Morgunblaðið - 23.01.1964, Blaðsíða 23

Fimmtudagur 23. ian. 1964
MOPGUN BLA.ÐIÐ
23
Mengun veiðivatna
— fyrirsjáanleg endalok Þorlákslæks
og IVIúncliausen barón
TJM ]»essar mundir er e.t.y.
veriS aS granga frá síð'asta
kapítula veiðivatns á íslandi.
Að vísu ekki merkilegs veiði-
vatns, ef miðað er við mörg
önnur hérlendis, en þó nógu
merku til þess, að þaö hefur
verið talið til hlunninda af
þeim, sem lönd eiga að, og
margir hafa átt þar sínar
ánægjustundir með stengur og
hjól. Hér er um að ræða
Varmá eða horleifslæk, sem
kemur upp ofan Hveragerðis,
rennur í gegnum þorpið, með-
tekur þar viðbót úr klóökkum
þess, og liðast síCan um Ölfus
ið, og fellur i Ölfusá. Fyrr á
árum var Þorleifslækuf talinn
gott sjóbirtingsvatn, og þar
fengust fiskar margir, sumir
stórir. Á síðari árum hafa
örlög þessa læks orðið þau,
að net hafa staðið þvert í hon
um á ýmsum stöðum, sífellt
hefur bætzt við skólpið,
hleypt hefur verið í hann bor
holuvatni, svo silungur drapst
í hrönnum, og nú er e.t.v. kom
ið að síðasta kaflanum í veiði-
sögu þess vatns. Innan
skamms mun taka til starfa
í Hveragerði ullarþvottastöð,
vafalaust hið merkasta fyrir-
tæki, og þar er fyrirhugað að
þvo helminginn af ull lands-
manna, eða svo. Frá þessari
stöð mun þvottavatnið renna
með þeim kemisku efnum,
sem notuð eru, að vísu fyrst
í gegnum rotþró, en síðan um
skolpræsi Hveragerðis og auka
árvöxtinn.- Vonandi er, að rot-
þró þessi komi að því gagni,
sem til mun ætlazt, en í leik-
mannsaugum virðist það vafa-
samt að hægt verði að eyða
þar kemiskum efnum, svo
dugi og berist eitthvað af
þeim í ána, má vera að það
verði þúfan, sem hlassinu velt
ir, og þannig verði punktur
settur aftan við sjóbirtings-
veiðina í Þorleifslæk.
Við ullarþvotta er notaður
þvottasódi, og við ullarþvotta
stöðina á Akurey ri voru notuð
milli 40—50 tonn af honum á
s.l. ári, auk ca. 4—7 tonn af
öðrum kemiskun efnum, sem
undirritaður kann ekki að
telja. Sagt er, að sódinn leysi
upp fitu í ullinri, blandist síð
an og „neutralíserist“, eins og
sagt er, og sé því skaðminni,
jafnvel skaðlítill. Vona ber, að
þetta ‘og rotþróin verði til þess
að Þorleifslækur mengist ekki
að kemishum erfnuim, þannig
að það sem eftir er af fiski
þar drepist, eða hafi sig á
braut. En það er full ástæða
til þess, að menn hugsi mál
af þessu tagi náið, áður en
róðizt er í iðhaðarframkvæmd
s ir. Góðra gjaída er vert að
efla iðnað og fraimieiðslu í
landinu, en hitt er verra, ef
þess er ekki &ætt, að landsins
gæði spillist eklki að óþöriu.
Gildir það jafnt um veiðivötn
sem annað. Og önnur um-
gengni við ár, svo sem að láta
skolpræsi falla í þær, og nota
þær fyrir öskuhauga, svo á
eithvað sé minnzt, er ámælis-
verð, og væri full ástæða til
þess að slik mál væru tekin
föstum tökum. Óvíst er þó, að
aðrir en þeir, sem hér eiga
hlut að máli, geti svo um mun
ar bætt umgengnina, en ef
segja á hverja sögu eins og
hún er, þá er hún hreinlæti og
sómatilfinningu landsmanna
til skammar eiris og nú er í
pottinn búið.
UM MENGIJN VEIÐI-
VATNA.
Það er sjálfsagt auðveldast
að láta skólpræsi frá bæjum,
og sveitarfélögum falla í það
straumvatn, sen nærtækast
er. Að vísu kemur þetta ekki
mjög að sök, ef um fá ræsi
er að ræða, og vatnsmagn ár-
innar mikið. En almennt á
ekki að láta skolpræsi falla
í ár, svo ekki sé talað um
það fyrirbæri, sem mun eiga
sér stað í Hveragerði varð-
andi Þorleifslæk. Og víðar
mun pottur brotinn í þeseum
efnum en þar.
Eins og áður hefur verið
drepið á, bar svo við sumarið
1959, að Jarðboranir ríkisins
„misstu“ í lækinn talsvert
magn af heitu borholuvatni,
þannig að fiskur í honum stré
drapst á vissum svæðum, og
skýrðu blaðafregnir frá því,
að Hvergerðingar hefðu haft
silung á borðum um það leyti.
Vart hefði undirritaður haft
lyst á þeim fiski.
Það er löngu kunnugt, að
rotþrær er hægt að byggja
með viðráðanlegum kostnaði,
og þar eyðast flest þau efni,
sem koma frá mannabústöð-
um. Hitt er hins vegar ekki
ljóst, hvort þetta nægir, varð-
andi kemisik efni, en betur
væri að menn gerðu rneira
af því að byggja slikar þrær
en nú er gert.
.. •
HVAÐ SEGJA
VATNAI.ÖGIN?
í 83. grein vajtnalaga, 1. ííð,
segir svo:
„Bannað er að láta í vötn
frá iðjuverum eða sleppa um
vötn, í skurði eða aðrar veit
ur nokkra þá hluti, fasta,
fljótandi eða loftkennda, sem
spilla mundu botni vatns eða
bakka, eða vatninu sjáifu, svo
að hætulegt sé mönnum eða
búpeningi, , eða spilli veiði í
vatninu. Bannafi er og að láta
slík efni í ís eða svo nærri
vatni að hætt sé við að þau
berist í það“.
Síðan segir, að ráðherra
geti greitt undanþágur með
vissum skilyrðum, og er eftir
farandi um veiði: „Ef veiði
er spillt skal skylda iðjuhöld
til að láta viðeldi í vatnið,
sem nægi til þess að veiði
haldist eigi minni en var, ella
bæta veiðispjöllin fullum
bótum“.
Svo mörg eru þau orð, og
væri vonandi, að menn gæfu
þessari lagagrein almennt
meiri gaum, og full ástæða
er til þess að beita henni gegn
þeim, sem brotlegir gerast.
Það er hægt að spilla veiði
á fleiri máta en með rányrkju
neta, eða annarra veiðitækja,
svo ekki sé minnzt á hrein-
lætis- og heilbrigðishlið þessa
máls.
Að lokum þetta: Nú, þegar
fyrir dyrurri stendur, að auka
svo mjög fiskeldi allt í land-
inu, skapa ný veiðivötn og
þar með verðmæti, þá er til
lítils unnið, ef jafnan er rifið
niður öðru megin sem ^varar
því sem bæt er við hinu meg-
in. Að rækta eitt veiðivatn á
meðan það næsta er eyðilagt
vegna fyrirhyggjuleysis og
sóðaskapar, minmr helzt á sig
Munohausens úr tunglinu, er
hann skar jafnan af reipinu
fyrir ofan og hnýtti við fyrir
neðan sig. Kannast víst flest-
ir við hvernig þeirri för bar-
ónsins lauk. —hh.
Stjórn VR sjálfkjörin
Guðmundur Garðarsson, form.
ÞEGAR frestur til að skila list-
um eða tillögum um kjör stjórn-
ar, trúnaðarmannaráðs og end-
utskoðenda í Verzlunarmannafé-
lagi Reykjavíkur fyrir næsta ár
rann út, hafði aðeins einn listi
borizt, og er hann því sjálfkjör-
inn. Stjórn og trúnaðarmanna-
ráð VR næsta ár er því skipuð
éftirtöldum fhönnum: _
Formaður:
Guðmundur H. Garðarsson.
Aðalstjórn:
— Öryggi
Framhald^áf 1. siðu.
Aoroflot, né slysa á flugvei-
um flugfélaga kommúnista-
ríkjanna, aem ekki eru með-
limir í IATA, Alþjóðasiam-
bandi flugfélaga.
Héir er um mjög athyglis-
verða þróun að ræða, sér-
staklega þegar tekið er tillit
til þesis, að á áriniu 1963 jókst
farþegafl-ug um 11 af hundr-
aði, í um 90.000 milljón fiar-
þegaimílur alls.
Þá urðu á árirau seim leið
um 150 bamaslys í leiguflugi,
en hliðstæð tala 1962 var
um 400, mun hærri þá, en
eðlilegt gat talizt, miðað við
reymsiu fyrri ái'a. Slysafjöld-
inn mikli 1962 varpaði skugga
á allt farþegaflug, en „Flight“
eegir ,að siys í leiguflugi 1963
séu hlutfallslega meiri í sam-
ræmi við leiguflug í heild í
heuiunum.
— Oryggisrealur
Framhald af 1. síðu.
Þungur baggi á
skipshliðinni
Rökin fyrir því að minnstu
skipuiTum sé mest hætta búin
er fyrst og ffemst reynslan und-
anfarið. Jafnvel allt að 130 brúttó
lesta skip eru nú farin að farast
á þessum veiðum. Skip af öllum
mögulegum gerðum hafa farizt.
Ég tel hins vegar að veiðiaðferð-
in við síldveiðar með kraftblökk
og nælonnót af þeim stærðum
sem nú er notað, sé orðin ofviða
minnstu skipunum.
Síldarnótin er orðin stór, sterk
og þung, átakið t frá kraftblökk-
inni við veiðarnar kemur ofar-
lega á skipið og krafturinn á
snurpuvírinn frá sístækkandi tog
vindum er orðinn óskaplegur.
Þegar snurpað er, er e.t.v. stund-
um hert of mikið, á nótinni,
þurrkað of mikið upp, eins og
það er nefnt, með þeim aíleið-
ingum að ef ekki tekst sað háfa
nógu hratt úr nótinni, drepst síld-
in í henni og skipið fær þungan
bagga hangandi á skipshliðinni
og hann hefur þegar reynzt
nokkrum skipum um megn. Ef
mikið er í nót og síldin drepst
í henni, getur verið um veru-
lega þyngd að ræða, en fyrir
slíku átaki er varla hægt að gera
minnstu skipin nægilega stíf. Þau
hallast þá það mikið að sjór fer
að fljóta inn um lestarop og ann-
ars staðar, og eftir það verður
ekki við neitt ráðið lengur. Næl-
onnótin er nú orðin það sterk að
hún rifnar ekki ,strax við sama
átak og gömlu netin gerðu.
— Sildveiðiskip
Framhald af bls. 24.
Sigurður Brynjólfsson* hefir
verið skipstjóri á Jóni Garðari
frá því í haust, en áður hafði
hann verið með mörg skip, næst
áður Freyfaxa. Jón Garðar er>
stálbátur byggður í Hollandi
1960, 128 tonn að stærð. Talið
var skipið hið liðlegasta veiði-
skip og kvaðst Guðmundur Jóns
son útgerðarmaður á Rafnkels-
stöðum hafa keypt samskonar
skip, ‘jafn gamalt og eins að öllu
leyti, vegna þess hve reynslan
hefði verið góð á Jóni Garðari.
Það skip ber nú nafnið Kristján
Garðar, áður Gjafar frá Vest-
mannaeyjum. Jón Garðar hafði
gefið góða raun á sumarsíldveið-
um, aflaði s.l. sumar 22 þús tunn
ur og varð 5. skipið í flotanum.
Sumarið áður fékk það 27 þús.
tunnur. Það hefir stundað vetrar
síldveiðar allt frá því er það
kom til landsins.
Sigurður lét vel af Jóni Garð
ari sem sjóskipi. Aðspurður
sagði hann skipið ekki hafa ver-
ið valt. Það hafði um 15 tonna
Ú! ágtiý tisballest í lest. Skipið
hefði nú oltið undan krappri
báru. Sjór hefði ekki verið verri
en. oft gerðist á þessum tíma
á þessari sjóleið. Að vísu væri
Þessi staður slæmur. Vindur
hefði ekki verið nema 5—6 vind
stig. Ekki gátu þeir skipsmenn
gert sér neina grein fyrir hvað
raunverulega orsakaði .slysið,
urðu ekki varir við að neitt bil-
aði, eða neinu hefði verið á-
bótavant. Skipið tók ekki sjó inn
á dekk er aldan skall á því.
Sjópróf munu hefjast út af
máli þessu hjá sýslumanni Gull-
bringusýslu í dag.
í gær átti blaðið tal við skip-
stjórann á Rifsnesinu, Angantý
Guðmundsson. Skip hans hafði
orðið fyrir áfalli, fengið á sig
sjóhnút og lagzt á hliðina og við
það hafði nótina tekið út af báta-
palli. Þetta skeði um kl. 6 í gær-
morgun, eða um klukkustund eft
ir að Jón Garðar sökk. Rifsnes-
ið var aðeins með litla síld inn-
anborðs eða um 70 tunnur. Það
var væntanlegt til Reykjavíkur
í gærkvöldi.
Mörg skip fengu stór köst í
fyrrinótt, en sum urðu fyrir á-
föllum og rifu nætur sínar.
Jón Garðar er þriðja síldveiði
skipið sem ferst á nokkrum dög
um.
Björn Þórhallsson,
Halldór Friðriksson,
Magnús L. Sveinsson.
Fyrir í aðalstjórn sem kjörnir
voru í fyrra til tveggja ára, vorw
þeir:
Eyjólfur Guðmundsson,
Hannes Þ. Sigurðsson og
Helgi Guðbrandsson.
Varastjórn:
Bjarni Felixson,
Óttar Októsson og
Richard Sigurbaldurssoa.
Trúnaðarmannaráð
Aðalmenn:
Andreas Bergmann,
Einar Ingimundarson,
Gunnlaugur J. Briem,
Oddgeir Bárðarson,
Ragnar Guðmundsson,
Ottó J. Ólafsson,
Sverrir Hermannsson,
Markús Stefánsson,
, Baldvin Einarsson,
Daníel Halldórsson,
Arnór Valgeirsson.
Endurskoðendur
Aðalmenn:
Kristján Guðmundsson Og
Sæmundur Gíslason.
AKRANESI, 22. jan. — Vélbátur
frá Bolungarvík heitir Guðmund
ur Péturs, liggjandi í Vestmanna
eyjum. Þangað er Garðar Finns-
son, skipstjóri, farinn og æblar
að vera með Guðmund Péturs
um tíma.
- DAGSBRÚN
Framh. af bls. 17
V ara -Trúnaðar ráð:
Elías Jónsson, Hverfisg. 65a, Frið
geir Þórarinsson, Brekku Seltj.
nesi, Guðbjartur Karlsson, Álfta
mýrj 26, Guðmundur Jónsson,
Hjallav. 19, Guðmundur Kristins
son, Sólheimium 27, Guðni Árna-
son, Melabr. 19, Gunnar Jóhanns
son, Hrisateig 12, Hafsteinn B.
Ingvason, Gnoðavogi 38, Héðinn
Hjartarson, Gnoðavogi 42, Jó-
hann Sigurðsson, Melafor. 14,
Seltj.nesi. Jóhannes Jónasson,
Hjallav. 19, Jóhannes Sigurðsson,
Seljavegi 15,Magnús Guðmunds-
son, Meðalholti 8, Magnús. Ólafs-
son, Höfðaborg 55, Már Gunnars-
I son, Efstasundi 7, Stefán ísaks-
| son, Gnoðavogi 34, Sveinn T.
I Haraldsson, Laugailæk 24, Sveinn
1 Valdimarsson, Shellvegi 4, Viðar
Sigurðsson, Stórholti 18, Þor-
I steinn Ingólfsson, Skipholti 60.
— Alþingi
Framh. af bls. 8
kr., en 30. nóv. sl. voru þau
380.148.500 kr. eða nærri 90 millj.
hærri En fullyrðingar um, að
sjávarútvegur hafi fengið betri
fyrirgreiðslu við afurðalán í
Seðlabankanum en landbúnaður,
kvaðst ráðherra hafa gert fyrir
spurn til bankans úm þetta at-
riði. Svar bankans var þetta:
„í bréfi hins háa ráðuneytis,
dags. 10. þ.m., er beðið um sikýr-
ingar á því, sem fram heifur kom
ið í umræðum á Alþingi, að af-
urðalán Seðlabanikans nemi 55%
af verðmætum sjávarafurða én
63% af verðmœti landbúnaðar-
afirða. Öll afurðalán Seðlaibank-
ans byggjast á svokölluðu skila-
verði afurða, en það er reilknað
út á eftirfarandi hát:
Skilaverð landbúnaðarafurða,
sem fara í innanlandssölu, er
skrásett heildsöluverð hjá Fram-
leiðsluráði landfoúnaðarins að frá
dregnum opinberum gjöldum,
sem nema um 2,2%. Skilaverð
útfuttra landbúnaðarvara er fob-
verðmæti þeirra að frádregnuim
opinberuim gjöldum 1,6% auk um
boðslauna til söluaðila. Skilaverð
sjávarafurða er fob-verðmæti
þeirra að frádregnum opinberum
gjöldum, 7,4% og umboðslaunum
til söluaðila.
Af framangreindu má ráða, að
umrædd fullyrðing, sem komið
hefur fram á Alþingi, er á mis-
skilningi byggð og röng, þannig
að lánin eru afgreidd með sama
hætti, bæði til sjávarútvegs og
landbúnaðar“.
Ráðherra kvað flutningsmenn
hljóta að gera sér ljóst, að við
mikla erfiðleika væri að stríða
við að auka afurðalánin, því að
aldrei hefði Framsóknarmönnum
tekizt að leysa þennan vanda,
þegar þeir hefðu setið í ríkis-
stjórn. Seðlabankinn getur ekki
veitt meiri lán en sem svarar því
fjármagni, er hann hefur yfir að
ráða hverju sinni. Eðlilegt væri
hins vegar að stefna að því, að
bændur fengju 90% við afhend-
ingu. Nú væri stefnt að því að
auka fjármagn Seðlabankans,
fyrst og fremst til að auka útláw
til atvinnuveganna. Þetta væri i
dagskrá hjá þessari rikisstjórí
eins og fyrri stjómum Hins ve-I
ar vissu Framsóknarmenii vel,
að ekki yrði hægt að greiða
100% út á afurðirr.ar, og að svo
stöddu ekki heldur 90%.
Eysteinn Jónsson (F)' kvað
landbúnaðinn verr staddan í þess
um efnum en ^jávarútveginn.
Björn Pálsson (F sagði aftur
á móti, að rekstrarfjárskorturinn
væri ekki síður tilfinnanlegur
hjá sjávarútveginurr, en landbún
aði.
Umræðum var síðan frestað og
málinu vísað til allsherjarnefnd
ar.