Morgunblaðið - 24.12.1958, Page 6
6
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. des. 1958
Fimm jólaleikrit
í útvarpinu
Þetta er mynd af sérstaeðum skírnarfonti, sem Ásmundur
Sveinsson hefur gert fyrir Óháða söfnuðinn. Verður hann
vígður í kirkju safnaðarins við messu á jóladag.
AÐALLEIKRIT útvarpsins á jól-
unum er „Berfættur í Aþenu“
eftir Maxwell Andersson, eitrt -af
öndvegisleikskáldum nútímans. —
Efnið er um Sókrates og- Xantippu
og málaferlin gegn Sókratesi. —
Þetta er mikið leikrit og margt í
því stórbrotið og fagurt og verð
ur leikritið flufct óstyfct. En sá hátt
ur verður á hafður, eins og í leik-
húsum, að hlé verður, og geta
hlustendur þá snúið sér að öðrum
hátíðabrag og verður hljómlist í
hléinu. Þýðing leikritsins er eftir
Þórð Ö. Sigurðsson en Gísli Hall-
dórsson er leikstjóri og aðalhlut-
verk leika Gestur Pálsson og
Arndís Björnsdóttir. Þetta leik-
rit hefur aldrei verið flutt hér
áður.
Eftir áramótin verður annað
Stórt leikrit, úr Þjóðleikhúsinu.
Það er „Horft af brúnni“ eftir
Arthur Miller. •
Á jóladag vorður fluttur jóla-
eða helgileikur, „Undir merki kær
leikans“ eftir Dubois, en leik-
Stjóri er Ævar Kvaran.
Þá ver'ður einnig gamanleikur
30. desember. Það er „Apaköttur-
inn“ eftir J. L. Heiberg, söng-
leikur, sem einu sinni var hér
mjög vinsæll. Leikstjóri er Bald-
vin Halldórsson.
Loks er svo barmaleikrit. Það
er ævintýraleikurinn _,Eldfærin“
með tónleikum, en Kai Rosenberg
hefur þarna fært í leikform hið
ágæta ævintýri H. C. Andersens.
Hildur Kalman er leikstjóri.
Ýmsar hátiðardagskrár
Ævar Kvaran leikari býr til
flutnings jólavöku á jóladags-
kvöld. Þar flytur Tómas Guð-
mundsson skáld frumort kvæði,
séra Jón Thorarensen flytur frá-
sögu og leikararnir Lárus Páls-
son og Steingerður Guðmundsdótt-
ir lesa upp. Ennfremur er þá
leikþáttur.
Björn Th. Björnsson listfræð-
ingur hefur tekið saman dagskrá,
sem flutt verður að kvöldi ann-
ars í jólum. Dagskrá þessi er við-
töl við erlent fólk, búsett hér um
jólahald og jólasiði ýmissa er-
iendra þjóða.
Milli jóla og nýárs flytja þeir
erindi Kristján Eldjárn þjóðminja
vörður um Bríkina miklu í Skál-
holti, Ölafur Ólafsson kiristniboði,
sem segir frá Landinu helga og
Eggert Stefánsson, sem fcalar um
jó: í Rómaborg.
Sunnudaginn milli jóla og ný-
árs sjá þeir um barnatímann Al-
fred Clausen og Baídur Georgs
(og Konni).
Á gamlárskvöld verður fluttur
nýr gamanþáfctur og stjórnar Ein-
ar Pálsson flutningi hans. Einnig
syngur Brynjólfur Jóhannesson
gamanvísur. Flufct verða íslenzk
þjóðlög og önnur þjóðleg tónlist,
sungin og leikin, íslenzk danslög
verða og gömlu dansarnir.
Forsætísráðherra flytur ávarp
og um miðnættið flytur Vilhjálm-
ur Þ. Gíslason annál ársins.
Á nýársdagskvöld verður flutt
yfirlit um helztu fréttnæma við-
burði gamla ársins, og heyrast
þar margar kunnar raddir. Fréfcta
stofa útvarpsins sér um þá dag-
skrá.
Tónlistin í dugskrá
Ríkisútvarpsins uni jólin:
Að venju verður mikil og ágæt
tónlisfc í jóladagskrá útvarpsins:
Á aðfangadagskvöld kl. 20_10
verður orgelleikur og einsöngur í
Dómkirkjunni. Guðrún Tómasdótt
ir syngur þá átfca jólasólma með
undirleik dr. Páls Isólfssonar, en
hann leikur einnig einleik á orgel
ið. Meðal þess, sem Páll leikur
eru tilbrigði eftir Björgvin Guð-
mundsson um sálmalagið „Dýrð
sé Guði í hæstum hæðum“. Síðar
um kvöldið eða kl. 21,35 eru tón-
leikar af plötum: Fluttur verður
píanókonsert í d-moll eftir Bach.
Einleikari er Rússinn Svjatislav
Richfcer, sem þykir einn snjallasti
píanóleikari vorra tíma. Það var
ekki fyrr en nú fyrir skömmu að
list Richters barst til eyrna Vest-
urlandabúum, og voru dómar um
leik hans allir mjög á einn veg,
mikið lof fyrir túlkun og tækni.
Tékkneska filharmoniska hljóm-
sveitin leikur með, undir stjórn
Václav Talich.
Miðdegistónleikar á jóladag
hefjast með því að Sinfóníuhljóm
sveit Islands leikur syrpu af jóla-
lögum í úfcsetningu Jóns Þórarins
sonar, sem einnig stjórnar hljóm-
sveitinni. Þá leikur fiðlusnilling-
urinn Marine Jashvíli Chaconnu
eftir Bach_ og ásamt dr. Páli
Isólfssyni Sónötu í D-dúr fyrir
fiðlu og orgel eftir Hándel. — Síð-
asta atriði miðdegistónleikanna er
Jólakantata eftir Arthur Honeg-
ger. Kantatan er flutt af bari-
tonsöngvaranum Michel Roux,
tveim kórum, orgeli og Lamoureux
hljómsveitinni undir stjói-n Paul
Sacher. Honegger e,r eifct af merk-
ustu tónskáldum nútímans, og í
þessari jólakantötu sinni setur
hann á skemmtilegan og þægileg-
an hátt gamla jólasálma og hefð-
bundna í nýtízku ramma.
Á jóladag kl. 16,30—17,30 eru
jólatónleikar hljómsveitar Ríkis-
útvarpsins. Stjórnandi er Hans
Antolitsch. Þuríður Pálsdóttir
syngur þrjú lög með hljómsveit-
inni og Josef Felzmann er einleik-
ari á fiðlu í Rómönsu eftir Svend
sen. Viðfangsefnin á þessum tón-
leikum eru öll létt og skemmtileg,
eftir Johann Strauss, Tchaikow-
sky, Rossini og fleiri.
Um kvöldið, kl. 22,00_ er Messa
í Es-dúr eftir Schubert. Einsöngv
arar og Akademiski kammerkór-
inn syngja með sinfóníuhljóm-
sveitinni í Vin. Rudolf Moralt
stjórnar. Af sex messum, sem
Schubert samdi, er þessi lengst.
Afrek Velvakanda.
EGAR jólin ganga í garð, rifj-
ast gjarna upp fyrir fólki
minningar frá fyrri jólum. Vel-
vakandi hefur e. t. v. ennþá meiri
ástæðu til að minnast horfinna
jóla en flestir aðrir. Það var ein-
mitt á jólanóttina, sem hann gat
sér þann orðstír, sem seint mun
gleymast.
Það var fyrir æfalöngu, þegar
karlar og kerlingar bjuggu í
kotum og kóngar og drottningar
í ríkjum sínum. Og karlarnir og
kerlingarnar áttu alltaf syni og
kóngarnir og drottningar dætur.
Nú er engin regla á þessum hlut-
um lengur. Drottningar geta átt
það til að fæða syni og kotkerl-
ingar geta eignazt einhvern sæg
af dætrum. Á æskuárum Vel-
vakanda var sem sagt röð og
regla á hlutunum, og kerling
móðir hans átti sína fimm syni,
eins og lög gera ráð fyrir. Ekki
kom það þó í hennar hlut og
heldur ekki föður hans að velja
strákunum nöfn. Það gerði ein
hver flækingskerling, sem vildi
launa þeim svaladrykk, og kvaðst
hún vona að renta fylgdi nöfnun-
um.
Jæja, þetta voru röskleika
strákar, og þegar þeim óx fisk-
Hún er samin á síðasta æviári
tónskáldsins, en þá samdi hann
einmitt mörg af sínum mestu
snilldarverkum.
Á annan dag jóla eru enn fjöl-
breyttir tónleikar í dagskránni:
Meðal annars, sem hlustendur fá
að heyra í morguntónleikum, má
nefna þetta: Karlaraddir úr Ro-
bert Shaw-kórnum syngja lög
eftir Schubert, og Boston Pops
hljómsveitin leikur létt og vin-
sæl hljómsveitarlög undir stjórn
Arthur Fiedler.
í miðdegistónleikum kl. 14,00
verða eingöngu flutt verk eftir
Edvard Grieg: Fyrst leikur pía-
nóleikarinn heimsfrægi, Walter
Gieseking, nokkra lýriska píanó-
þætti. Næsta atriðið ætti að vera
girnilegt fyrjr söngelska útvarps-
hlustendur, en þá syngur Aase
Nordmo Lövberg lög eftir Grieg,
með undirleik Roberts Levin. —
Aase Nordmo Lövberg er norsk
sópransöngkona, fædd áiúð 1923.
Sönghæfileikar hennar voru upp-
götvaðir árið 1940 af norska her-
foringjaráðinu, sem þá var í
Norður-Noregi. Fyrstu opinbe.ru
tónleika sína héit hún í Osló 1948,
og vakti þegar mjög mikla at-
hygli. Fjórum árum síðar fór hún
til óperunnar í Stokkhólmi, þar
sem hún skjófct vann sér miklar
vinsældir. Síðan hefur hún sung-
ið víða um lönd og er nú á næsta
ári ráðin að Metropolitan óper-
unni í New York. Aase Nordmo
Lövberg er oft líkt við hina stór-
brotnu söngkonu Kirsten Flag-
stad, enda hlotið — eins og hún —
e.kki hvað minnsta hylli fyrir söng
sinn í óperum Wagners. — Síð-
asta atriði miðdegistónleikanna
er að sinfóníuhljómsveitin í Bam-
berg leikur Norskan dans op. 35.
Edouard van Remoortel sfcjórnar.
Andrés Segovia, spænski gitar-
sniillinguriinn, er gamall kunn-
ingi útvarpshlustenda h'ér á
landi. Hann var hér á ferð í fyrra
mánuði og hélt þá tónleika, sem
voru hljóðritaðir á segulband. —
Meginhluta þessara tónleika fá
útvarpshlustendur að heyra á
annan dag jóla kl. 16,00.
ur um hrygg, þá vildu þeir auð-
vitað komast í vist til kóngsins.
Þá var ekki komið í tízku að fara
til höfuðborgarinnar og komast
á skrifstofu eða í búð. Kóngurinn
tók við bræðrunum, en setti það
skilyrði að á jólanóttina vektu
þeir yfir þeim þrem dætrum,
sem hann átti eftir, því á jóla-
nóttina undanfarin ár, höfðu dæt
ur hans tvær horfið. Ekki er þess
getið hvort þeir fengu tvöfalt
helgidaga- og næturvinnukaup.
Auðvitað sofnuðu allir á verð-
inum nema Velvakandi, og hann
var ekki lengi að ýta við bræðr-
um sínum, þegar hann sá svarta
loppu koma inn um gluggann.
Velhaldandi greip umsvifalaust í
loppuna og Velhöggvandi hjó af.
Þeir bræður þutu út, Velsporrekj-
andi rakti slóð komumanns,
þangað til hún endaði í hömrum,
þar klifraði Velbergklifrandi upp
og dró upp bræður sína. Þá voru
þeir ekki í vandræðum með að
gera tvö tröll höfðinu styttri, og
kóngsdæturnar fundu þeir í af-
helli. Um morguninn, þegar
kóngsi sá allar dætur sínar heilar
á húfi, efndi hann til stóreflis
veizlu og lyktaði henni með því,
að bræðurnir drukku brúðkaup
sitt til sinnar dótturinnar hver.
Þá fengu menn alltaf kóngsdæt-
ur, ef þeir unnu eitthvert afrek.
Nú er aftur á móti svo komið,
að í hverju ríki eru afgangskóngs
dætur, sem ekki aðeins kóngur-
inn, heldur einnig öll þjóðin
keppist við að gefa einhverjum
— og njóta til þess aðstoðar
allra blaða í landinu.
Þessi saga gerðist, þegar Vel-
vakandi var ungur og sprækur.
Þá fór nú ekki margt fram hjá
honum.
Nokkrar dýrmætar stundir
NN einu sinni gengur jólahá-
tíðin í garð. Innan fárra
Að kvöldi þess dags kl. 20,15
er kórsöngur. Karlakórinn Þrym-
uir á Húsavík varð 25 ára á þessu
ári_ og hélt.af því tilefni afmælis-
tónleika á Húsavik og víðar á
Norð-austurlandi, í nóvember, s.l.
Stjórnandi er Sigurður Sigurjóns
son, en einsöngvari með kórnum
Kristinn Hallsson. Tónleikarnir
voru hlljóðritaðiu’ og verður
hluta þeirra útvarpað þá.
Að loknum lestri frétta á ann-
an jóladag eru svo jóladansar og
danslög. Sú nýjung er þá tekin
stunda hættum við öllu amstri og
reynum a. k. m. að snúa skástu
hliðinni fram. Hvað það er
í rauninni gott til þess að
hugsa, að þrátt fyrir alla úlfúð
í heiminum skuli um víða ver-
öld vera fólk, sem á sama degi
„lokar búð og hættir að höndla",
sem sezt um kyrrt með fjölskyldu
sinni, í minningu um þann, sem
boðaði frið á jörð. Alls staðar er
inntak jólanna hið sama, þó jóla-
haldið sé með mismunandi blæ
í hinum ýmsu kimum heims.
Ég minnist þess, að ég sá einu
sinni í erlendu jólablaði myndir
I af málverkum úr kirkjum víðs
vegar um heim. Hafði innlendur
listamaður málað myndina á
hverjum stað, samkvæmt þeim
hugmyndum, sem söfnuður hans
gerði sér um viðfangsefnið. Að yf
irbragði voru myndirnar sannar-
lega ólíkar, þó allar hefðu þær
sama boðskap að flytja og tákn-
uðu það sama. Guðsmóðir og Jesú
barnið voru ýmist gul á hörund
og með skásett augu, svört með
þykkar varir og síhrokkið hár,
rauðleit á hörund og með svart,
strítt hár, kaffibrún með möndlu-
löguð augu, eða svart hár, tinnu-
svört augu og kónganef. Allir
íklæddu Jesúbarnið og fjölskyldu
þess mynd þess fegursta sem þeir
þekktu. Hér norðurfrá förum
við í kirkjur og horfum á ljós-
hærða, blíðlega móður með ljós-
hærðan bláeygan snáða á altaris-
töflunni, Þó sennilegast sé, að
þessir afkomendur Davíðs hafi
verið dökkhærðir, með tinnusvört
augu og íbogið nef. En hvaða máli
skiptir þáð? Sama er að segja um j
jólin. Við reynum að sveipa um
þau því fegursta sem við þekkj-
um, hver á sinn hátt, og öll eigum
við sameiganlega nokkrar dýr-
mætar stundir á hverju ári.
Gleðileg jól!
,upp, að hljómeveit Aage Lorange
leikur jóladansa fyrir börnin: —
„Göngum við í kringum", „Hún
Þyrnirós“ og fleiri slík lög. For-
söngvari með hljómsveitinni verð-
ur Sigurður Ólafsson. — AHfcaf
færðisfc f jör í aukana, þegar
hljómsveit Bjarna Böðvarssonar
lék gömlu dansana hér áður fyrr.
Tónlistardeild Ríkisútvarpsins
varðveitir nokkuð af plötum
Bjarna, og hefur valið úr þeim
hálf tíma af skemmfcilegri og fjör-
ugri dansmúsik, sem verður leik-
in á annan jóladag, en síðan veirð-
ur útvarpað alls konar danslög-
um til kl. 2,00.
Athygli skal vakin á því, að
„Hljómplötuklúbburinn“ verður
ekki á venjulegum tíma, heldur
kl. 16,30 sunnudaginn 28. de.s. —
Á sunnudagskvöldið kl. 20,45
syngur hin vinsæla söngkona Elsa
Sigfúss andleg lög með orgelund-
irleik dr. Páls Isólfssonar.
Mánudaginn 29. des. kl. 20_20
syngur Sfcefán Islandi íslenzk lög
og óperuaríur, eldri og nýrri upp-
tökur, sem nýlega eru komnar á
markaðinn á hæggengum plötum.
Sama kvöld kl. 21,00 heldur hljóm
sveit Ríkisútvarpsins tónleika í
Dómkirkjunni, og verður útvarp-
að beint þaðan. Efnisskráin verð-
ur mjög fjölbreytt: Hljómsveitar-
verk, einsöngur með orgelundir-
leik, orgelkonseifc eftir Hándel og
svo „Af himnum ofan boðskap
ber“, kantata eftir Max Reger.
í kantötunni syngja einsöngvarar,
kvennaraddir Dómkóirsins og auk
þess er ætlast til að söfnuðurinn
syngi með. — Einleikarar á tón-
leikunum eru þeir dr. Páll ísólfs-
son (orgel), Björn Ólafsson og
Þoz-valdur Steingrímsson (fiðla),
og Einar Vigfússon (selló)
og einsöngvarar: Þuríður Páls-
dóttir, Sigurveig Hjalte.sted, Guð-
mundur G.uðjónsson og Guðmund-
ur Jónsson. — Stjórnandi er
Hans Antolifcsch. — Kammertón-
leikar eru kl. 22,30 og leikur þá
Juilliard-kvartettinn strengja-
kvartefct í C-dúir op. 61 eftir
Dvorak, og var verkið hljóðritað
á tónleikum hér á s.l. sumri.
Á gamlárskvöld verður að
vanda margt til skemmtunar, og
þar á meðal þáttur, sem nefnist
„Höldum gleði hátt á loft“. —
Tryggvi Tryggvason og fleiri
syngja þá lög, sem mikið voru
sungin hér áður fyrr og eru vin-
sæl hjá eldri kynslóðinni.
Hér hefur aðeins verið stiklað
á stóru og það helzta talið. Á það
má benda_ að langsamlega mest af
ei’lendum tón'Iliistarflutningii af
plötum um jólin, er af nýjum plöt-
um og heyrist nú í fyrsta sinni í
dagskrá Ríkisútvarpsins.
skrifar úr
dagiegq iífinu