Morgunblaðið - 05.09.1957, Síða 9

Fimmtudagur 5. sept. 1957
MOnr.rWBT 4 Ð IÐ
Fimm manna búfræðinganefnd
rannsaki samkeppnisaðstöðu.
isíenzks íandbúnabar
Frá fundi Félags ísl. búfræðikandidata.
<8>-
DAGANA 30. og 31. ágúst s.l.
hélt Félag íslenzkra búfræðikandi
data hinn árlega sumarfund sinn.
Að þessu sinni var málefni fund-
arins: „Þjóðfélagsþróunin og
búskapurinn“, en Gunnar Bjarna
son, ráðunautur hafði framsögu
í málinu. Miklar og fjörugar um-
ræður urðu um þetta mál, enda
virðast nú blasa við meiri og erf-
iðari úrlausnarefni og vandamál á
sviði búskaparins í landinu en
nokkru sinni áður. Nauðsynlegt
er, að þessi mál verði leyst með
öflugu samstarfi milli stofnana og
félagskerfa landbúnaðarins og i
samstarfi við stofnanir annarra
stétta í landinu og við ríkisvald-
ið. Séfræðingar landbúnaðarins
vilja leggja sitt lið í vandamálum
þessum. Gunnar Bjarnason reif-
aði þessi mál í útvarpseríndi í
bændavikunni á s.l. vetri á
þann hátt, að mikla athygli vakti.
Nú hafa tímarit og dagblöð einn-
ig farið að taka þátt í umræðum
um þessi vandamál, og taldi því
félag búfræðikandidata rétt að
stíga ný skref í málinu.
Að umræðum loknum var eftir
farandi tillaga samþykkt á fund-
inum:
„Fundur í Félagi búfræðikandi
data, haldinn í Reykjavík 31/8.
1957 ákveður vegna erindis Gunn
ars Bjarnasonar um þjóðfélags-
þróunina og búskapinn að kjósa
fimm manna nefnd úr sínum
hópi til að rannsaka eftirfarandi
atriði:
1. Hvaða búvörur, sem fram-
leiddar eru til útflutnings, skila
mestum nettó-arði á vinnuein-
ingu?
2. Hver er hin raunverulega
aðstaða okkar til að keppa við
aðrar þjóðir með landbúnaðaraf-
urðir á heimsmarkaðinum?
3. Hver er aðstaða hér til að
taka upp meiri fjölbreytni í bú-
skap, fjölga búgreinum í landinu
og hafa fjölbreyttari framleiðslu
á hverju búi?
4. Á hvern hátt breytist fjár-
magnsþörf og rekstrarafkomu við
stækkun búanna?
5. Hvaða áhrif hefut vax-
andi útflutningur á fjár-
hagsafkomu landbúnaðarins,
og hvaða leiðir eru fær-
astar til að aukinn útflutmugur
búafurða skerði ekki fjárhagsaf-
komu bænda, og hvaða gildi hef-
ur þessi útflutningur fyrir gjald-
eyrisaðstöðu þjóðarinnar og þjóð-
arbúskapinn í heild?
Leitað verði til Búnaðarfélags
íslands og Stéttarsambands
bsenda um fjárhagslega og fag-
lega aðstoð í sambandi við rann-
6Ókn þessara mála.“
í nefndina voru kosnir eftir-
taldir menn: Guðmundur Jóns-
son, skólastjóri á Hvanneyri,
Pálmi Einarsson, landnámsstjóri,
Eyvindur Jónsson, forstöðumað-
ur Búreikningsskrifstofunar,
Bjarni Arason, ráðunautur og
Stefán Aðalsteinsson, búfjárfræð
ingur.
Hér fara á eftir helztu niður-
stöður úr erindi Bunnars Bjarna-
sonar.
„Þar sem erindi mitt er
þegar orðið langt og umræðu-
möguleikarnir eru nær ótakmark
aðir, ætla ég hér að síðustu að
draga saman þau fáu atriði, sem
mér finnst vera mest aðkallandi
að ræða og leysa, ef við eigum
að vera trúir þjónar landbúnað-
árins og samvizkusamir starfs-
menn bændastéttarinnar.
I. Á íslenzkur lanbúnaður að
stunda framleiðslu fyrir erlendan
markað? í þessu sambandi vil ég
leyfa mér að taka hér fyrst upp
orðréttan kafla úr 2. hefti Ár-
bókar landbúnaðarins 1957 (ný-
útkomið):
„Þó að mörgum kunni að þykja
undarlegt, er aðstaða landbúnað-
ar okkar nú um margt lík að-
stöðu landbúnaðar Bandaríkj-
anna, einkum að því leyti, að
vegna verðlagsins búa bæði lönd-
in því nær eingöngu við innlend-
an markað fyrir landbúnaðaraf-
urðir sínar. En mjög ólíkt er við
þessum vanda snúizt. Bandaríkin
setja sinni landbúnaðarfram-
leiðslu skorður, jafnvel greiða
bændum fyrir það takmarka akur
lönd og minnka framleiðsluna
(undirstrikað af G.Bj.), en við
keppumst við að auka framleiðsl
una án þess að vita, hvermg við
eigum að fara að því að selja hana
því verði, að bændur fái fram-
leiðslukostnað sinn greiddan. Við
erum á þann hátt að stofna í land-
búnaði okkar til slíkrar þenslu,
sem getur fyrr en varir valdið
miklum erfiðleikum, ef við erum
ekki því betur á verði fyrir henni.
Þetta væri ekki hættulegt, ef
landbúnaður okkar væri svo arð-
vænlega rekinn, að við gætum
keppt við hverja sem er á erlend-
um markaði, því að slíkum land-
búnaði eru raunverulega engin
takmörk sett. Ef við eigum allc
í senn að styrkja bændur til rækt
unar á stærstu býlunum, taka
smáu býlin til ræktunar, svo að
hvert þeirra fái á næstu 4—5 ár-
um 10 ha tún og stofna svo enn
til margra nýbýla og það án þess
að gera Iandbúnað okkar sam-
keppnisfæran á erlendum mark-
aði, virðist vera stefnt til fram-
leiðslu, sem ekkert er með að
gera, en þjóðinni í heild tii erfið-
isauka, en þó einkum bændastétt-
inni“
Hafi ritstjóri Árbókarinnar
þökk fyrir þessi sönnu og dfengi-
legu orð.
Ég tel það gefa mjög skýra og
lærdómsríka mynd af ástandinu
hjá okkur og framleiðsluhæfni at-
vinuveganna að reikna út, hversu
mikið þyrfti að fella gengi krón-
unnar fyrir hverja framleiðslu-
grein, svo að hinn erlendi mark-
aður gefi innlent framleiðsluverð.
Til samanburðar tek ég sjávarút-
veginn með, en kunnugir merm
þar hafa gefið mér í skyn, að allar
greinar hans myndu ganga ágæt-
lega og styrkjalaust með 80—90%
gengisfalli. Þetta er ekki byggt
á neinum hagfræðilegum útreikn
ingum opinberra aðila, heldur
er þetta áætlunartala, sem nota
má til samanburðar.
Þær verðlagstölur, sem ég hér
nota, eru flestar teknar úr Árbók
landbúnaðarins.
Dæmin líta þannig út:
1. Dilkakjöt
Framl.verð til bænda kr. 19,05 kg
Áætlað útfl.verð ca. — 8,50 —
Nauffsynl. gengisfelling ca. 125%
2. Mjólkurafurffir. Hér nota ég
samanburð á verðlagi á mjólkur-
vörum á íslandi og í Danmörku,
sem settur er fram í I. hefti Ár-
bókar 1957. Mjög er heppilegt að
gera samanburðinn við danska
verðið, því að Danir eru einn
stærsti aðilinn á heimsmarkað-
inum í mjólkurvörum. í íslenzka
útsöluverðinu er gert ráð fyrir
niðurgreiðslum, svo að tölurnar
verði sambærilegar við danska
verðið, sem er umreiknað í ís-
lenzkum krónum.
a. Nýmjólk
íslenzkt útsöluverð kr. 4,59 á ltr.
Danskt útsöluverð — 1,46 —
Nauffsynl. gengisfelling ca. 215%
b. Rjómi
íslenzkt útsöluverð kr. 31,48 á ltr.
Danskt útsöluverð — 8,51 —
Naúffsynl. gengisfelling ca. 2707o
c. Smjör
fslenzkt útsöluverð kr. 65,27 á kg.
Danskt útsöluverð — 18,05 —
Nauffsynl. gengisfelling ca. 260%
ci. Ostur (45%)
fslenzkt útsöluverð kr. 39,55
Danskt útsöluverð — 8,74
Nauffsynl. gengisfelling ca. 352%
Þetta verður látið nægja til að
sýna það svart á hvítu, hvaða
gullöld bíður þeirra íslenzku bú-
vöruframleiðenda, sem ætla að
treysta á hinn erlenda markað.
Hvernig eigum við sérfræðing-
ar landbúnaðarins svo að svara
spurningunni um það, hvort land
búnaðurinn eigi að flytja út af-
urðir sínar í nokkrum mæli eða
leggja á það áherzlu? Ég leyfi
ekki sjálfum mér að flýja vand-
ann og hlaupa í felur, þótt það
væri vafalaust þægilegast fyrir
mig, en sjálfsagt er svar mitt
ennþá of lítið hugsað, en það er
á þessa leið: Við eigum ekki i
nánustu framtíð að keppa að út-
flutningi búsafurða, heldur eig-
um við nær eingöngu að nota
innlenda markaðinn og haga iand
búnaðarpólitíkinni þannig, að
fólkið í sveitunum, sem lítinn
áhuga hefur á búskap, komizt í
aðrar atvinnugreinar, og um
fram allt eigum við að hverfa
frá þeirri stefnu að fjölga býlum
í byggð og leggja af mörkum
miljónir árlega af almannafé til
að auka ræktun og styrkja bygg-
ingar hjá mönnum, sem stunda
framkvæmdirnar af hálfum hug
og með hangandi hendi. Ég get
ekki að því gert, að mér finnst
hin s.k. 10-hektar-stefna fáránleg,
eins og nú standa sakir, en ég
væri þakklátur þeim, sem gæti
sannfært mig um, að sú stefna
sé þjóðholl og viturleg.
II. Þegar þessar niðurstöffur eru
fengnar vaknar önnur spurning,
sem jafnframt verffur aff svara, en
hún er þessi: Hvora leiðina til að
takmarka búvöruframleiðsluna á
að velja, aff stuðla aff fækkun
býla og bænda eða að takmarka
framleiffslu hvers býlis?
Ég er tvímælalaust þeirrar
skoðunar að gefa eigi hinum góðu
athafnamönnum bændastéttarinn
ar sem mest olnbogarúm og möga
leika til útþenslu, svo að vax-
andi sórbýlj geti haldið áfram
að stækka og eflast fjárhagslega,
og þá munu með tímanum mynd
ast framleiðslumikil ættarhverfi
með mörgum heimilum, þar sem
nú er aðeins eitt heimili með
stórum barnahóp, búhug og bjart-
sýni. Slíkt væri æskileg þróun.
Hitt sjónarmiðið, að taka upp
einhvers konar kvóta og kreppu-
kerfi og skammta bændum fram
leiðsluleyíin eftir ótal umsóknar
leiðum væri að mínum dómi
óbærilegt ástand fyrir alla heil
brigða menn og eins konar skipu-
lagning fátækar og smæðar, sem
mundi á fáum árum leiða til hins
ömurlegastá landflótta og land-
auðnar.
Þegar þessum spurningum heí-
ur verið svarað og stefnan hefur
verið mörkuð, þá liggur næst fyr-
ir að rannsaka mismunandi rekstr
arform og bústærðir og finna,
hvernig mannaflið, tæknin og
framleiðsluverðmætin verða bezt
hagnýtt.
Og að lokum vil ég segja og
brýna fyrir okkur, að við verðum
að taka djarflega og af emurð
á þessum vandamálum. Við verð
um að finna lausnir þeirra, þar
sem jafnt verður tekið tillit til
hagsmuna bændastéttarinnar og
hagsmuna allrar þjóðarinnar. Við
skulum einnig gera okkur full-
komlega grein fyrir því, að ef
R. L. Raikes fyrir framan Akureyrarkirkju.
í sumarleyfi frá Súdan til ftkurcyrar
ÞAÐ er ekki á hverjum degi, sem
við Akureyringar fáum gest í
sumarfrí sunnan frá Súdan. Ég
var svo lánsamur að rekast á
einn slíkan nú á dögunum. í
rauninni var það vestur í Húna-
vatnssýslu, sem fundum okkar
bar fyrst saman, þá var hann á
leiðinni norður, en ég suður, svo
það varð að bíða betri tíma að
við gætum talazt við.
Svo var það að ég hitti
R. L. Raikes hér á götum Akur-
eyrarbæjar og átti hann þá að
eins eftir að dveljast hér í einn
og hálfan tíma áður en hann
flygi suður til Reykjavíkur og
þaðan út aftur. Og af þessum
tíma gat ég rænt hann tæpri
hálfri stundu.
Kynntist íslendingi í Pakistan.
Með Mr. Raikes var Eirik Ey-
lands vélfræðingur. Þeir höfðu
unnið saman fyrir tveimur árum
austur í Pakistan og þar stofnað
ti) vináttu sinnar. Báðir unnu
þeir hjá FAO, það er að segja
Matvæla og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna. Mr. Raikes
er sérfræðingur í öllu er að vatns
lögnum og vatnsrannsóknum lýt-
ur. Hann fæst nú við vatnsrann-
sóknir á vegum FAO suður í
Súdan. Leitar hann vatns, skipu-
leggur áveitur og ýmiss konar
vatnskerfi. Aðalaðsetursstaður
hans er Darfur. Þar segir hann
vera ákaflega fagurt, einkum á
vetrum, litskrúð mikið, himin-
inn dimmblár og fjöllin, sem eld
stólpar af skini sólarinnar. Trjá-
gróður er víða mikill, en auðnir
á milli. Á veturna er hitinn þol-
anlegur, en á sumrin er hann gíf-
urlegur, var núna í júlí 40—43
gráður á Celsíus.
Vildi vera í þolanlegum hita.
Ástæða til þess, að mr. Raikes
ferðaðist hingað til Isiands, var
einfaldlega sú, að hann vildi
verja sumarleyfi sínu þar sem
hitinn væri þolanlegur. Hann
átti að velja um Róm og ísland.
Hann kvaðst hafa valið síðari
staðinn, vegna þess, að hér átti
hann góðkunningja, sem hann
langaði til að hitta, og hingað
hefði hann aldrei komið áður.
Hann kom því við í heimalandi
sínu, Englandi, og sótti þangað
dóttur sína og son, sem bæði
dveljast þar í skóla, en voru nú
í sumarleyfi og fóru þau hingað
með honum.
Veiddi í Hörgá.
Mr. Raikes iét mikið af fegurð
landsins og hér kvað hann sér
hafa liðið mjög vel og þótt gam-
an vera þá tíu daga, er hann
hafði hér til umráða. Hann ferð-
aðist talsvert og naut fegurðar-
innar við Mývatn og veiddi í
Hörgá. Hann lét mjög vel af ís-
lenzkum mat og matargerð. Slíkt
væri stórum betra en suður í
Súdan. Þar væri að vísu gott hrá-
efni í matinn, en hann væri illa
til búinn, Súdanbúar væru ekki
góðir matreiðslumenn, hins veg-
ar fyndist Evrópumönnum of
heitt til þess að standa yfir sjóð-
andi grautarpottum.
Þessi gestur okkar frá Súdan
fór hér í 24 gráðu heita sundlaug
og íannst það voðalega kalt.
Hins vegar var lofthitinn þá 14
gráður og sól skein í heiði. Þá
fannst honum gott að korna upp
úr og velta sér í sólinm.
Ég varð nú að kveðja þennan
skemmtilega Englending. Hann
ætlaði að fara að borða sína síð-
ustu góðu máltíð hér á Akur-
eyri að sinni. Eftir stutta stund
myndi hann fljúga suður til
Reykjavíkur og þaðan til Rómar
og eftir viku yrði hann í Súdan
á ný.
Og eins og allir Englendingar
kvaddi hann með þeim orðum
að hann óskaði eftir að sjá mig
mjög fljótt. Mér hefir stundum
fundizt þessi kveðja fjarstæðu-
kennd, en hvað getur ekki skeð
þegar menn bregða sér í 10 daga
sumarleyfi frá Súdan til Akur-
eyrar. —vig.
bændastéttin og starfsmenn henn
ar leysa ekki þessi vandamál á
þann hátt, að meiri hluti þjóðar-
innar sætti sig við, þá kemur
að því að sá „meiri hlutí ' tekur
málin úr höndum okkar“
Stjórn félagsins
Núverandi stjórn Félags ís-
lenzkra búfræðikandidata slripa
þessir menn: Árni Jónsson til-
raunastjóri, Akureyri, formaður,
Árni Pétursson kennari á Hóium
og Egill Bjarnason ráðunautur,
Sauðárkróki. í félaginu eru nær
allir sérmenntaðir menn í þágu
landbúnaðarins, svo sem ráðu-
nautar Búnaðarfélags fslands,
Héraðsráðunautar við bænda-
skólana tilraunastjórar og íleiri.
Frotinn fiskur
til U/iþjáðar
Neyzla a
tölulega n;
víða annaiL
neyzla þar
(um 6 %
íslendinga,,
sér þess tii
5 ára komir.
Norðmem
kapp á að v.
en íslending
þar fótfestu.
ur fiskur í
um vafið .
innst.
.osnum fiski er til-
í Svíþjóð ems .og
staðar. Þó er árleg
ain 3000 lestir á ári
freðfiskframleiðslu
,.n kunnugir geta
: ð hún verði innan
upp í 15.000 lestir.
hafa lagt mikið
ma þennan markað,
&r hafa einmg náð
Þarna er aðeins seld
i og y2 kg. umbúð-
„ellófan, utast sem