Morgunblaðið - 05.09.1957, Blaðsíða 6

MORGIJNBL AÐIÐ
Fimmtudagur 5. sept. 1957
KOSNING PROXMIRES VAR MIKIÐ
VANTRAUST Á EISENHOWER
ÚRSLITIN í kjöri nýs öldunga-
deildarþingmanns í Wisconsin,
í stað McCarthys hafa komið
mönnum mjög á óvart. Ríki þetta
hefur um aldarfjórðungsbil verið
þekkt fyrir að kjósa aðeins
Republikana til öldungadeildar
Bandaríkjanna. En að þessu sinm
gerðist það allt í einu, að fram-
bjóðandi Demokrata William
Proxmire vann glæsilegan sigur
yfir frambjóðanda Republikana.
Walter Kohler. Munurinn var
William Proxmire
hvorki meiri né minni en um
125 þús. atkv. Proxmire hlaut
440 þús. atkv. en Kohler aðeins
315 þús.
Við þessar fréttir er sem for-
ustumenn Republikana í Banda-
ríkjunum hafi vaknað upp við
vondan draum. Um fátt er nú
meira talað þar í landi en að
Republikana-flokkurinn og Eis-
enhower forseti hafi misst tiJ-
trúnað þjóðarinnar. Og útlitið er
ekki vænlegt fyrir Republikana
í þingkosningum, sem fram eiga
að fara á næsta ári.
Eins og skýrt var frá í smá-
grein í Mbl. 27. ágúst daginn,
sem kosningarnar fóru fram
þóttu allar líkur benda til þess
að Kohler myndi vinna kosning-
arnar. Var það t. d. nefnt að
tvisvar hafði hann sigrað and-
stæðing sinn í ríkisstjórakosn-
ingum. Þá hafði það komið fram
við tilraunakjör, að 70%
greiddu Republikönum atkvæð!.
Þar við má bæta, að Proxmire
var ekki innfæddur Wisconsin-
búi, heldur hafði hann flutt þang
að frá Illinois fyrir 10 árum. —
Ekki var það heldur talið hon-
um til framdráttar í kosningum,
að á fyrri árum hafði hann starf-
að fyrir fjármálafyrirtæki Morg-
ans í Wall Street. Engu að síður
varð sigur hans glæsilegur.
Á það hefur verið bent, að
klofningur í Republikanaflokkn-
um hafi átt sína sök á hvernig
fór í Wisconsin. Við prófkosn-
ingar hafði frjálslyndur og víð-
sýnn stjórnmálamaður verið val-
inn, sem væntanlegur eftirmað-'
ur McCarthys. Þessu undu hinir
gömlu fylgismenn McCarthys af-
ar illa og sátu sem fastast heima
' á kosningadaginn. Það hefur haft
sín áhrif, sem sést m. a. af þvi,
að í flestum þeim kjördæmum
sem McCarthy áður hafði
meirihluta í, þar urðu Demo-
kratar nú hlutskarpari. En Kohl-
er frambjóðandi Republikana
hafði að þessu sinni aðeins meiri-
hlutá í örfáum kjördæmum, þar
sem Demokratar voru áður fyrr
yfirsterkari. Svo algerlega hafa
spilin snúizt við.
Klofningurinn í Republikana-
flokknum milli hinna frjálslyndu
fylgismanna Eisenhowers ann-
ars vegar og íhaldssama arms-
ins hins vegar hefur aldrei fyrr
komið svo skýrt í ljós. Er þessi
klofningur í sjálfu sér orðinn
mjög hættulegur Republikana-
flokknum, enda fer hann stöðugt
vaxandi.
En jafnvel það er ekki næg
skýring. Fylgistap Republikana
var meira en svo, að flokks-
sundrungin ein fái skýrt það og
fjöldi kjósenda Republikana
söðlaði alveg um og studdi nú
Proxmire.
Og nú spyrja menn hvers
vegna þessi hugarfarsbreyting
hafi orðið hjá kjósendunum. —
Ekki getur það stafað af neinum
persónulegum óvinsældum Kohl-
ers frambjóðanda Republikana,
því að það er almennt viður-
kennt jafnt af stuðningsmönnum
sem pólitískum andstæðingum að
hann hafi verið einhver bezti og
heiðarlegasti ríkisstjóri, sem
Wisconsin-ríki hafi nokkru sinni
haft.
Það er álit margra, að við-
horfin í innanríkismálunum al-
mennt hafi hér verið að verki.
Kosningabaráttan milli Kohlers
og Proxmire varð eins konar
málflutningur með og móti
stjórn Eisenhowers. Kohler hélt
því mjog á lofti í baráttunni, að
hann nyti fulls stuðnings frá
Eisenhower. Hann ætlaði að taka
sér stöðu í hinum frjálslynda
armi Republikana, sem stendur
ákveðið með forsetanum. Megin-
efni kosningabaráttu Proxmires
var hins vegar að gagnrýna
stjórn og stefnu Eisenhowers. Sú
gagnrýni féll í góðan jarðveg,
meðal bændanna í Wisconsin,
sem telja sig hafa borið æ skarð-
ari hlut frá borði eftir því sem
stjórn Eisenhowers hefur setið
lengur að völdum. Wisconsin ar
fyrst og fremst mjólkurfram-
leiðsluhérað og það hefur verið
auðvelt að benda á það, að
smjörverðið sem ríkisstjórnin
tryggir bændum hefur fallið úr
69 cent fyrir pundið í 58 eent
og aðrar landbúnaðarafurðir
svipað.
Það virðist líka vera vaxandi
óánægja með stjórn Eisenhow-
ers á ýmsum fleiri sviðum. Hún
þykir hafa brugðizt loforðum sín-
um um lækkun skatta og vegna
ósamlyndis Eisenhowers og
¥ TNDANFARIÐ hafa þeir sem
^ verið hafa að byggja verið
venju fremur þykkjuþungir á
svip og áhyggjufullir.
Sementsleysið
STÆÐAN er sú að sements-
laust hefir verið í landinu vik
um og mánuðum saman. Það er
allt annað en gaman fyrir menn
sem lagt hafa út í það mikla
erfiðisverk að koma sér upp þaki
yfir höfuðið að standa allt í einu
uppi með hálfbyggt hús, vegna
þess eins að ekki er tjl semant til
þess að ljúka húsinu. Og svo getur
hæglega staðið á að stöðvunin
valdi beinlínis skemmdum á hús-
inu, því erfitt er stundum að
hætta í miðju kafi. Ástæðan til
þessa mikla sementsleysis var i
upphafi sú að ekki fékkst leyfi
hjá stjórnarvöldunum til þess að
leigja skip til flutninganna. Var
þó vitað miklu fyrr að til þurrðar
innar myndi koma, og margir
menn því komast í þrot. Þótti
mörgum þetta undarlegir stjórn-
hættir. Yfirleitt virðist lítið sam-
hengi í þeirri framkvæmd að
leyfa mönnum að byggja hús. en
sjá þeim ekki þegar á hólminn
er komið fyrir nægilegu sementi
til þess að ljúka verkinu.
Og víst myndi það hafa þótt
saga til næsta bæjar í einhverju
öðru landinu að allt landið hefði
orðið sementslaust svo vikum
skipti, fyrir handvömm opinberra
aðila, og hætt er við að þeim aðila
hefði verið heldur en ekki hitað
í hamsi. En það er eins og allt sé
hægt á íslandi, jafnvel það að
bandaríska þingsins gerir sú
skoðun nú orðið mjög vart við
sig, að stjórnin sé losaraleg og
oft ráðvillt jafnvel í hinum mestu
málum. Eisenhower hefur einnig
misst tök sín á almenningi fyrir
það, að samkvæmt bandarískum
lögum má hann ekki bjóða sig
fram í forsetakosningum í þriðja
sinn. Allt stefnir þetta í sömu
átt að rýra álit Eisenhowers og
stjórnar hans. Sú hreyfing er
víðar en í Wisconsin, hún virðist
vera úti um öll Bandaríkin.
Þegar Eisenhower forseti sjálf-
ur var spurður, hvernig honum
Athugasemd Páls
Sigurðssonar frá
Fornahvammi
í ÞJÓÐVILJANUM þann 7. og
10. ágúst sl. var þess getið, að
ég hefði sett upp hestagirðingu
umhverfis skála Ferðafélags fs-
lands að Hveravöllum og Hvítár-
nesi.
Hefði ég girt fyrir vatnsból
sæluhússins í Hvítárnesi, og væri
hér um að ræða grófan sóðaskap
er ætti rót sína að rekja til leti
minnar og virðingarleysis fyrir
samborgurum mínum.
Þegar ég ákvað að gefa mönn-
um kost á því að ferðast á hest-
um milli Norðurlands og Suður-
lands um Kjöl, þá var mér ljóst
hversu nauðsynlegt það væri, að
hafa eitthvert aðhald fyrir hest-
ana þar sem dvalið yrði nátt-
langt.
Við skálann að Hveravöllum
var því sett upp lítil hestarétt
um 150—200 metra frá skálan-
um, sem var notuð meðan verið
var að spretta af og leggja á hest-
ana, en þeir síðan geymdir í girð-
ingu, sem er um 500 metra frá
skálanum, og átti því umhverfi
skálans að Hveravöllum eklji að
vera nein hætta búin af þessum
aðgerðum.
Við Hvítárnesskálann var einn-
ig sett upp lítil hestarétt til sömu
afnota og að Hveravöllum, en
eins og þeir vita, sem til þekkja,
stöðva allar byggingar vegna se-
mentsskorts, á bezta byggingar-
tíma ársins sumrinu, og reyndar
þeim eina árstíma sem unnt er að
steypa upp hús hér á landi.
En nú munu allmörg sements-
skip loks vera væntanleg til lands
ins og er það ekki vonum fyrr.
En hætt er við að tíminn sem
menn geta enn unnið við steypu-
vinnu úti verði skammur vegna
þess að komið er fram á haust-
mánuði og frost í vændum. Og
hefir þá illa farið góð tíð.
Höfðingi fallinn í valinn
RÉTTIR hafa borizt um það að
garpurinn mikli, landkönnuð
urinn og heimskautafarinn Peter
Freuchen sé látinn í Bandaríkjun
um, þar sem hann hefir verið bú-
settur síðustu árin. Peter Freuc-
hen var mikill og góður maður
og mörgum kunnur hér á landi.
Hann heimsótti fsland i vor og
flutti þá nokkra fyrirlestra hér
um Grænland og ferðir sínar þar.
Fjölmenni mikið sótti þessa fyrir-
lestra Freuchens, og var ágætur
rómur gerður að þeim enda Freuc
hen afbragðs fyrirlesari.
Hann var íslandsvinur mikill
og hingað til lands kom hann
fyrst unglingur skömmu eftir
aldamótin er hann lagði upp í
sína fyrstu Grænlandsferð. Síðar
á ævinni ferðaðist hann manna
mest um Grænland, lærði mál
Eskimóa reiprennandi og kvænt-
ist grænlenzkri konu. Fékk Freuc
hen mikla og verðskuldaða frægð
af þessum ferðum sínum og
óhætt er að segja að hann hafi
verið manna fróðastur um þessi
litist á blikuna eftir Wisconsin-
kosningarnar, svaraði hann: —
Að sjálfsögðu hef ég orðið fyrir
miklum vonbrigðum. Það er til-
gangslaust að fela það. Við höf-
um verið leiknir grátt.
Hinn nýi öldungadeildarþing-
maður William Proxmire er 41
árs gamall. Honum barst mikill
fjöldi heillaóska og sagði Sam
Rayburn foringi Demokrata á
þingi m. a.: — Það lítur út fyrir
að orðin sé bylting í hugarfari
bandarískra kjósenda. Þeir hafa
loks séð í gegnum blekkingarvef
Republikana.
þá gengur að jafnaði mikill fjöldi
hrossa. í Hvítárnesinu sumar-
langt.
Var því nauðsynlegt að hafa
einhverja aðstöðu til þess að
stöðva hesta okkar á meðan ver-
ið var að víkja stóðinu af þeim
slóðum, þar sem ætlunin var að
hafa hesta okkar yfir nóttina, og
Osló 1. sept.
E I N N frægasti vísindamaður
Noregs og víðkunnasti úti í heimi,
Harald U. Sverdrup andaðist 21.
ágúst. Hann helgaði ævistarf sitt
rannsóknum á hafstraumum og
veðurfræði, og svo mikill afreks-
maður var hann í þeim vís-
indagreinum, að starf hans verð-
ur vandfyllt.
Heimsfrægur varð þessi mikli
starfsmaður og íhygli vísmdamað
ur fyrir ferð sína á skipinu
„Maud“ um Norður-íshafið árin
1917—1925. Roald Amundsen var
einn þeirra sem átti frumkvæðið
að þeim leiðangri og var á skip-
inu sjálfur fyrst í stað. Var það
trú hans að skipið mundi reka
með ísnum frá Asíusrönd nálægt
heimskautinu. En brátt sá hann
að sú ferð mundi ganga seint
og skildi við skipið og fór að
undirbúa flugferð til norður-
svæði á norðurhveli jarðar og
einnig munu Grænlendingar hafa
átt beztan hauk í horni þar saaa
Freuchen var. Hann var alla ævi
framsýnn og frjálslyndur og átti
ekki í öllu samleið með íhalds-
samri Grænlandsstjórn Dana.
Hér á íslandi vakti Peter Freuc
hen mikla athygli í vor er hann
lýsti yfir þeirri skoðun sinm að
íslendingar ættu að fá handritin
frá Danmörku, þau væru þeirra
eign. Blöð í Danmörku skriiuðu
allmikið um þessa skoðun Freuc-
hens, og voru ekki öll þar sam-
mála honum. Víst er að þessi at-
burður átti sinn ríka þátt í því
að skýra handritamálið fyrir Dön
um og þar var okkur drengilega
lagt lið.
Góður drengur og hugumstór
er fallinn í valinn með Peter
Freuchen og margir munu syrgja
hann, vinir hans allir og ekki síð-
ur þær þúsundir sem hann færði
með sér í bókum sínum inn í heim
skautslöndin unaðslegu.
var því girt með einum vírstreng
í boga frá Tjarnánni og austur
fyrir skálann og næstum því að
Tjarnánni aftur.
Nú hafa fleiri en ég farið með
hesta um Hvítárnes í sumar, og
einhverjir þeirra hafa girt með-
fram Tjarnánni og í enda þess
vírstrengs, sem ég setti þar upp,
og síðan notað þetta hólf sem
nátthaga fyrir hesta sína.
Eins og ég tók fram, þá not-
aði ég þetta aðhald aðeins meðan
verið var að víkja stóðinu frá, en
lét annars vaka yfir hestunum
niður í Hvítárnesinu langt frá
skála Ferðafélagsins, og mér kom
aldrei til hugar að girða meðfram
ánni fyrir vatsból skálans, né
heldur að nota þetta fyrir nátt-
haga.
í þessum tveimur ferðum mín-
um um Kjalveg í sumar tóku þátt
á milli 20 og 30 manns, og vona
ég að þeir vilji, ef með þarf
votta, að hér sé rétt með farið,
en ummæli blaðsins um leti mína
og sóðaskap leyfi ég mér að
leggja undir dóm þeirra, sem til
mín þekkja.
skautsins. En Sverdrup var með
skipinu allan tímann og stjórnaði
vísindalegum athugunum, sem
gerðar voru í ferðinni og sá síðar
um útgáfu stórmerks vísindarits
um þessa átta ára för í norðurísn-
um.
Hann var orðinn doktor áður en
hann lagði í ferðina, en að henni
lokinni varð hann prófessor í
veðurfræði í Bergen, eftir læri-
föður sinn, Wilh. Bjerknes, hinn
fræga höfund „Bjerknes-kerfis-
ins“, sem skapaði tímamót í sögu
veðurfræðinnar. Áður hafði hann
starfað að rannsóknum jarðseg-
ulmagns á vísindastofnun í Was-
hington. Veðurfræðiprófessor í
Bergen var hann aðeins í 5 ár, til
1931. Hann undi illa kyrrsetu og
réð sig nú í „Nautilus-leiðangur-
inn“ svonefnda, sem stjórnandi
vísindalegra athugana þar. Og
1936—48 var hann stjórnandi
Scripps institution of Oceanograp
hy“ í California og prófessor í
hagfræði við Californiuháskóla.
Voru Norðmenn farnir að óttast,
að þeir hefðu misst þennan ágæta
vísindamann fyrir fullt og allt.
En svo fór þó ekki. Árið 1948
bauðst honum forstaða stofnunar-
innar „Norsk Polarinstitutt“ í
Oslo og árið eftir var hann skip-
aður prófessor í jarðeðlisfræði
við háskólann þar og bæði þau
embætti hafði hann til dauða-
dags. Hann var rektor Oslóarhá-
skóla er hann dó, og hefur dr.
Alf Sommerfelt prófessor verið
skipaður rektor fyrir það sem
eftir var af kjörtíma Sverdrups.
Hann hafði umfangsmikil störf
með höndum eftir að hann kom
heim. Skiþulagði t.d. rannsóknar
leiðangra til suðurskautslanda og
fór vísindaferðir til Svalbarða og
Grænlands.
En hann var einn þeirra iðju-
manna, sem alltaf hafa tíma til
alls, og þess vegna gat hann sinnt
fleiru en vísindastörfunum ein-
um. Mannúðarmál voru honurn
hjartfólgin, og þegar Norðmenn
réðust í að efna til hjálparstarf-
semi í Travancore í Indlandi, var
Sverdrup falin forstaða hennar
og skipulagning. Hann fór til Ind
lands og er heim kom fór hann
ekki leynt með, að lengi mundi
verða að bíða eftir viðunandi ár-
angri af þeirri starfserni. — Sver-
drup varð tæplega 69 ára. Hjarta-
lömun varð honum að aldut tila.
SK. SK.
TÚNIS, 2. sept. — Einn landa-
mæravörður og sex hermenn frá
Túnis voru drepnir í dag af
frönskum hermönnum, sem fóru
yfir landamæri Túnis, samkv.
upplýsingum Túnis-stjórnar. —
Frakkar halda því hins vegar
fram, að uppreisnarmenn frá
Alsír hafi flúið yfir landamærin
og hermennirnir frá Túnis varið
þá.
sbrif'ar úr
daglega lifinu

Hestagirðingar og sæluhús
Merkur Norðmaður látinn