Morgunblaðið - 01.05.1947, Blaðsíða 8

í j'. MiOjRQUIÍBL A.ÐIÐ
; r íF^mpit.udqgurj), mpí 1947
C ..tiVj/.jj ■; ggnr
I I -
■■ ■ ■ Framli. af blfe. 2
rætt hafði við hr. Semenov hjer
á landi óskaði. eftir að fá að
tala við hr. Semenov, þá var
honum tjáð, að hr. Semenov
væri veikur svo að ekki væri
hægt að fá að tala við hann.
Stóð við það þegar síðast frjett-
ist.
Skýrslan, sem hvarf.
En það er fleira, sem horfið
hefir úr þessari sögu en hr. Sem
enov, því að í atvinnumálaráðu
neytinu finst ekki skýrsla samn
inganefndarinnar hjer um við-
töl hennar við hr. Semenov,
hvort sem hv. fv. atvinnumála-
ráðh. hefir viljað skjóta þessari
opinberu embættisskýslu undir
stól, eða hann hefir mislagt
hana þar.
Á þessum trausta grundvelli
voru reistar fullyrðingar hæstv.
fyrv. atvinnumálaráðh. um, að
Rússar mundu vilja kaupa mest
allar afurðir okkar á þessu ári.
Málið tekið rjettum tökum.
Það var fyrst eftir að núver-
andi ríkisstjórn tók við, sem í
alvöru voru teknar upp samn-
ingaumræður við Sovjetríkin,
enda höfðu rjett rússnesk stjórn
arvöld skýrt frá í desember,
að þau væru því samþykk, að
íslensk samninganefnd kæmi til
Moskva annað hvort í janúar
eða í febrúar. Hitt kæmi ekki til
mála, að rússnesk nefnd færi til
Reykj avíkur.
Þegar samninganefndin fór
austur til Moskva höfðu menn
enn ekki til hlýtar áttað sig á,
að orð hæstv. fyrv. atvnnumála
ráðh. um sölumöguleika austur
í Rússlandi, voru fleipur eitt
bygt á viðræðum við mann, sem
ekkert umboð hafði til verslun-
arsamninga, heldur hafði ein-
göngu verið sendur hingað til
að sjá um afskipun á fiski.
Vegna þess, að menn gerðu 1
sjer þetta ekki nógu ljóst, voru
þeir bjartsýnni en efni stóðu til.
Samningaumleitanirnar austur
í Moskva standa ennþá yfir og
vegna þess að það er ósamrým-
anlegt hagsmunum Islands að
gera -þær á þessu stigi að um-
ræðuefni í einstökum atriðum,
læt jeg Áka Jakobsson eða
aðra ekki ögra mjer til
þess. En það mun ekki standa
á mjer að gefa skýrslu um það
mál alt, jafnskjótt sem efni
standa til. Hitt má segja, að þeir
samningar hafa gengið mjög
erfiðlega.
Rógburður kommúnista.
Háttvirtir Socialistar hafa
verið að læða því út meðal al-
mennings, að ein af ástæðunum
til þess sje sú, að ekki hafi
verið nóg mark tekið á hr. Sem
enov hjer á landi.
Jeg hefi nú skýrt frá því,
hvert mark Sovjetyfirvöldin
sjálf tóku á samningaumleit-
Ræða utanríkisráðherra
unum hans og sýnir það, að
hæstv. atvinnumálaráðh. Áki
Jakobsson, hefir einmitt gert
sig að óvenjulegu fífli og orð-
ið íslensku þjóðinni til skamm-
ar og skaða með því, að gera
sjer ekki grein fyrir rjettu eðli
málsins.
Áhugi fyrir viðskiftum við
Sovjetríkin.
Þá sagði háttvirtur Brynj-
ólfur Bjarnason í gær, að það'
væri ekki vænlegt til samninga
við Sovjetríkin ,að hafa mann
í sæti utanríkisráðherra slíkan
sem mig. Hið sama er í enn
sterkara mæli notað í áróðri
manna á milli og Áki Jakobs-
son árjettaði það mjög í ræðu
sinni.
Sannleikurinn er þvert á móti
sá, að jeg hefi frá fyrstu tíð
haft mikinn hug á skiftum við
Sovjetríkin. Jeg lagði mig fram
sumarið 1943, að sem mest yrði
greitt fyrir því að beint stjórn-
málasamband yrði tekið upp á
milli Islands og Rússlands, sbr.
fundargerðir utanríkismála-
nefndar frá því í júlí það ár.
Jeg hefi ætíð talið það miklu
skifta, að undir viðskifti íslend
inga rynnu sem flestar stoðir.
Háttv. Socialistaflokkur vill
eingöngu hafa skifti við löndin
í Austur-Evrópu. Jeg játa, að
slíkt tel jeg ekki hyggilegt. Jeg
tel rjett að dreifa viðskiftunum
sem mest, sæta þeim bestu kjör
um, sem fáanleg eru á hverj-
um tíma en gæta þess þó, að á-
vinna sjer traust og varanlega
markaði. Mjer er þessvegna
mjög ljóst, að það hefir mikla
þýðingu fyrir ísland, að hafa
gott verslunarsamband við Sov
jetríkin.
í þessu sambandi skiftir
engu, þó jeg hafi aðrar stjórn-
málaskoðanir en ráðandi menn
Rússlandi. Ef Sovjetríkin
ættu aðeins að hafa skifti við
þær þjóðir, er hafa sömu skoð-
anir í öllum efnum og sjálf þau,
mundu þau vera mjög einangr-
uð. Slíkt hefir þeim auðvitað
aldrei komið til hugar, enda fer
því fjarri að jeg trúi á hrak-
spár kommúnista um yfirvof-
andi heimsstríð eða óbrúanlegt
djúp milli hinna lýðfrjálsu vest
urvelda og Sovjetríkjanna. Jeg
er sannfærður um að með nægri
þolinmæði á báða bóga tekst
^að finna þar varanlegan grund
völl samvinnu. Ekki síst þess
vegna tel jeg sjálfsagt, að ís-
lendingar hafi verslunarsam-
band við Sovjetríkin sem önn-
ur lönd.
legir eða háttsettir menn í þjóð
fjelaginu verið sendir ajistur
þangað. Sannleikurinn eríá,‘-að
Björn Ólafsson hefir átt sæti í
samninganefndum bæði við
Breta og Bandaríkjamenn, ein-
mitt um þá samninga, sem
grundv. lögðu að stríðsviðskift-
um þessara þjóða við okkur og
hafa því hina mestu þýðingu.
Síðan hefir hann verið fjármála
ráðherra Islands um tveggja
ára skeið og er einn helsti mað-
ur sinnar stjettar hjer á landi.
Var því vart unt að finna virðu
legri fulltrúa úr þeim hóp til
slíkrar sendifarar. Fer því og
fjarri, að rjettir aðilar rússnesk
ir hafi látið uppi nokkra gremju
yfir sendimensku þessa ágæta
fulltrúa. Þvert á móti hefir einn
nefndarmanna sagt mjer, að
austur þar hafi Björn verið með
höndlaður sem virðulegasti
maður hinna útsendu fulltrúa,
einmitt vegna fyrri embættis-
stöðu sinnar hjer á landi.
Lýsið.
að ástæðan til ’þess að treglegar
hefir- gengið með samnin^g^ð
ina austur í Moskvk en' í%itg-
landi, er einmitt sú, að Rússar
hafa í heild boðið erfiðari kjör
en Englendingar hafa sjeð sjer
fært. Það er eina -— og aleina —
ástæðan fyrir því, að þeir samn
ingar hafa gengið treglegar en
hinir. Þessi staðreynd, sem er
óvjefengjanleg, sannar svo full
komlega og unt er, að alt gamb-
ur Áka Jakobssonar er stað-
lausir stafir.
Orsakir erfiðleikanna.
Á hinu megum við ekki furða
okkur Islendingar, þó að erfið-
lega gangi um sölu á þeim af-
urðum okkar, sem við heimtum
hærra verð fyrir en fáanlegt er
hjá öðrum þjóðum. Bæði Rúss-
ar og Englendingar hafa átt í
þeim raunum meðan á stríðinu
stóð og eiga nú í slíkum fjár-
hagslegum erfiðleikum vegna
uppbyggingarinnar eftir stríð-
ið, að ekki er von, að þeir gefi
Þá breiðir háttvirtur Social- '■ okkur umfram verð fyrir vöru
istaflokkur það út, að unnt okkar nje kaupi annað af okk-
i
Val í samninganefndina.
Þá hafa háttv. Socialistar
einnig fundið að því, að
Björn Ólafsson var sendur í
samninganefndinni austur til
Moskva. Jafnframt finna þeir
að því, að ekki hafi nógu virðu-
hefði verið að ná hagkvæmari
samningum við Sovjetríkin, ef
þeim hefði verið boðið meira
lýsismagn en gert var. Um það
er því til að svara, að rússnesk
yfirvöld hafa í samningunum
austur í Moskva aldrei farið
fram á hærri hundraðshluta af
lýsismagni okkar en þeim var
boðinn. Ásakanir þessar eru því
gersamlega gripnar úr lausu
lofti.
Vitnisburður nefndarinnar.
Fyrir liggur vitnisburður
nefndarinnar, sem verið hefir
að samningum austur í Moskva
og hafði þá dvalið þar um nær
tveggja mánaða skeið um ástæð
una fyrir því af hverju samn-
ingar gangi treglega. I skeyti
nefndarinnar dags. 13. apríl s.l.
segir hún: „Öll nefndin sam-
mála tregða ná samningum
sumpart mismunur verðhug-
myndum aðilja sumpart ótti
Rússa erfiðleika hagnýta ís-
lenskar vörur. Þetta síðara á
einkum við ísfisk saltfisk, auk
varnings sem Rússar þegar
neita að kaupa“.
Þennan vitnisburð gefur m.
a. nefndarmaðurinn hr. Ársæll
Sigurðsson fyrv. formaður So-
cialistafjelags Reykjavíkur, og
verð jeg að ætla, að hann hafi
á þessu öruggari þekkingu en
rógtungur flokksbræðra hans
hjer.
Sócialistar segja nú, að í þann
veginn sje verið að gera
mjög óhagstæða samninga við
Breta. Þeirri samningsgerð er
eigi lokið enn og skal jeg þess
végna ekki gera hana að um-
ræðuefni að svo stöddu frekar
en hina.
Jeg vil aðeins skýra frá því,
I ii§ ¥©riir i lim
glæsilega happdrætti Hreyfils
|v-v í/ 'v '•• '* • ••'' ■"•. 'f? j& f’JL -Á' 7 \
Enn er tækiíæri til aðKáuna mioaf

ur en þeir hafa þörf á. Veit jeg
ekki hvort íslenskum hagsmun
um væri til framtíðar borgið
með því að lifa þannig á bón-
björgum annara.
Sannleikurinn er sá, að ef af-
koma okkar verður sæmileg í
ár, þá er það eingöngu vegna
þess, hversu síldarlýsið nú er
eftirsótt vegna feitmetisskorts
í heiminum. Það er vegna þeirr
ar eftirspurnar sem við getum
komið annari vöru okkar út,
sumri a.m.k., enda þótt við verð
um að heimta hærra verð en aðr
ir gera. Slíkar söluaðferðir
geta gengið eitt ár eða tvö. Til
frambúðar eru þær ekki.
Ef ný kauphækkunaralda og
verðbólguvöxtur hefst, er
stefnt í beina ófæru. Þeir, sem
fyrir því standa eru vísvitandi
að grafa undan lífsmagni ‘ at-
vinuveganna. Að stofna til
kreppu og atvinnuleysis.
- Ræða Ólafs Tfprs
ffötHJf
Framh. af blá. 7
íuaö?, buy/fnorí jl-oörí 1 .
,fyrry.crandi ríkisstjómar^ og
óskaði að það samstarf hjeldi
áfram.
í því ljósi koma stjórnarskift-
in sem orðin eru undarlega fyr-
r sjónir. Saga stjórnarskiftanna
er kunn og skal jeg ekki rekja
hana hjer að öðru leyti en því,
að minna á, að út af ágreiningi
er reis innan stjórnarinnar báð-
ust ráðherrar Sósíalista laúsnar
strax og Alþingi hafði sam'-
þykkt hinn svokallaða flugvall-
arsamning, og ákvað jeg þá að
beiðast lausnar fyrir stjórnina
alla hinn 10. okt. s. 1. Ágrein-
ingur sá er þannig reis milli
mín og Sósíalista var þó eigi
magnaðri en svo, að allt haust-
ið og fram í janúarmánuð s. 1.
vorum við öðru hvoru að ræða
um endurreisn fyrrv. stjórnar.
Það mistókst þó sem kunnugt
er. Ástæðan var fyrst og fremst
sú, að Sósíalistar settu mjer
viss skilyrði sem jeg taldi mjer
ekki sæmandi að ganga að.
Þegar jeg snemma í janúar
tilkynnti herra forseta íslands
að jeg hefði ákveðið að hætta
tilraunum til stjórnarmyndun-
ar, fól hann formanni Alþýðu-
flokksins að reyna að mynda
stjórn. Eftir 4 vikna ötult starf
tókst honum það. Tel jeg mig
mega fullyrða, að allur þing-
flokkur Sjálfstæðismanna var
mjög fús til samstarfs við Al-
þýðuflokkinn. Hitt skal svo ját-
að, að margir okkar voru afar
tregir til samstarfs við Fram-
sóknarflokkinn, og var jeg
meðal þeirra. Samt sem áður
ákváðum við að gera það, og
bar jeg sjálfur upp tillögu um
það, bæði í þingflokki og flokks
ráði Sjálfstæðisflokksins. Jeg
var því, og er, stuðningsmaður
núverandi hæstv. ríkisstjórnar,
og mun veita henni þann stuðn-
ing til allra nytsamra starfa
sem mjer er frekast auðið.
ÍSTS
Charlotta S. Albertsdóttir
Minningarorð
Á MORGUN verður hún bor-
in til moldar þessi glæsilega og
fag"ra kona, sem á unga aldri,
heima á Páfastöðum, vakti að-
dáun og umtal um gervallan
Skagafjörð og víðar norðan-
lands.
Fram undir tvítugsaldur ólst
hún þar upp meðal systkina
»
sinna, hjá foreldrunum, Albert
bónda á PáfaStöðum Kristjáns-
syni og konu hans, Guðrúnu
Ólafsdóttur. Albert hefir verið
annálað glæsimenni í bænda-
stjett, lifir enn og ber aldurinn
vel. Móðir Charlottu er aftur á
móti látin fyrir allmörgum ár-
um.
Charlotta fæddist 30. desem-
ber 1893, koma hingað til
Reykjavíkur um tvítugsaldur
og vann hjer um skeið við versl
u-n fcðurbróður síns, Jóns heit-
ins líallgríhissonar, <:T unni
henni scm dóttur sinnl og buf
hana oghag hetinar fyrir brjósti
á. meðan hann li|ði.
Hún hefði sómt sjer vel í
hvaða tignarstöðu sem um hefði
verið að ræða, vegna írábærrar
prúðmensku, kurteisi og glæsi-
leika í allri framkomu sinni.
Eri'þö ChárlottuA'æri mjög annt
'uífi heiðuT'Sinn 4 hvívetria og
vildi ekki vamm sitt vita, var
Framh. á bls. 11