Morgunblaðið - 10.01.1968, Blaðsíða 2

r
2
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 196S
„Fjölmæli"
— doktorsritgerð Cunnars Thoroddsen
komin út hjá Menningarsjóði
KOMIf) er út á vegum Bókaút-
gáfu Menningarsjóðs ritið Fjöl-
mæli eftir Gunnar Thoroddsen,
sendiherra íslands í Kaupmanna-
höfn. Uagadeild Háskóla íslands
hefur tekið rit þetta gilt til
doktorsprófs, og er fyrirhugað,
að doktorsvörn fari fram laug-
ardaginn 24. fehrúar n.k.
Ritið fjallar um æru manna
og vernd hennar, ærumeiðingar
og viðurlög við þeim. í inngangs-
orðum gerir höfundur svofellda
grein fyrir heiti ritsins:
„Orðið æra fyrirfinnst ekki í
fornum lögum. Um hugtakið æru
voru orðin sæmd, sómi, virðing.
Hið almenna heiti Grágásar á
æruroeiðingum var fullréttisorð.
Járnsíða og Jónsbók nota eink-
um orðin fjölmæli og fullréttis-
orð. Fjölmæli táknar, að mælt
sé mikið, mælt um of, svo að
meiðandi sé. Fjölmæli og fjöl-
mælismaður eru algeng orð í
dómum frá því tímabili.
Eftir lögleiðslu Dönsku laga
1838 og einkum hegningarlag-
anna frá 1869 komast í notkun
orðin æra og ærumeiðingar, svo
og meiðyrði, aðdróttanir og
móðganir. Er það orðaval einnig
staðfest með almennum hegn-
ingarlögum frá 1940.
í rösklega eitt hundrað ár hafa
árásir á æru manns verið nefnd-
ar ærumeiðingar. Um þriggja
alda skeið, á þjóðveldistímanum,
var hið almenna heiti fullréttis-
orð. En í nærfellt sex aldir Jóns-
bókartímans hétu ærumeiðingar
fjölmæli. Með hliðsjón af því
hefur rit þessu verið valið heit-
ið Fjölmæli“.
Fyrsti þáttur ritsins heitir:
„Frá Grágás til gildandi laga“.
Eru þar fyrst rakin ákvæði hinna
fornu iaga, sem varveitt eru í
Grágás, um fullréttisorð og fjöl-
mæli. Meiðyrði voru ýmist í
óbundnu máli eða bundnu, en
við hinu siðara voru mun strang-
ari viðurlög. Til skýringar og
samanburðar eru nefnd allmörg
dæmi úr íslendingasögum og
öðrum fornritum um meiðyrði
og móðganir, lýst saknæmi
þeirra, dómsúrskurðum og refs-
iagum. Því næst er stuttur kafli
úr Járnsíðu, sem var lögtekin á
árunum 1271-1273 og gilti til
1281. Þá er kafli um Jónsibók,
sem var í gildi um fjölmæli frá
1281 til 1838. Gerð er grein fyrir
nýmælum í Jónsbók á því sviði
réttarins, sem fjallað er um í rit-
inu, og getið margra dóm>súr-
Gunnar Thoroddsen
skurða úr Alþingisbókum og
fornbréfasafni. Loks er rakin
lagasetning um fjölmæli á tíma-
bilinu 1838 fram til 1940, er gild-
andi hegningarlög voru sett .
Annar og lengsti þáttur ritsins
nefnist: „Æran og vernd henn-
ar“. Er þar fjallað rækilega um
þær réttarreglur, sem taldar eru
gilda um þau efni, greint frá
kenningum ýmissa fræðimanna,
andstæðar fræðikenningar vegn-
ar og metnar, vitnað til fjölda-
margra íslenzkra dómsúrskurða
og nokkurra erlendra dóma og
niðurstöður höfundar studdar
fræðilegum rökum. Hér er m.a.
skilgreint hugtakið æra, skýrt
frá því, í hverju árásir á æruna
séu fólgnar, hverjir njóti æru-
verndar og hvenær ærumeiðing
sé fullframin. Fjallað er um við-
horf réttarins til sanninda um-
mæla, um almennt málfrelsi og
prentfrelsi, lifandi fyrirmyndar
í skáldskap og myndlist, mái-
frelsi alþingismanna, útbreiðs-lu
Framhald á bls. 17.
Ekið á bruna-
hana i Kópavogi
LÖGREGLAN í Kópavogi sagði
í viðtali við Mbl. í gær, að vöru-
bifreið, eða stór bifreið, hefði
bakkað utan í brunahana við
Hl'íðarveg 11. Taldi hún likur til
þess, að bifréiðastjórinn hefði
e.t.v. ekki orðið þess var, en þar
sem brunahaninn hefði skemmzt,
væru það eindregin tilmæli til
ökumannsins, að hann gæfi sig
fram við íögregluna í Kópavogi.
í Árnessýslu:
38 kærðir vegna ölv-
unar við akstur s.l. ár
— 296 bifreiðar í árekstrum
Kerfisbundin verkkennsla iðn-
nema að hefjast
í nýju húsnœði Iðnskólans í Landsmiðjunni
NÆSTU daga verður tekinn upp
nýr þáttur í starfsemi Iðnskól-
ans», en það er kerfisibundin verk-
kennsla iðnnema. Iðnslkólinn
hefur fengið til umráða samtals
1200 ferm. í húsi Landsmiðjunn-
ar.
Illvirki
í kindokofo
f INNRI Njarðvíkum er gömul
kona sem á 2 ' sauðkindur, og
heldur þær vel í litlum skúr
skammt frá heimili sínu. Fyrir
skömmu síðan kom hún að kind
um sínum illa til reika — hafði
þá verið brotist inn í skúrinn
og greinilega höfð mök við
skepnurnar og þær illa meðfarn-
ar á annan hátt.
Lögreglan í Keflavík hefur
haft þetta mál tilmeðferðar und
anfarið, en engin niðurstaða er
fengin, þó grunur hvíli á ákveðn
um manni.
Gamla konan hefur haft
mikla ánægju af að annast um
þessar rollur.
— hsj. --
Frá því í haust 'hefur Iðnskól-
inn haft eina deild á þessum stað
í tilraunaskyni, og fer þar fram
verkleg kennsla húsasmiðanema.
Einnig hefur verið unnið frá
því í haust að gera ýmsar breyt-
Spojnia vann
ÍBA með 23-21
í GÆRKVÖLDI lék pólska lið-
ið Spojnia síðari kappleik sinn í
handknattleik á Akiureyri og að
þessu sinni við ÍBA (íþrótta-
bandalag Akureyrax). Unnu Pól-
verjar með 23 mörkum gegn 21,
en í fyrri hálfleik höfðu Akur-
eyringar yfirhöndina. Höfðu
skorað 14 mörk, en Pólverjar 12.
Þess ber að gæta, að Akureyr-
ingar höfðu lánsmarkmann, Loga
Kristjánsson, Haukum, og lék
hann með ágætum.
í gærdag höfðu Pólverjarnir
sýnileik í íþróttaskemmunni, er
tókst ágætlega. Þar sýndu þeir
upphifcunaræfingar, leikaðferðir
ýmiss konar og þjálfunaraðferð-
ir. Áhorfendur voru 200, flest
ungt fólk.
ingar á húsnæðinu, lagfæra
ýmislegt og útvega þau tæki, og
verkfæri, sem ekki voru fyrir
hendi í Landsmiðjunni. Er gert
ráð fyrir að hægit verði að hefja
þar verklega kennslu málmiðn-
aðarnema um miðjan mánuðinn.
Þessi breyting hefur það í för
með sér, að Landsmiðjan leggur
niður trésmíðaverkstæði sifct í
húsinu.
Sjúklingar tjá
þakkir sínar
LIONSKLÚBBUR Húsavíkur
hefur undanfarin ár sett jólatré
upp fyrir framan sjúkrahúsið,
fallega raflýst og til augnayndis
fyrir sjúklinga. Á þessum jólum
gaf klúbburinn ennfremur öllum
sjúklingum í sjúkrahúsinu jóla-
gjafir. Þá gaf Slysavarnadeild
kvenna borðskreytingar til
sjúkrahússins og jólasveinar
barnaballs kvenfélagsins komu
að venju í heimsókn með mal
sinn og hresstu upp á sjúkling-
ana. Fyrir þetta hafa þeir beðið
Mbl. að tjá viðkomandi beztu
þakkir sínar. — Fréfctaritari.
Síldin á leið
til Noregs?
Peningakassinn fannst
— en ekki peningarnir
PENINGAKASSINN, sem
hvarf frá skrifstofu Síldarútvegs-
nefndar, kom í leitirnar í fyrra-
kvöld. Fannst hann inn í matar-
búri þarna í húsinu, og hafði
hann ekki verið brotinn upp. í
honum var mikið af skjölum og
ennfremur eitthvað af peningum.
Á hinn bóginn hefur kassi sá.
LOFTLEIÐIR auglýstu fyrir
nokkru eftir flugfreyjum og er
umsóknarfrestur nú útrunninn.
Alls hárust 261 umsókn, þar af
132 frá íslenzkum stúlkum en
129 frá erlendum, einkum frönsk
um. AUs mun þurfa að ráða eða
endurráða 80 til 100 flugfreyj-
ur. Það er ekkert óvanalegt að
Akureyri, 9. janúar.
FJÁRHAGSÁÆTLUN bæjar-
sjóðs Akureyrarvar Iögð fram til
fyrri umræðu á bæjarstjórnar-
fundi í dag. Tekjur eru áætlað-
ar kr. 113.422.000, rekstrargjöld
kr. 98.265.000 og eignabreyting-
ar kr. 15.157.000.
sem var í eigu happdrættis Há-
skólans, ek-ki komið í leitirnar,
en í honum voru 12 þúsund
krónur, sem voru í eigu happ-
drættinsins og einnig mun um-
'boðsmaður happdrættisins Páll
Árnason hafa átt eitthvað af pen
ingum í honum.
Loftleiðum berist umsóknir er-
lendis frá um hvers konar störf,
og nú eru um tuttugu erlendar
flugfreyjur ráðnar hjá félaginu.
Nauðsynlegt er að ráða þýzkar
og franskar flugfreyjur, þar
sem ekki hafa nógu margar ís-
lenzkar stúlkur vald á þeim mál
Þessir gjaldaliðir eru helztir:
Félagsmál kr. 27.860.000, gatna-
gerð og skipulag kr. 22.645.000,
menntamál 11.189.000 kr. og
hreinlætismál 6.685.000 kr.
Bergen, 9. janúar, NTB.
HAFRANNSÓKNARDEILD fiski
deildarinnar í Bergen hefur bor-
iz,t eftirfarandi frétt frá Finn
Devold, leiðangursstjóra um borð
í skipinu „Johan Hjort“ varðandi
rannsóknir á síld milli Færeyja
og fslands:
— Hef kannað svæðið milli 5.
og 10. gráðu vestlægrar lengdar.
Síldin er á svæðinu 63 gráður 25
roín. til 64 gráður norðlægrar
breiddar og milli 8. og 9. gráðu
vestiægrar lengdar. Á hægri
hreyfingu í ausfcurátt. Sfldin
stendur djúpt.
Þetta æfcti að þýða það, að
síldin væri á hægri hreyfingu til
Noregs. Um miðjan nóvemfoer
skýrði hafrannsóknaskipið „G.
O. Sars“ frá því, að síldin væri á
64. gráðu norðlægrar breiddar og
mifli 8. og 10. gráðu vestlægrar
lengdar.
— Einar.
129 erlendar stúlkur sóttu um
flugíreyjustöður hjú Loftleiðum
um.
Fjárhagsáætlun Akur-
eyrar lögð frarn
Á SL. ÁRI voru 38 kærðir
vegna meintrar ölvunar við akst
ur í Árnessýslu, 1960 voru þeir
16 og 25 1966. Þá lentu 296
bílar í árekstrum, en nokkru
færri 1966, og 96 árið 1960. Bif-
reiðaslys urðu 38 og slys af öðr-
um toga jafnmörg eða 38.
Mbl. hafði í gær samband við
Jón Guðmundsson yfirlögreglu
þjón í Árnessýslu og gaf hann
eítirfarandi upplýsingar varð-
andi sl. ár.
Fyrir ölvun á almannafæri
voru 64 kærðir. í fangelsi voru
hnepptir 66, mest vegna ölvun-
ar, en fáeinir vegna rannsókna.
Kærur vegna meintrar ölvunar
viðakstur eru 38. 296 bifreiðar
lentu í árekstrum, en 22 bílar
höfðu oltið. Rúðubrot í bifreið-
um vegna steinkasts var í 111
gkipti. 38 slösuðust í umferðar-
slysum, og slys af öðrum sökum
voru jafnmörg, m.a. á vinnustöð
um og af völdum dráttarvéla
og búvéla.
52 sinnum var kært vegna
þjófnaðar eða innbrota. Umferð
arlagabrot og brot á lögreglu-
samþykkt bárust 163 og ýmis
konar kærur voru 78. Eldsvoða
rannsóknir voru 11 og farnar
voru 308 ferðir á árinu með
sjúka og slasaða.
Auk þess hefur svo verið um
minniháttar brot að ræða, sem af
greidd hafa verið með lögreglu-
sekt.
1960, 96 bílar í árekstrum.
16 út af ölvun við akstur, en
svipaðar tölur og sl. ár, en held
ur aukning, sérstaklega í árekstr
um.
25 1966 ölvun við akstur.
Helztu tekjuliðir eru: Útsvör
68.882.000 kr., aðsötðugjöld
16.700.000 kr., framlag úr Jöfn-
unarsjóði 12 millj. kr., fasteigna-
skattar 6.740.000 kr.
Framhalds-
aðalfundur
LÍIJ í dag
FRAMHALDSAÐALFUNDUR
Landssambands ísl. útvegsmanna,
sem frestað var 9. des. s.l., kem-
ur saman á morgun (miðviku-
dag 10. janúar). Fundurinn verð
ur haldinn í Átthagasal í Hótel
Sögu og hefst kl. 16.00 (Kl. 4
síðdegis).
Mobutu hótar
Kinshasa, 9. janúar — NTB
FORSETI Kongó, Joseph Mo-
butu, hótaði í dag að rjúfa stjórn
málasamband við Rwanda, verði
hvítu málaliðarnir, sem þar dvelj
ast nú, ekki afhentir Kongó-
stjórn.
Um 110 málaliðar hafa dvalizt
í Rwanda síðan þeir flúðu frá
Kongó 5. nóvember sl. Mobutu
forseti segir, að stjórn sín muni
endurskoða afstöðu sína gagnvart
OCAM-ráðstefnunni, sem halda
á í Niger 23. janúar, en Rwanda
mun senda fulltrúa til ráðstefn-
unnar. Kvaðst Mobutu ekki vilja
sitja við sama borð og fulltrúi
þeirrar stjórnar, sem verndaði
leigumorðingja.
Sýning á
bókamerkjum
Landsbókasafn fslands verður
150 ára 28. ágúst 1968. Er ætlun-
in að minnast þess með ýmsum
hætti og þá m.a. með nokkrum
sýningum á afmælisárinu. Hin
fyrsta stendur þessa dagana í
anddyri Safnaihússins við Hverf-
isgötu, og er það sýning ís-
lenzkra bókmerkja. Sýnd eru
alis um 60 bókmerki.
Safnlhúsið er opið alla virka
daga kl. 10—12. 13—19 og
20—22 (nema laugardagskvöld).
Öllum er frjálst að skoða sýn-
inguna.
(Frétt frá Landsbókasafni
Lslands).