaus í lífs-
baráttunni og þá væri hrun
framundan.
í stað þess fengum við tvö-
faldan fiskiflota, fjórfaldan
kaupskipaflota, tvöföld verk-
smiðjuafköst, þúsundir nýrra
landbúnaðartækja o. m. fl. Þetta
eru hin nýju vopn okkar. Með
þeim er sigurinn fyrirfram
tryggður, einvörðungu að skyn-
en það hefir aldrei fyr náð 300
semin bregðist ekki almenn-
ingi.
Varað við kaupkröfum.
Allt er þetta óhrekjarílegt. En
eins og jeg hefi m^rgtekið
fram, verða menn jafnframt að
láta sjer skiljast, að þótt við
eigum mörg og góð ný fram-
leiðslutæki, erum við samt ekki
alls megnugir.
Skömmu eftir að fyrrv. stjórn
tók við völdum flutti jeg í des.
1944 útvarpsræðu hjer frá Al-
þingi. Lýsti jeg þá afstöðu
Sjálfstæðisflokksins til stjórnar
myndunarinnar, gerði að um-
talsefni þær vonir, sem tengd-
ar voru við nýsköpunina, cg
komst m. a. svo að orði:
,.Fyrr en sannprófað er,
hversu mikið framleiðslan eykst
með nýsköpuninni, frá því sem
nú er, þegar Islendingar búa
við gömul og úrelt tæki á flest-
um sviðum, verður ekki úr því
skorið, hvað hægt verður að
hnr^a fyrir- mannaflið. Það er
þeim úrskurði, sem við stjórn-
arliðar viljum bíða eftir, áður
en við gerum kröfur á hendur
verkalýðnum um kauplækkun.
því fyr er heldur ekki hægt að
sjá, hvort yfirleitt er óhjá-
kvæmilegt að gera slíkar kröf-
ur.
Hitt er svo auðvitað stjórn-
inni og stuðningsmönnum henn
ar lióst, eins og öllum öðrum,
að ef dómur reynslunnar verð-
ui- sá, að hin nýja tækni fær
ekki risið undir óbreyttu kaupi,
verður ekki hjá því komist, að
alíir, —- ekki bara þeir lágt-
láunuðn, — heldur allirj sem
íramfæri hafa af framleiðsl-
unni, verða að lækka kröfur
og fremst haft það tvíþætta
hlutskipti, að reyna að treysta
nýsköpunina og að taka á sig
fjáröflun til þeirra margvís-
legu þörfu, en fjárfreku laga-
setningar, sem fyrrv. ríkis-
stjórn miklaðist af, en hafði
ekki sjeð fjárhagslega farborða.
Jafnframt hefir ríkisstjórnin
unnið að því að ná samningurn
um sölu framleiðsluvara þjóð-
arinnar með þeirri festu og
dugnaði sem allir íslendingar
vita að einkenna störf hæstv.
núv. utanríkisráðherra Bjarna
Benediktssonar.
Verður enn ekkert fullyrt urn
niðurstöður, annað en það, að
bregðist að einhverju leyti þær
vonir, sem menn töldu rjett-
mætt að gera sjer um síðustu
áramót, stafar það af einhverju
öðru en áhuga- eða dugleysi
hæstv. ríkisstjórnar.
Að stjórnin sje að reyna að
skapa kreppu er of fjarstætt til
að því verði trúað. Hitt er svo
óvíst hvort henni tekst að af-
stýra kreppu, verði nýsköpun-
in stöðvuð með nýjum kaup-
kröfum.
Ut af aðgerðum hæstv. ríkis-
stj. í dýrtíðarmálunum segi jeg
það eitt, að jeg er henni sam-
mála um það að enn eru úr-
ræðin ófundin. Sannleikurinn
er sá, að enn hefir þessi stjórn
í þeim efnum ekkert aðhafst
annað en það, sem aðrir hafa
áður gert, og ef til vill er ein
höfuð ógæfan í dýrtíðarmálun-
um, þ. e. a. s. að blekkja þjóð-
armeðvitundina með því að
leyna vísitölunni með niður-
greiðslum úr ríkssjóði. Þetta
markar engin tímamót, því aðr-
ir þar á meðal fyrv. rikis-
stjórn eru sömu sök seldar og
stjórnin varð nauðug viljug að
ganga sömu ógæfubraut. Ann-
ars átti hún ekki úrkostar, eins
og sakir stóðu.
Ut af myndun hinnar nýju
ríkisstjórnar vil jeg að lokurn
segja þetta:
Við Alþingiskosningarnar á
síðastliðnu sumri lagði þjóðin
blessup sína yfir §tefnu og starf
Fratnh. á bls. 3
'Xtll
ÍTÍB/