Morgunblaðið - 28.05.1958, Blaðsíða 10

10
M O R C r N n T 4 Ð 1Ð
Miðvik'udagur 28. maí 1958

Otg.: H.i Arvakur, Reykjavílt.
Framkvæmdastjóri: Sigfus Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sígurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti t.
Augtýs'ngar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjalc* kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasolu kr. 1.50 eintakið.
FRESTAÐ ÞVÍ, SEM FRAM Á
AÐ KOMA
ISÍÐUSTU viku var eins
og alkunnugt er fullkom-
ið upplausnarástand inn
an ríkisstjórnarinnar. Þar voru
stöðugar deilur og blöð stjórnar-
flokkanna bárust daglega á bana-
spjótum. Flokkarnir báru hver
annan, í málgögnum sínum, hin-
um herfilegustu sökum um svík
og annað þess háttar. Ríkisstjórn-
in og flokkar hennar sátu á stöð-
ugum fundum, stundum dag og
nótt, en þingstörf lágu að mestu
eða öllu niðri. Svo langt vai
komið, að sjálf ríkisstjórnin taldi
sig fallna og fóru ráðherrarnir
ekki dult með, að þeir teldu að
dagar þeirra í stjórnarstólunum
væru taldír. Við og við voru að
berast fregnir út um landið um
að ríkisstjórnin væri að því k'om-
in að segja af sér og meira að
segja gáfu sum stjórnarblöðin
mjög ákveðið í skyn að þennan
og þennan klukkutímann myndi
ríkisstjórnin beiðast lausnar.
Sú saga er sögð að meðan á
þessu stóð var manni nokkrum
sagt, að nú væri að því komið,
að rikisstjórnin segði af sér. Þá
sagði maðurinn: „Ætli hún svíki
það ekki eins og allt annað“.
Þetta er táknrænt fyrir það
vantraust, sem vinstri stjórnin
hefur bakað sér og nær langt inn
í raðir hennar eigin.flokka.
Eins og kunnugt er lauk þess-
um deilum með því, að á laugar-
dagsnótt var gert samkomulag
milli flokkanna, sem gerði stjórn-
inni það mögulegt að sitja áfram,
hversu lengi sem friðurinn helzt,
en ekki er unnt að segja að þetta
samkomulag sé fullljóst eftir því
sem stjórnarblöðin skýrðu frá þvi
á laugardaginn var.
Meðan svo stendur, að lands-
fólkinu er raunverulega ekki
gert fullkomlega ljóst, í hverju
þetta samkomulag er fólgið, sém
virðist hafa bundið endi á stór-
styrjöldina innan stjórnarflokk-
anna, sem stóð í síðustu viku,
má segja, að ekki sé tímabært
til að ræða það. Vel má vera
að málin skýrist á næstu dög-
um, en búizt er við, að flokk-
arnir afgreiði nú bjargráðafrum-
varpið sæla í þessari viku og
ljúki þingi. Þá hefur það verið
látið uppi, að náðst hafi sam-
komulag um útfærslu fiskveiði-
landhelginnar í 12 mílur og verði
reglugerð gefin út um það 30.
júní og taki hún gildi 1. septem
ber í haust. Að öðru leyti virð-
ist vera allt á huldu um það
hvað hinir klóku stjórnarherrar
hafa komið sér saman um, eftir
öll hin hörðu átök.
Það upplausnarástand, sem
myndaðist innan ríkisstjórnar-
innar stafaði ekki fyrst og fremst
af ágreiningi um eitt einstakt mál
heldur af þeim ógöngum al-
mennt, sem ríkisstjórnin er kom-
in í vegna þess, að hún hefur
ekki reynzt þess megnug að leysa
þau vandamál, sem fyrir liggja
og hún hefur iofað lausn á. Mikiíl
fjöldi flokksmanna innan allra
stjórnaríl. er sáróánægður með
framkomu stjórnarinnar og
loforðasvik hennar og töldu nú
að mælirinn væri fullur og lægi
nú ekki annað fyrir en að stjórn-
in færi frá. Ríkisstjórnin er búin
UTAN UR HEÍMI
Klofnar Nígería,er hún
fær fullt sjálfstæði?
Við erum allir Nígeríumenn, þegar til kast-
aniia Kemur, svarar foíSdeiibiuoiierxa
Nígeríu
að tapa trausti sinna eigin flokks-
manna og það var vitaskuld und-
irrótin að þeim ófriði, sem allur
landslýður varð vitni að í síðustu
viku.
Það þarf ekki að fara í neinar
grafgötur um hvað það var, sem
kom því til leiðar, að friður var
saminn á síðustu stundu, þegar
ríkisstjórnin virtist ekkert eiga
eftir annað en taka saman fögg-
ur sínar og stofna til kosninga.
Það var vitaskuld ekkert annað
en óttinn við nýjar kosningar,
sem gerði það að verkum að það
samkomulag tókst, sem orðið er.
Ríkisstjórnin hefur gert sig að
viðundri bæði innanlands og ut-
an. —- Stjórnin sá fram á, að
ef hún færi nú frá og stofnað
yrði til kosninga yrðu vonir henn
ar um endurreisn í kosningunum
heldur smáar, svo ekki sé sterk-
ara að orði kveðið. Oddvitai
stjórnarflokkanna sáu sitt ó-
vænna, þeir vissu upp ó sig
skömmina og vildu enn freista
þess um nokkurn tíma, hvort eitt
hvað það bæri til sem gerði mögu
legt að bæta aðstöðu stjórnarinn-
ar og auka líkurnar fyrir því,
að hún færi ekki eins hraksmán-
arlega út úr nýjum kosningum,
eins og vitað var að hún mundi
fara, ef þær hefðu skollið yfir
nú. Það var örvænting ráðlausra
manna, sem var ástæða þess, að
það samkomulag tókst sem orðið
hefur. En um það ætti enginn að
þurfa að efast framar, að hús
stjórnarinnar er á sandi byggt.
Það sem tekur nú við innan-
lands eru fyrst og fremst bjarg-
ráðin og það sem í þeim felst, ný
verðbólgualda, stórkostlegar verð
hækkanir og vandræði, sem af
þeim leiða. Þetta kemur vafa-
laust betur og betur í Ijós eftir
því sem á líður og almenningi
verður þá enn ljósara en nú,
hvað raunverulega hefur gerzt,
I yfirlýsingum stjórnarflokkanna
er ekki farið dult með það, að
hér sé tjaldað til einnar nætur,
ráðstafanirnar séu aðeins bráða-
birgðaráðstafanir og í haust verði
að taka þráðinn upp á nýjan leÍK,
en hvað þá verður veit enginn.
Sumarið hefur alltaf verið kall-
að bjargræðistími hér á íslandi,
en hvort það reynist bjárg-
ræðistími fyrir ríkisstjórnina skal
ósagt látið, en það leiðir tíminn
í ljós.
Ríkisstjórnin hefur nú setið að
völdum fast að því 2 ár og eru
það sízt af öllu nokkur stóryrði
þó sagt sé að hér á íslandi hafi
aldrei önnur eins óráðsstjórn set-
ið. Þó slík stjórn kaupi sér frest
getur það aldrei verið annað en
stuttur gálgafrestur, því hún get -
ur ekki flúið örlög sín, sem hljóta
að vera nýjar kosningar, þar sem
landsfólkið fær að kveða upp
sinn dóm.
Það var vitaskuld skilyrðislaus
skylda ríkisstjórnarinnar, eins og
komið var, að efna til kosninga
og leggja landsmálin undir dóm
kjósendanna. Ríkisstjórnin þorði
það ekki og þar af leiðandi hef
ur því verið frestað, sem óhjá-
kvæmilega hlýtur þó fram að
koma.
í ÞÝZKA blaðinu Stuttgarter
Zeitung birtist nýlega grein um
Nigeríu eftir Peter Pechel. Eftir
tvö ár verður Nígería sjálfstætt
ríki. Nígeríumenn hafa um ára-
bil beðið eftir að sjá þá ósk sína
rætast, að ríkið verði fullvalda.
Þegar sú ósk nú rætist innan
skamms fylgir nokkur böggull
skammrifí, þar sem sú hætta
vofir yfir, að ríkið klofni vegna
þess, hve sundurleitir ættflokkar
byggja landið. Þess má geta, að
Nígería er eitt af viðskiptalönd-
um okkar. Á árinu 1956 var t. d.
flutt skreið fyrir rúmlega 37
millj. kr. héðan til Nígeriu, en
það ár nam heildarskreiðarút-
flutningurinn rúmlega 103 millj.
kr. Þessar tölur gefa þó ekki
alveg rétta hugmynd um það
skreiðarmagn, er Nígeríumenn
hafa fengið frá íslandi á því ári,
þar sem íslenzk skreið mun
einnig hafa verið flutt frá öðrum
viðskiptalöndum íslands til
Nígeriu. Grein Pechel fer hér á
eftir.
o—O—o
,,Er hætt við því, að Nígería
klofni í sundnur, er hún fær fullt
sjálfstæði að tveimur árum liðn-
um?“ Ég hafði nú loksins vogað
mér að bera fram spurninguna
og beið eftirvæntingarfullur eft-
ir svarinu. Mjög lítið var borið
í húsbúnaðinn í herberginu. Það
var nærri fátæklegt. Eitt skrif-
borð, þrír stólar, skjalaskápur —
það var allt og sumt. Einhvers
staðar niðuðu rafmagnsviftur,
það var þægilega svalt inni. Bak
við skrifborðið sat Alhaji Abub-
akar Tafawa Balewa, forsætis-
ráðherra Nígéríu. Þessi hold-
granni, hávaxni maður var klædd
ur hvítri skikkju. Augun lágu
djúpt í dökku, skarpleitu andlit-
inu. Hann hikaði við svarið,
strauk vinstri hendinni yfir enn-
ið, eins og hann ætlaði að þurrka
eitthvað burtu. Þvínæst leit hann
beint framan í mig. „Þessi spurn-
ing er oft lögð fyrir mig. Hún
er ekki borin fram að ástæðu-
lausu. Hinir ýmsu trúarflokkar í
landinu eru mjög sundurleitir.
Þrátt fyrir það svara ég neitandi.
í 44 ár hefir ríkið verið ein heild,
og það er Englendingum að
þakka. Við verðum að reyna að
varðveita og styrkja hana. Ekki
má gleyma því, að við erum all-
ir Nígeríumenn, þegar til kast-
anna kemur. Og við erum hreykn
ir af því að vera Nígeríumenn“.
Sundurleitir ættflokkar
Forsætisráðherrann lagði sér-
staka áherzlu á síðustu orðin.
Hann endurtók þau, þegar ég
kvaddi hann. Þetta hljómaði
mjög einfaldlega. Við erum allir
Nígeríumenn. En í þessum fjór-
um orðum felst djörf, pólitísk
áróðursaðferð, sem nú hefur hald
ið innreið sína í Afríku. Því að
Nígería er land mikilla and-
stæðna. Á því nær milljón fer-
kílómetra svæði búa 32 milljónir
manna af sundurleitum kynþátt-
um og trúarflokkum. Þeir mæla
á ýmsum tungumálum og standa á
misjöfnu þróunarstigi atvinnu-
lega séð. Ættflokkarnir eru um
250 talsins, en venjulega er þeim
skipt niður í fjóra höfuðætt-
flokka, Haussa, Jóruba, Iba og
Fulani. Nígeríu er skipt niður í
þrjá hluta: vestur-, austur- og
, norðurhluta. í vesturhlutanum
I búa Jórúbar, sem standa framar
öðrum ættflokkum atvinnulega
og stjórnmálalega, í austurhlut-
anum Ibar, sem taldir eru miklir
einstaklingshyggjumenn og dug-
legir kaupsýslumenn og í norð-
urhlutanum búa Haussar og
Fulanir, sem eru mjög stoltir, en
áhrif Múhameðstrúarinnar valda
því, að þeir hafa dregizt aftur úr.
„Það verður að jafna metin"
Það, sem nú setur mark sitt á
innanríkismál ríkisins, er ótti
þessara ættflokka við að verða að
lúta yfirráðum hins. „Það ríkir
ekki jafnvægi meðal bandaríkja
Nígeríu, norðurhlutinn er of
sterkur“, sagði hinn stjórnkæni,
aðlaðandi forsætisráðherra vest-
urhlutans, Awolowo, sem fram-
ar öllu vill, að ríkið sundrist
ekki. „Ef allt landið kemst undir
yfirráð norðanmanna eftir kosn-
ingarnar til sambandsþings á
næsta ári, verður um mikla aft-
urför að ræða fyrir íbúa suður-
hlutans. Þess vegna erum við
fylgjandi því, að norðurhlutan-
um verði skipt í fleiri fylki, og
þannig myndist ný fylki innan
bandaríkjanna. Það verður að
jafna metin“. Svipaðar skoðanir
heyrði ég í austurhluta landsins,
sem skipar sér í flokk með suð-
Vesturhluti Kamerún, sem áður urhlutanum. En norðanmenn vilja
var þýzk nýlenda en nú er und- ’ óbreytt ástand innan bandaríkj-
ir vernd s- Þ- tilheyrir raun- , anna. j Við getum komig j veg
verulega einnig Nígeríu. öll þessi
svæði kjósa hvert sitt þing.
Nútímatækni og lögmál
Kóransins
Þó að hinir einstöku landshlut-
ar séu bandaríki með sameigin-
legri stjórn, hefir það eng'an veg-
inn orðið til þess að skapa full-
komna einingu milli þessara
ólíku ættflokka. Fulanir í norð-
urhluta landsins og Ibar í suð-
urhlutanum eiga álíka mikið sam
eiginlegt og Þjóðverjar og Mon-
gólar. Þeír tilheyra ólíkum kyn-
þáttum, tala ólikt mál og dýrka
ólíka guði. í suðurhlutanum
sækjast menn eftir aukinni tækni
en í norðurhlutanum virða menn
framar öllu lögmál Kóransins.
íbúarnir í suðurhlutanum taka
Evrópumenn sér til fyrirmyndar,
í norðurhlutanum leita íbúarnir
fordæmis hjá Súdönum og Egypt-
um.
Hvaða ættflokkur nær
undirtökunum?
Svo miklar andstæður hljóta
að valda ósamkomulagi. Til
þessa hefir þetta ekki komið að
sök vegna yfirráða Englendinga
í landinu. En á árinu 1960 munu
Nígeríumenn fá öll ráð í sínu
ríki. Spurningin er þá: Hvaða
Nígeríumenn munu ráða lögum
og lofum? Verða það ættflokk-
arnir í norðurhluta landsins, sem
hafa sterkari aðstöðu að því
leyti, að þeir eru fjölmennari —
þar búa 17 milljónir manna —
en aðeins 13,5 millj. í suðurhlut-
anum. Eða verða það hinir
atorkusömu og árvöku íbúar suð-
urhlutans, sem nú hafa á hendi
flest embætti innan stjórnarinn-
ar, þar sem íbúarnir í norður-
hlutanum eiga mjög fáa mikil-
hæfa menn í sínum hópi?
fyrir, að íbúar suðurhlutans hafi
okkur í vasanum, en eingöngu
með þeim hætti, að fylki okkar
verði óskipt og fjölmennara en
suðurhlutinn", sagði mér ráð-
herra nokkur í Kaduna, höfuð-
borg norðurhlutans.
o—O—o
Þetta vantraust og þessi ótti
stendur þessu óborna ríki fyrir
þrifum. Ef til vill tekst Nígeríu-
mönnum að sigrast á þessum erfið
leikum. Annars er hætt við, að
Nígería verði að glíma við álíka
vandamál og önnur nýstofnuð
ríki t. d. Indónesía eða Indland,
en í Indlandi kom til átaka milli
Múhameðstrúarmanna og Búddha
trúarmanna m. a. s. áður en Eng-
lendningar yfirgáfu landið. Á
næstu árum mun koma í ljós,
hvernig Nígeríumönnum tekst að
ráða fram úr erfiðleikunum.
Bandaríki Nígeríu þurfa tíma til
að vaxa saman
Bandaríki Nígeríu þurfa fram-
ar öllu tíma til þess að vaxa sam-
an. Óneitanlega er ríkið stofnað
án hliðsjónar af mismunandi
tungumálum og kynþáttum og
fólkið í landinu er því ískyggi-
lega sundurleitt. En þróun
afrískra ríkja hefir ekki far-
ið skipulega fram, heldur hefur
hún verið tilviljanakennd. Það
þarf að afmá svo margt, sem enn-
þá aðskilur hina ýmsu ættflokka,
áður en nýtízku-þjóðfélag með
starfaskiptingu getur risið upp
af samfélagi sundurleitra ætt-
flokka, sem til þessa hafa ráðið
sér sjálfir.
Ef ekki kemur á næsta áratug
til blóðugra átaka í Nígeríu, er
sennilegt, að sá mismunur á ætt-
flokkunum, sem nú skiptir svo
miklu máli, verði smám
Framh. á bls. 19