Morgunblaðið - 10.01.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 198«
Sextugur í dag:
Björn Pálsson flugmaður
I DAG verður Björn Pálsson
sextugur. Mér finnst svo stutt
síðan Björn var heimiliskennari
hjá foreldrum mínum á Hafra-
nesi. Að vísu var ég þá í skóla
á Akureyri, en frétti þó í hverju
bréfi af manninum. Síðar lágu
leiðir okkar saman, og tekizt
hefir traust vinátta milli heim-
anna, vinátta, sem aldrei hefir
falli'ð, og aldrei getur fallið,
neinn skuggi á.
f>að er að vísu ástæðulaust að
skrifa afmælisgrein um Björn.
Ég hygg það séu fáir íslendingar
sem fleiri vita meiri deili á en
honum. Ég hefi margoft verið
með honum á flugferðum. Mér
er minnisstætt, hve margir, sem
ekki höfðu séð Björn áður, komu
út að flugvélinni og sögðu við
mig: „Er þetta Björn Pálsson“,
með þeim hreim aðdáunar í
röddinni, sem ég mun ekki
gleyma. Þeir þekktu hann sem
sé allir, þótt þeir hefðu ekki sé'ð
hann fyrr.
Ég skal nú reyna að verða
ekki of langorður, en það er
erfitt, því fjöldi minninga knýr
á.
Ég held, að allir séu sam-
mála um, að meira traustvekj-
andi maður, bæði í sjón og
reynd, sé vandfundinn. Ég hefi
heldur ekki fyrirhitt neinn þann
mann, sem er hræddur við að
fljúga með honum, hvernig sem
á stendur, þótt beygur hefði
verið í þeim að fljúga með öðr-
um. Eftir alllanga reynslu er ég
sannfærfiur um, að Björn hefir
innbyggt í heila sínum miðunar-
tæki (radar), þótt ég viti ekki,
hvort það sé heldur meðfætt,
eða áunnið með mikilli reynslu,
nema hvorttveggja sé.
Ég spurði hann einu sinni:
„Hvernig stendur á því, að þú
getur þekkt hvern stað, hvert
fjall og nærri því hverja hæð
eða þúfu á þessu landi, þótt við
sjáum það aðeins augnablik
gegnum gat á skýi?“. Hann svar-
aði: „Ég varð að temja mér þa’ð.
Þegar ég byrjaði þessa starfsemi,
þá var svo lítið til af hjálpar-
tækjum. Eg varð að þekkja land-
ið til þess að vita hvar ég væri
staddur. Ég varð líka að taka
eftir hvernig loftstraumarnir
breytast í nálægð fjalla og eftir
lögun þeirra. Oft hefi ég getað
vitað, eftir hreyfingu vélarinnar,
að ég hlaut að vera staddur út
frá þessu eíða hinu fjallinu. Ef
ég hefði ekki gert mér far um
þetta, þá hefði getað farið illa,
og ég ætlaði mér ekki að láta það
fara illa, ef ég gæti gert við
því“.
Ég man ekki svo fá dæmi um
þetta af eigin reynslu með Birni.
Ég skal þó bara nefna eitt. Um
Björn væri hægt að skrifa bæk-
ur, og þær sannsögulegar.
Við vorum á leið til Miðfjarð-
ar, að sækja sjúkling frá
Hvammstanga. Veðurspáin var
skýþykkni svo miki'ð á þessum
slóðum, að ekki mundi vera hægt
að komast niður. Hann fór samt
af stað. Hann fór vestarlega. Ég
spurði, hvað hann ætlaðist fyrir,
úr því hvergi væri skýjarof? „I
þessari átt hlýtur að vera skýja-
rof á dálitlu svæði út af Hrúta-
firði. Þar ætla ég mér að fara
niður undír skýin“. Það var gert.
Lent á litla grasivaxna flugvell-
inum. Vindur var svo mikill, að
erfitt var að halda flugvélinni
á jör'ðinni, þar til sjúklingurinn
kom. En allt fór vel.
1. desember 1961 þurfti Björn
að sækja sjúkling til Neskaup-
staðar. Kona haífði verið skorin
upp, en versnað aftur, og lækn-
irinn vildi fá hana til Reykja-
víkur, þar sem meiri mögu-
leikar væru á aðgerð, blóðgjöf-
um, o. s. frv.
Við lögðum af stað um kl. 11.
Hér sunnanlands var bjartviðri,
en norð-norð-austan átt um land
allt. Frost um 6—8°, vindhraði
um 23 hnútar. A Austfjör'ðum
gekk á með éljum, og þar sem
við vorum báðir Austfirðingar
vissum við, að í þessari átt, og
með snjókomu, getur verið allra
veðra von um firðina, allt frá
slydduhríð í kafaldsbyl. Björn
fór fljótlega upp úr skýjum og
tók stefnu á Neskaupstað, en
vissi, að vindur bar 8° af leið
til suðurs, enda ætla'ði hann að
reyna að komast niður úr skýj-
um sunnarlega, þar sem sam-
fellt dimmviðri var sagt á Norð-
austurlandi. Skýjarof var víða
sunnanlands. Við sáum „fjallið
fríða“ í norðri, þá Langjökul á
vinstri hönd, þá Hofsjökul og
Arnarfellin, hið litla og hið
mikla. NV tóku ský að þyrpast
saman undir okkur og sá nú
sjaldnar til jarðar. Nú segir
Björn, að kona hans sé vön að
búa hann út með kaffi og mat,
og neyttum við þess. Ég leit nið-
ur í gegnum skýjagat og spurði:
„Hvaða lækjarspræna er þetta,
heldurðu?". Hann svarar óðar:
„Séð hef ég skrautleg suðræn
blóm
sólvermd í hlýjum garði.
Áburð og ljós og aðra virkt
enginn til þeirra sparði.
Mér var þó löngum meir í hug
melgrasskúfurinn harði,
runninn upp þar sem Kaldakvísl
kemur úr Vonarskar’ði".
Hvannadalshnúkur er nú á
hægri hönd og hrikaleg, stórskor-
in fjöll beint undir. Við höfðum
rétt skorðað kaffibrúsa og matar-
kassa, þegar friður er rofinn,
eins og fjandinn sjálfur hafi tek-
ið í taumana. Flugvélin þeytist
til, ýmist til hægri eða vinstri.
Nú dettur hún. Að sama skapi
lyftist ég upp úr sætinu og svíf
í lausu loftið, að því er mér
finnst. Björn hefir þegar tekið
við stjórninni af „sjálfstjórnar-
anum“ og segir: „Það er rólegra
7 mílum norðar, við erum óþarf-
lega nærri Vatnajökli", og snýr
nú beint í norður. Tók þá brátt
áð lægja ölduganginn í loftinu.
Á Austfjörðum var éljagang-
ur og stundum dimmviðri. Björn
fór niður yfir Hornafirði og
var þar bjartviðri. Flogið er
yfir Almannaskarð, líklega út-
sýnisfegursta fjallveg á landinu
Lónsfjörður. Eystrahom. Álfta-
fjörður. Þarna er Þvottá, þar sem
Síðu-Hailur bjó. Fyrir norðan
Papey fór Bjöm að lækka flug-
i’ð, mjög fljótt, að því er mér
virtist, þótt ekki hefði ég orð á
því fyrir kurteisis sakir. En vél-
in fór bókstaflega á hliðinni,
enda komumst við fljótlega nið-
ur í 150 metra hæð frá sjó. Gekk
nú á með vaxandi éljum inn til
fjarða. Við rýnum báðir fram-
undan. Þarna er Skrúður á hægri
hönd. Vattarnestangi. Björn seg-
ir: „Við fljúgum inn Reyðar-
fjörðinn og bíðum élið af okkur“.
Vattarnes, Kolmúli, Hafranes. En
élfð þéttist. Björn flýgur yfir
Staðarskarð til Fáskrúðsfjarðar,
til þess að eyða tíma, þar til
létti yfir Norðfirði. Síðan á svip-
stundu yfir Eskifjörð, en milli
hans og Neskaupstaðar er fjall-
vegurinn Oddsskarð.
Við höfum nú haft samband
við Egilsstaði, sem segja, að
dimmvi’ðri sé yfir öllum Norð-
urfjörðum og ekki viðlit, að leita
eftir Norðfirði. Björn er þó ekki
alveg á því að gefast upp. Við
höfum nú verið á flugi í 3 klst.,
en með eldsneyti til 4% klst.
Björn hringsólar nú þarna yfir
fjöllum nokkra stund enn. I
10 000 feta hæð rofar allt í einu
til í norðaustri og Bjöm segir:
„Þarna er Norðfjörður", stýrir
þangað og lækkar sig svo fljótt
hann má. Þarna á milli élja var
ekki nema lítil glufa og spenn-
andi, hvort hann kæmist nógu
fljótt niður. Mér hafði verfð falið
að hafa útbreitt kort milli handa,
til þess að Björn gæti sem bezt
áttað sig á afstöðu. En nú er
flugvélin svo óróleg, að kortið er
ýmist niðri á hnjám, ellegar al-
veg uppi í loft, án þess ég fengi
við gert, því að flugvélin dett-
ur ýmist niður eða hún þeytist
í loft upp. En ég hafði Björn við
stýrið. Það var mér nóg.
Nú erum við yfir Oddsskarði
og stefnum beint niður á Nes-
kaupstað. Þá kemur allt í einu,
sem hendi væri veifað, storm-
sveipur, upp úr hinum þrönga
Norðfirði. Hann beinlínis tekur
flugvélina, kastar henni yfir til
hægri og á hliðina, þannig að
hægri vængurinn, mín megin,
snýr beint niður. Ekki datt mér
annað í hug, en að þessi vind-
hviða ætlaði í reiði sinni áð kasta
okkur niður í björgin við Odds-
skarð. Ekki var Björn lengi að
rétta vélina við, en sagði svo:
„Nei, nú hættum við. Þetta er
ekki hægt“. Ég sagði víst ekki
neitt, en við litum hvor á annan.
Mér fannst Björn dálítið kankvís,
eins og hann hefði gaman af
þessu. Nokkrum dögum seinna
spurði ég hann, hvort hann hefði
ekki séð, að ég varð dálítið
hræddur? „Ekki hræddur, en
auðvitað verður manni dálítið
bilt við“.
Síðan var haldið til Egilsstaða
til þess að taka þar eldsneyti og
komist niður við illan leik, en
við hjálip radars þar.
Eg verð að segja lok þessarar
sögu, þótt það lengi greinarkom
þetta. Mega þeir þá láta vera að
lesa, sem eigi kæra sig um.
5. desember um hádegisbil var
Björn að koma úr flugi til Vest-
fjarða. Hann lætur hringja til
mín, að nú skyldum við aftur
reyna flugið til Norðfjarðar. Ég
var þá langt kominn með skurð-
aðgerð, en lét skila, að ég mundi
verða kominn á flugvöll eftir
rúma klukkustund. Þessi töf mín
vegna átti eftir að koma sér vel,
svo sem síðar skal að vikið.
Veðrátta hafði ekki breytzt
mikið þessa dagana, en norð-
austan átt var þó heldur að
ganga niður á Austfjörðum. Nú
er flogið með stefnu beint á
Norðfjörð í 10—11 000 feta hæð.
Lágskýjað var, en sá þó til jarð-
ar við og við og því meir, sem
austar dró.
Norðfirðingar höfðu hamazt
við að ryðja flugvöllinn frá því
um morguninn, með sínum al-
kunna dugnaði, og töldu sig
verða búnir að því í tæka tíð.
En snjóþyngslin voru meiri en
þeir hugðu, og kom sér nú vel,
að burtför okkar frá Reykjavík
hafði tafizt. Því að þegar við
komum yfir flugvöllinn kl. 15,10
voru enn sýnilega stórir snjó-
kekkir hér og hvar á lendingar-
brautinni. Sáum við vel, hvem-
ig mennirnir hömu’ðust við að
koma þeim frá. En nú er ekki
langur tími til stefnu. Rökkva
tekur. Auk þess er ískyggilegt
él að safnast saman inni í daln-
um. Hér er fjörður þröngur og
skammt milli hárra fjalla. Svipti
vindar miklir, en allhvasst var
Flugbrautin er á leirum í botni
fjarðarins. Björn lækkar flugið
skjótt og kemur lágt utan af
firði. Fer í stefnu á flugbraut-
ina og mennirnir þjóta út til
hliðar, til þess að verða ekki
fyrir. Flugbrautin er ekki nema
svo sem 16 metra breið og háir
snjóskaflar beggja megin, en
vænghaf flugvélarinnar 14 metr-
ar, svo að engu má muna. Nú
kemur sviptivindur, sem kastar
vélinni til hliðar, svo að fara
verður upp aftur. Björn fer aftur
út fjörðinn og mennirnir ham-
ast á meðan. Þeir eru að hjálpa
veikri manneskju og vita, a’ð eft-
ir fáeinar mínútur verður ekki
hægt að lenda, vegna myrkurs
og snjókomu. Aftur reynir Björn
lendingu, en allt fer á sömu leið,
og munaði þá ekki miklu, að
vélin fýki út í snjóskaflinn
Aftur verður Björn frá að
hverfa. Nú heyrist undarlegt
hljóð í vélinni, er Björn þarf að
snúa henni út með hinu bratta
fjalli, en vindur hefir aukizt.
Flugvélin beinlínis orgar á flug-
manninn. Hún segir: „Ég missti
hæð. Ég kemst ekki upp, nema
þú hjálpir mér“! Þá er ekki um
annað að gera en beina flugvél-
inni niður á við, svo að hún fái
meiri hra’ða, til þess að komast
upp. Þetta gerði náttúrlega þessi
reyndi flugkappi og vélin
straukst nærri jörðu. Út yfir
fjörðinn enn. Nú var élið skoll-
ið á innan úr fjarðardalnum og
sást ekki langt framundan. Björn
stefnir nú ákveðið á flugbraut-
ina, og þóttist ég sjá á svipnum,
að nú skyldi láta til skarar
skríða. Flugvélin hallaðist til
hægri og vinstri, en niður kom
hún, á réttum kili og á réttum
stað.
Nú var skollin á iðulaus stór-
hríð og ekki viðlit áð leggja upp'
til Reykjavíkur fyrr en næsta
dag. Þá var það gert, og gekk
vel. Sjúklingurinn fékk fullan
bata,
Ég veit um margt fólk, sem
telur sig eiga Birni Pálssyni,
dugnaði hans og fórnfýsi líf sifct
að launa.
Ég held ég þekki engan mann,
sem þykir eins gaman að lifa,
eins og Björn Pálsson. „Mikið
skelfing er gaman að lifa!, bara
að vera til!“ er oft orðtak hans.
Og hver skyldi geta skilið þetta
betur en hann, sem svo oft hefir
teflt djarft við dauðann?
Björn er mjög hamingjusamur
í einkalífi sínu. Ekki hefi ég
fengið neitt umboð til að segja
þetta, fremur en annáð, sem hér
hefir verið sagt. Ég veit það
samt. Björn var á Vattarnesi við
Reyðarfjörð hjá Þórarni Víkingi.
Eitt sinn fór Þórarinn með skipi
frá Reyðarfirði til Fáskrúðs-
fjarðar. Þegar hann kemur heim
að Vattarnesi, segir hann við
Björn: „Ég hitti konuefnið þitt
á skipinu í dag“. Björn, stein-
hissa: „Konuefnið mitt, hvað áttu
við?“ — Ég held þáð hafi verið
þó nokkrum árum seinna, að þau
hittust af tilviljun, Björn og
Sveina Sveinsdóttir, kona hans,
en sú var stúlkan, sem Þórarinn
hafði hitt á skipinu. Einkenni-
legt. En Björn hefir alltaf verið
gæfumaður, og það er vegna
þess að hann er eins gerður og
hann er.
Ég hefi verið með Birni undir
öðrum kringumstæðum en á
sjúkraflugi og á hinu ágæta
heimili hans og Sveinu. Við höf-
um verið saman á veiðum í
dönskum skógum með gó’ðum
vinum. Allsstaðar er Björn hrók-
ur alls fagnaðar. Ég man fyrsta
skotið, sem hann hleypti af á
Holmegaard á Sjálandi. Því
gleymir enginn svo vel var hitt,
en ég vil ekki lýsa því hér. Þeg-
ar ég hitti félaga mína erlendis
á sumrum, og lýsi því yfir, að
ég muni ekki koma á veiðar í
haust, þá spyrja þeir þó alltaf:
„En kemur þó ekki Björn Páls-
son“?
Björn og Sveina eiga yndisleg
börn, tengdabörn og bamaböm,
sem þau hafa tekið miklu ást-
fóstri við. Megi Guð og gæfan
fylgja þeim öllum. Hjartanlegar
hamingjuóskir.
Hveragerði — Ölfus
ÚTSALA
Stórkostleg útsala er byrjuð.
Kjólar frá kr. 450.—, dragtir 785.—,
peysur 195.— Sérstök gæði, sérstakt verð.
Stendur aðeins í nokkra daga.
Gjörið svo vel og lítið inn.
Verzlun BERTU, Bláskógum 3.
Hafnarstúdentar
í tilefni 75 ára afmælis Stúdentafélagsins í Kaup-
mannahöfn verður haldið hóf með Þorláksblóts-
sniði fyxir fyrrverandi félagsmenn og maka þeirra,
að Hótel Borg föstudaginn 19. þ.m.
Vegna undirbúnings er áríðandi að þátttaka
sé tilkynnt sem fyrst.
Þátttökulistar liggja frammi í Lyfjabúðinni
Iðunni og í Reykjavíkurapóteki. Einnig verður
svarað í síma 32886 fimmtudagskvöld 11. jan.
Aðgöngumiðar verða seldir í gestamóttöku
hótelsins, þann J8. og 19. þ.m.
Klæðnaður: dökk föt.
AFMÆLISNEFND.
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu gjaldheimtunnar í Reykjavík, inn-
heimtumanns ríkissjóðs í Kópavogi, Tollstjórans
í Reykjavík, Hákons H. Kristjónsson hdl. og Jó-
hannesar Lárusson hrl. verða eftirtaldar bifreiðar
seldar á opinberu uppboði sem haldið verður við
félagsheimili Kópavogs miðvikudaginn 17. janúar
1968 kl. 15.
Y-18, Y-57, Y-217, Y-827, Y-1275, Y-1714, Ý-1728,
Y-2128, Y-2289, R-2147, R-3149, R-5854, R-9288,
R-10174, R-11742, R-13849, R-14999, R-19122.
Bæjarfógetinn í Kópavogi.
Fr. Ein.