Morgunblaðið - 22.12.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1973
Sverrir Hermannsson o.fl.:
íslendingar leiti að
karfamiðum á úthafinu
SVERRIR Hermannsson hefur
ásamt tveimur öðrum sjáifstæðis-
mönnum fiutt tiilögu til þings-
ályktunar um, að Aiþingi álykti
að feia Hafrannsóknarstofnunni
að semja um leigu á hentugu tog-
skipi, sem leiti nýrra karfamiða í
LÖNDUN A LOÐNU
Frumvarp ríkisstjórnarinnar
um löndun á loðnu til bræðslu var
afgreitt sem lög frá Alþingi á
,fundi neðri deildar s.l. miðviku-
dag, og taka lögin gildi 1. janúar
n.k. Lög þessi eru að mestu sam-
hljóða núgildandi lögum, en í
þeim er þó ákveðið skýrar á um
ýmis efni, svo sem vald Loðnu-
nefndar til að stöðva löndun í
verksmiðjur á ákveðnum svæðum
í stuttan tíma.
NORÐURLANDASAMNINGUR
Frumvarp til laga um heimild
Þingmenn
í jólaleyfi
JÓLALEYFI alþingismanna hófst
í gær, en fundum Alþingis var
frestað til 21. janúar n.k. Ey-
steinn Jónsson forseti sameinaðs
alþingis þakkaði þingmönnum
unnin störf á þessu ári og óskaði
þeim gleðilegra jóla og farsæls
nýs árs. Utanbæjarþingmönnum
óskaði forseti góðrar heimferðar.
Fyrir hönd þingmanna þakkaði
Gunnar Thoroddssen forseta hlý
orð í þeirra garð og óskaði honum
gleðilegra jóla og farsæls nýs árs.
Loks las forsætisráðherra, Ólafur
Jóhannesson, upp forsetabréf til
staðfestingar þingfrestuninni.
úthafinu. Segir í tillögunni, að
leit þessari skuli flýtt svo sem
kostur sé og allur kostnaður við
leitina greiðast úr rfkissjóði.
Meðflutningsmenn Sverris að
tillögunni eru þeir Pétur Sigurðs-
son og Matthfas Bjarnason.
fyrir ríkisstjórnina til að stað-
festa Norðurlandasamning um al-
þjóðleg einkamálaréttarákvæði
um hjúskap, ættleiðingu og lög-
ráð var afgreitt sem lög frá Al-
þingi á fundi neðri deildar s.I.
miðvikudag.
LÆKNALÖG
Frumvarp ríkisstjórnarinnar
um breytingu á læknalögum var
afgreitt sem lög frá Alþingi á
fundi neðri deildar s.l. fimmtu-
dag. Meginbreytingin er í því
fólgin, að íslenzkt ríkisfang er
ekki lengur skilyrði fyrir veitingu
lækningaleyfis.
LÖGHEIMILI
Frumvarp til breytingar á
lögum lögheimili var samþykkt
sem lög frá Alþingi s.l. fimmtu-
dag. I þvf felst bráðabirgða-
ákvæði þess efnis, að Vestmanna-
eyinga geti talið sig til lögheimilis
í Eyjum fram til 1. október 1974,
þótt þeir dvelji annars staðar.
TEKJUSTOFNAR
SVEITARFÉLAGA
Frumvarp til breytingar á lög-
um um tekjustofna sveitarfélaga
var samþykkt sem lög frá Alþingi
s.l. fimmtudag. Gera lögin m.a.
ráð fyrir að nú sé sveitarfélögum
heimilt að innheimta 60% útsvara
fyrra árs sem fyrirfram greiðslu á
fyrra helmingi ársins. Þá er með
lögum breytt ákvæðum um inn-
heimtu aðstöðugjalda.
Greinargerðin með tillögunni
fer hér á eftir í heild:
„Það hefur verið vitað um all-
langt skeið, að karfi gýtur í úthaf-
inu. En það var ekki fyrr en 1961,
að gotstöðvar hans voru staðsettar
í Grænlandshafi og hafsvæðinu
þar fyrir sunnan, vegna islenzkra
og þýzkra rannsókna. Önnur got-
svæði eru undan vesturströnd
Norður-Noregs, undan austur-
strönd Nýfundnalands og á Nova
Scotia-Main svæðinu.
Það kom snemma í ljós að magn
seiða í úthafinu var það mikið, að
um stóran gotstofn hlaut að vera
að ræða. Veiðitilraunir gerðar
með handfæri frá veðurskipum í
Grænlandshafi (Alfa) gáfu til
kynna, að karfi væri í úthafinu
árið um kring. Á árunum 1962 og
1963 gerðu Rússar nokkrar til-
raunir til að veiða karfa i úthaf-
inu með miðsjávarvörpu, en
árangur var rýr.
Þjóðverjar hófu veiðar á karfa f
miðsjávarvörpu haustið 1968 og
öfluðu mjög vel til að byrja með.
En mjög hefur dregið úr þeim
afla, þótt eitthvað stundi þeir slík-
an veiðiskap enn þá. Karfaveiðar
Þjóðverja í miðsjávarvörpu eru
ekki veiðar i úthafinu sjálfu,
heldur hafa þeir veitt karfann
yfir landgrunninu og þá vanaleg-
ast allnálægt botni á svæði suður
af Eldey. Þeir hafa stundað þess-
ar veiðar eitthvað á hverju hausti
síðan, en afli hefur verið tregur
hjá þeim. Þeir taka tvö tog á sólar-
hring og hafa verið að fá um 15
tonn á sólarhring. Karfinn, sem
þeir veiða, er sams konar og sá,
sem fæst i botnvörpu á svipuðum
slóðum.
íslendingar byrjuðu að leita að
karfa í úthafinu 1972, og hafa alls
á árunum 1972 og 1973 verið farn-
ir 4 leiðangrar, þar sem slík veiði
hefur verið reynd, 3 að hausti og 1
að vori, allir með r/s Bjarna Sæm-
undssyni. Þessar rannsóknir
beindust m.a. að því að reyna að
finna í úthafinu gotstofn þess
karfa, sem heldur sig annars á
landgrunnunum. Það hefur ekki
tekizt enn þá. Það er hins vegar
vitað, að hann leitar burt frá
bönkum til gots. Þetta er því
brýnt verkefni, sem þarf að leysa.
Rannsóknir íslendinga og ann-
arra benda því eingregið til þess,
að í úthafinu sé sérstakur karfa-
stofn. Seiðarannsóknir og veiðitil-
raunir benda til þess, að hér sé
um stóran stofn að ræða.
Veiðitilraunirnar hafa hins veg-
ar sýnt fram á, að karfinn er mjög
dreifður í úthafinu, bæði hvað
snertir útbreiðslusvæði og dýpi, á
þeim tímum, sem farið hefur ver-
ið í leiðangra. Þannig var reynt
víða í Grænlandshafi á 50—650 m
dýpi. Karfi fékkst á öllum dýpum.
Beztur afli hjá Bjarna
Sæmundssyni var:
a) I vestanverðu Grænlands-
hafi að hausti á 110 m dýpi,
321—330 kg pr. togtíma að meðal-
tali úr allmörgum togum.
b) í austanverðu Grænlands-
hafi að vorlagi á 250 m dýpi 230
kg pr. togtíma.
Þess ber að geta, að vélaorka í
Bjarna Sæmundssyni er ekki næg
til að toga stóra vörpu, og hefur
því verið notazt við minni vörpu
en æskilegt væri. Enn fremur ber
þess að geta, að svæðið, sem til
greina kemur, er ákaflega stórt og
því mjög takmarkað, hvað eitt
skip getur annað á stuttum tíma.
Enn fremur hefur vegna anna
skipsins ekki enn verið unnt að
fara á þeim tíma, sem vænlegast-
an til árangurs mætti telja. Fisk-
leitartæki eru hins vegar góð í
Bjarna Sæmundssyni. En þau
hafa ekki komið fyllilega að til-
ætluðum notum, þar sem ekki
hefur enn reynzt uhnt að greina
endurvörp á karfa með nokkurri
vissu frá ýmsum öðrum endur-
vörpum.
Sá karfi, sem veiðzt hefur í út-
hafinu hingað til, hefur allur ver-
ið djúpkarfi (Sebastes mentella).
Ný lög frá Alþingi
Hin tegundin (S. marinus), sem
er uppistaðan í veiði togaranna á
íslenzka og austurgrænlenzka
landgrunninu, hefur ekki fundizt
í úthafinu enn þá.
Karfinn, sem veiðzt hefur í til-
raunum Hafrannsóknastofnun-
arinnar hingað til, er tvenns kon-
ar með tilliti til nýtingar:
1. Heldur smár karfi, en þó all-
ur vinnsluhæfur, en mjög sýktur
af sníkjukrabbanum Sphyrion
lumpi, sem skilur eftir smá-„bris“
i fiski undir roði, þar sem hann
hefur setið. Enn fremur eru dökk-
ir blettir í roði all-algengir á þess-
um karfa. Nýting hans reyndist
21,4% við vinnslu i frystihúsi.
Þessi karfi hefur einkum veiðzt á
tiltölulega litlu dýpi.
2. Vænn karfi, litið sýktur af S.
lumpi og með eðlilegu litarfari, og
gæti verið djúpkarfi eins og við
þekkjum hann frá landgrunns-
höllunum. Þessi karfi hefur að
jafnaði veiðzt dýpra, en mun
minna af honum.
Eftirfarandi atriðum, sem áhríf
kunna að hafa á hugsanlega veiði
karfa í úthafinu, hefur ekki verið
svarað viðhlítandi enn þá:
1. Þéttist úthafskarfinn ekki
einhvern tíma í úthafinu það mik-
ið, að grundvöllur sé til veiða? Og
ef svo er, þá
a) Hvenær ársins?
b) A hvaða svæði?
c) I hvaða dýpi?
2. Gotstofnar karfans, sem al-
gengastir eru við ísland og Aust-
ur-Grænland, hafa ekki fundizt í
úthafinu enn þá, en vitað er, að
hann gýtur þar. Hvar halda þeir
sig?
3. Eru gotstofnar tegundanna
(karfa og djúpkarfa) aðskildir
eða ekki?
Flutningsmenn telja mjög mik-
ilvægt, að mál þetta sé kannað til
hh'tar hið allra fyrsta.“
Þingspjall
ÞA er þinghaldinu lokið fyrir
jól og þingmenn farnir í jólafrí
til 21. janúar. Eins og ávallt er
raunin voru síðustu dagar
þingsins fyrir jólafríið anna-
samir, og stundum stóðu þing-
fundir fram á nótt. Þetta staf-
ar fyrst og fremst af fjárlagaaf-
greiðslunni, en einnig eykst
vinnuálagið vegna ýmissa laga-
frumvarpa, sem nauðsynlegt er
að afgreiða fyrir áramót. Svo
var einnig nú. Sérstaklega
vakti athygli nú afgreiðsla toll-
skrárfrumvarpsins, sem nauð-
synlegt var að afgreiða fyrir 1.
janúar til að þá gætu tekið gildi
tollalækkanir á vélum og hrá-
efni til iðnaðarins. Var þetta
nauðsynlegt til að hann yrði
samkeppnishæfur við innflutt-
ar iðnaðarvörur frá Efta- og
EBE-löndunum, en tollar á vör-
um frá þessum löndum lækka
1. janúar vegna samninga þar
um.
Eins og kunnugt er var þetta
frumvarp ekki afgreitt á þing-
inu, vegna þess að ríkisstjórnin
hafði ekki þingstuðning til að
fá heimild til að hækka sölu-
skatt um leið um eitt söluskatt-
stig._Fram á það var rækilega
sýnt af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins, að ríkisstjórnin hafði
enga þörf fyrir þessa heimild,
þó að tolltekjurnar lækkuðu,
þar sem telja má ví°.t, að toll-
tekjurnar á næsta ári fari langt
fram úr fjárlagaáætluninni. Þá
taldi flokkurinn einnig fráleitt,
að hengja breytingu á lögum
um söluskatt aftan í frumvarp
um alls óskylt mál.
Alþýðuflokkurinn rökstuddi
andstöðu sína með nokkuð öðr-
um hætti. Var svo að skilja á
ræðu, sem Gylfi Þ. Gísla-
son hélt í umræðunni um
málið, að Alþýðuflokk-
urinn væri aðallega á móti,
vegna þess hversu óeðli-
legt væri að hækka söluskatt
með þessum hætti. Hins vegar
kynni flokkurinn að vera til
umræðu um einhverjar auknar
skattaálögur til að mæta toll-
tekjutapinu, ef tillögur um þær
bæri að með eðlílegum hætti og
eftir að Ijóst væri hvaða ráð-
stafanir aðrar ríkisstjórnin
hygðist gera í efnahagsmálum.
Fjármálaráðherrann rauk auð-
vitað upp til handa og fóta og sá
þarna hylla undir nýjan meiri
hluta til að keyra málið i gegn.
Eftir mikið makk í skúmaskot-
um þinghússins sl. fimmtudag
ákvað svo ríkisstjórnin að taka
tollskrárfrumvarpið út af dag-
skrá neðri deildar, þar sem það
átti að vera til annarrar um-
ræðu, en við þá umræðu hefði
ákvæðið um söluskattinn verið
fellt út úr frumvarpinu.
Sennilegt er, að stjórnarand-
stæðingar hafi í skúmaskotsvið-
ræðum sínum við ráðherrana
sagt þeim, að tollskrárfrum-
varpið yrði fellt í neðri deild, ef
ríkisstjórnin ætlaði að halda
ákvæðinu um söluskattinn til
streitu, en við lokaafgreiðslu
málsins hefði stjórnarandstað-
an orðið að fella frumvarpið i
heild til að koma í veg fyrir
söluskattshækkunina.
Nokkuð áreiðanlegar
heimildir segja á hinn bóginn,
að Gylfi hafi ekki í hyggju að
koma rikisstjórninni til bjargar
í þessu máli, þegar það kemur
aftur fyrir þingið eftir jólaleyf-
ið. Hefur ráðherrunum engu
aðsíðurþótt rétt að fresta mál-
inu til að sjá hverju fram vind-
ur á næstu vikum í þvi kvik-
syndi, sem við blasir i efnahags-
málunum.
Það, sem er athyglisverðast
við þetta rnál, ér' i^þetta er í
fyrsta skipti, sem beinlínis
reynir á það í þinginu, að ríkis-
stjórnin hefur ekki þingmeiri-
hluta til að koma fram málum
sínum. Að vísu valdi ríkis-
stjórnin ekki þann kostinn, að
láta þingið beinlinis felia til-
lögu sína um söluskatts-
hækkunina. Hefur stjórnlaga-
prófessornum Ölafi Jóhannes-
syni ekki þótt vænlegt að fá
slíkt á sig en sitja samt áfram,
en í því virðist hann staðráðinn.
Það breytir ekki því, að nú blas-
ir við, að ríkisstjórnin hefur
ekki starfhæfan meirihluta á
þingi og ber auðvitað eftir öll-
um þingræðisreglum að segja
af sér. Hvarvetna í þeim
ríkjum, sem búa við þing-
ræði, mundi rikisstjórn segja
af sér við þessar að-
stæður. Því til staðfest-
ingar nægir að minna á af-
sögn ríkisstjórnar Ankers
Jörgensen í Danmörku fyrir
skemmstu, en þar voru aðstæð-
ur ekki ósvipaðar þeim, sem nú
ríkja hér á landi. Það er líka
sjálfsagt að láta reyna á það
með þjóðinni í kosningum þeg-
ar þannig er ástatt, að ríkis-
stjórnin getur ekki stjórnað,
hvort þjóðin vill efla ríkis-
stjórnina til áframhaldandi
setu eða fela öðrum völdin. En
þetta vill vinstri stjórn á Is-
Iandi ekki. Ölafur Jóhannesson
er þess fullviss, að rikisstjórn
hans nýtúr ekki lengur
stuðnings þjóðarinnar. Það
kom fram í þingræðu hjá hon-
um sl. fimmtudag, þegar hann
sagði, að Bjarni Guðnason
stefni nú, með kröfum sínum
um kosningar, að þvi að koma
nýrri viðreisnarstjórn til valda.
Það hefur líka komið fram, að
rikisstjórnin telur það eitt af
stefnumálum sinum að koma í
veg fyrir, að Sjálfstæðisflokk-
urinn taki á ný við stjórnar-
taumunum. Undir því háleita
stefnumáli náðist samstaða um
landhelgissamningana við
Breta og undir því sama háleita
stefnumáli situr nú ríkisstjórn-
in áfram gegn vilja þjóðarinnar
og þingræðisreglum
Það virðist vera full ástæða
til að benda þessum mönnum á
í einfeldni sinni, að það er ekki
þeirra að ákveða, hver fer með
völdin í þessu landi. Við búum
við lýðræði og þess vegna ræð-
ur þjóðin. Og þjóðin vill að
þessir menn láti af völdum.
Þegar þar við bætist, að þing-
meirihluti þeirra brestur, er
það skylda þeirra gagnvart
fólkinu í landinu að fara frá.
Menn verða öðru hverju að
sýna af sér manndóm og viður-
kenna staðreyndir, þó að þær
séu sárar. Þennan manndóm
sýndi Hermann Jónasson af sér
í fyrri vinstri stjórn, en Ölafur
Jóhannesson ber höfðinu við
steininn og neitar að viður-
kenna staðreyndirnar. Þess
végna mun þessi rikisstjórn
enn um sinn sitja þjóð sinni til
óþurftar.
JSG