Morgunblaðið - 04.12.1977, Síða 2

Þ — 1
Gunnar lyftir kokteilglasinu og
skálar við aðalbankastjórann,
voldugasta mann landsins,
mannsins sem heldur örlagaþráð-
um þjóðarinnar i hendi sér og
allir lúta. Vilji hans er lög. Kjól-
klæddir menn með orður eða
orðubönd á jakkaslögunum og
skrautbúnar konur, öll lyfta þau
glösum með gullnu vini og skála
við bankastjórann og hann sjálf-
an. Þetta er hátindur lífs hans.
Hann er maðurinn sem koma
skal: hinn nýkjörni þingmaðurog
tilvonandi ráðherra. Þarna eru
þeir samankomnir strákarnir úr
götunni, félagar hans, sem seldu
dagblöð til þess að afla sér vasa-
peninga. Þeir kunna engu siður
að hegða sér en hefðarfólkið. Og
honum flýgur ósjálfrátt i hug
tvær fyrstu linurnar úr hinu
fyrsta og eina Ijóði sínu:
Landið mitt
sem borið hefur gæfu til
Þá er snert við jakkaermi hans.
Hann hrekkur við og litur snöggt
niður á hvita, granna höndina
með blúndupifum framan á
svartri ermi. Hann teygar mynd
þessarar ungu fallegu stúlku með
skynfærunum eins og hann áður
hafði teygað vinið. Allt frá fagur-
sköpuðum fótleggjunum niðrund-
an stuttum kjólnum og grönnum
likamanum með þrýstnum barmi
að rjóðum, hálfopnum vörum
hennar þar sem skin í tvær hvitar
og votar framtennur.
Hann finnur kitlandi fiðring
ieggja frá mjóhryggnum fram i
kviðinn þegar hún hallar lokka-
flóðinu undir blúndukappanum
að honum og hvislar einhverju í
eyra hans. Augu hans hvarfla
flóttalega um salinn, stansa við
prúðbúna gestina, sem hann ósk-
ar á bak og burt, framreiðslu-
stúlkurnar og þjónana. Maður í
hans stöðu er tilneyddur að fara
með gát. Hann getur ekki numið
orð hennar og hváir, en verður
þess allt í einu var að hann stend-
ur einn sér — eins og utan við
hópinn. Hér höfðu orðið mistök.
Jófriður skilur sig út úr hópn-
um á miðju gólfi, hnarreist i
flegnum kjól og með verðmæta
skartgripi um háls og arma. Hún
svífur í áttina til hans — eins og
skúta fyrir fullum seglum. Sam-
líkingíir flýgur honum ósjálfrátt i
hug. Andlitsdrættirnir eru eins
og höggnir í stein. Hann hefur
aldrei tekið eftir þvi fyrr hversu
harðir þeir éru. Augu hennar
hvíla á honum, dökk af innibygð-
um skapofsa.
Það er sími til yðar, endurtekur
framreiðslustúlkan eilítið hærra.
Ég tek hann, segir frúin og
strunsar fram í anddyrið ... Hún
hefur rétt fyrir sér, hugsar Gunn-
af og finnur leiða og þreytu fær-
ast úm sig allan eftir örvandi
taugaspennuna, sem stúlkan
hafði vakið hjá honum, og mistök-
in sem hann i þessu hafði upp-
götvað . . . Hún hefur rétt fyrir
sér, endurtekur hann við sjálfan
sig. Hann getur ekki brugðið sér
frá meðan beðið er eftir ræðu
hans, nóg er samt.
Þ — 2
Hann er vanur að tala blaðalaust
og verður að vera gætinn, má ekki
gefa höggstað á sér. Ræðan þarf
að vera slétt og felld svo öllum
líkl, jafnt flokksbræðrum sem
andstæðingum. Hann ræskir sig,
stigur lengra fram á gólfið og
tekur til máls:
Háttvirtu gestir, herrar minir
og frúr!
Um leið og ég býð yður velkom-
in i þetta hóf, sem haldið er i
tilefni af kosningasigri vorum, vil
ég jafnframt þakka öllum þeim
sem lagt hafa hönd á plóginn i
orði sem á borði, já, sem lagt hafa
sinn skerf af mörkum til sigurs-
ins. Megi stjórnarsamstarfið
verða blessunarrikt og til heilla
fyrir land og þjóð. Það er margt
og mikið sem þarfnast úrbóta, sér
i lagi munum vér leggja áherlsu á
að rétta hlut hinna lægstlaunuðu,
þ.e. koma á meira launajöfnuði en
verið hefur til þessa. Svo þarf
stórum að bæta tryggingakerfið.
Það er til háborinnar skammar
hve lítið hefur verið skeytt um
gamla fólkið sem lagt hefur horn-
steininn að nútíma velmegunar-
þjóðfélagi. Aldrei hefur nokkur
kynslóð fornað jafnmiklu til að
undirbúa jarðveginn fyrir ungu
kynslóðina og sú kynslóð sem
senn mun hverfa. Og á hún þvi
einungis hið besta skilið. Heiti ég
þvi fyrir hönd flokks mins að við
hvert og eitt af kosningaloforðum
vorum munum vér standa sem
einn maður og hvergi hvika frá
settu marki.
Legg ég til að vér hrópum fer-
falt húrra fyrir hinni nýju rikis-
stjórn. Hún lengi lifi, hipp-
hipp-hipp-hipp-hipp!
Húrrahrópin sem fylgja láta
dálítið hjáróma í eyrum hans.
Þ — 3
Hófinu lýkur laust eftir mið-
nætti. Gestirnir kveðjast með
handabandi og hver heldur að sín-
um bil á bílastæðinu. Fæstir eru
svo ölvaðir að þeir geti ekki ekið
sjálfir, enda lítil hætta á að lög-
reglan hafi afskipti af jafnhátt-
settum þjóðfélagsþegnum. Þeir
sepi eru verr á sig komnir skilja
bilana eftir og hringja á leigubíl.
Gunnar situr sjálfur við stýrið.
Verijulega er það Jófriður sem
ekur þegar hann hefur bragðað
áfengi, en í þetta sinn er hún sjálf
talsvert hátt uppi. Gunnar ekur
hratt að venju. Götuljósin fljúga
framhjá þeim. Hann situr álútur
og reynir að einbeita sér að akstr-
inum en hugurinn er viðs fjarri.
Ræðan hans hafði ekki hlotið
neitt sérlega góðar undirtektir,
aldrei þessu vant. Hafði honum
orðið eitthvað á? Hann rifjar upp
fyrir sér orðalagið . . . Nei, þetta
var ekkert annað en venjulegur
flokksáróður. Auðvitað varð
hann, eins og aðrir stjórnmála-
menn, að lofa upp í ermina sina.
En hann hafði farið fremur gæti-
lega í Ioforðin. Samt hlýtur hon-
um að hafa orðið eitthvað á.
Hver hringdi? spyr hann loks
annars hugar.
Jófríður dregur við sig svarið:
Það var frá sjúkrahúsinu.
Hann hrekkur við . . . Vegna
mömmu?
Já, það var sagt að hún væri
langt leidd og spyrði eftir þér.
Og hverju svaraðir þú?
Ég sagði að þú værir að halda
ræðu en myndir setja þig i sam-
band við sjúkrahúsið að henni
lokinni.
Og þú lést mig ekki vita . . . Það
var þér líkt. Gunnar þegir um
hríð en bætir svo við: Það verður
að hafa það. Maður getur hvort
sem er ekkert gert. Ég skrepp
þangað í fyrramálið.
Öll verðum við einhvern tíma
að deyja, segir Jófríður.
Þau eru komin út fyrir borgina
og leiðin í kjördæmið fer að stytt-
ast. Hvað hafði honum orðið á?
Það er varhugavert að punkta
ekki inntakið niður fyrirfram. Þá
hefði hann getað lesið yfir það
áður en hann flutti ræðuna. Fyrst
eftir að hann byrjaði að halda
ræður var hann vanur að æfa sig
fyrir framan spegil. En þjálfunin
hafði smám saman gert hann of
sjálfsöruggan. í þinginu yrði
hann að standa sig betur.
Hann heldur áfram að velta
þessu fyrir sér og nú þykist hann
allt í einu vita hvernig í öllu ligg-
ur. Jú, honum hafði orðið á að
hrópa hipp-hipp fimm sinnum i
stað fjórum — og siðasta hippið
hafði komið í undarlega skrækum
tón. Gat það verið ástæðan?
Þetta starfaði auðvitað af því að
hann hafði fundið til reiði og
særðrar metnaðarkenndar meðan
á hófinu stóð en orðið að bíta það i
sig. Já, honum hafði sárnað þegar
þeim sem stóðu næst bankastjór-
anum voru boðin drykkjarföng á
undan honum isjálfum. Gestirnir
höfðu staðið í hóp á miðju gólfi og
hann hafði ekki gætt þess að þeir
röðuðu sér eftir mannvirðingum.
Mistökin voru auðvitað honum
sjálfum að kenna en þau voru
jafnsárgrætileg fyrir það. Hann
hefði átt að stilla sér upp þar sem
honum bar — við hliðina á banka-
stjóranum og meðráðherrum sin-
um.
Þ — 4
Jtfriður gengur strax til svefn-
herbergis sins. Gunnar verður
eftir í setustofunni og blandar sér
viskisjúss ... Ég verð að ná í Dag
og láta hann vita að amma hans sé
að deyja, drífa hann á fætur í
fyrramálið áður en hann fær
tækifæri til að fá sér afréttara.
Það sæmir ekki að mæta drukk-
inn við dánarbeð. Dagur virðist
hafa tekið sér nærri lát vinar sins.
Hann er algerlega lagstur út og
lætur ekki sjá sig heima, hættur
að stunda vinnu. Enn hann hlýtur
að komast yfir þetta með tíð og
tíma. Best að fara varlega i sak-
irnar og lofa honum að jafna sig.
Gunnar slekkur ljósið og reikar
með glasið i hendinni að glugga
sem snýr að borginni. Ljósadýrð-
in blikar tilsýndar eins og séð
gegnum társtokkin augu. Hann
hefur ekki grátið siðan hann var
barn. Honum er undarlega innan-
brjósts. Minningar frá bernskuár-
unum sækja að honum, fátæktin
og öryggisleysið frá því hann
fyrst mundi eftir sér ... Mamma,
það varst þú sem lagðir grundvöll-
inn að velgengni minni með því
að styrkja mig til náms. Það við-
urkennir hann nú. En að hann
kemst til vegs og valda á hann
kjósendum sinum að þakka.
Fæ ég nokkurntima endurgold-
ið þessu fólki? Nei, ekki frekar en
móðúr minni. Hann hefði átt að
vera búinn að kaupa íbúð handa
henni og útvega henni hjúkrunar-
konu svo hún hefði átt það gott i
ellinni. Héðan af getur hann ekk-
ert fyrir hana gert annað en kosta
jarðarförina, ef hún á þá ekki
fyrir henni sjálf. Nei, hún hafði
lánað honum peningana.
Hann hefði án efa lent í örðug-
ieikum ef flokkurinn hefði ekki
sigrað. Þrátt fyrir drjúgar tekjur
er hann skuldum vafinn — skuld-
ar eiginlega allt sem hann á.
Hann hefur hvað eftir annað orð-
ið að greiða fallna vixla og inni-
stæðulausar ávisanir vegna þeirra
fyrirtækja sem hann er aðili að —
og mútufé vegna ýmissa fjármála-
umsvifa sem ekki þola dagsins
ljós ... Það kostar að senda fólk
til útlanda i viðskiptaerindum,
fólk sem oftast notfærir sér að
hafa tökin á manni. Og Fríða ger-
ir kröfur til lífsins. Hún líkist
föður sínum, kann ekkert með
peninga að fara.
Og nú stendur til að ég gerist
ráðherra. Hann verður skyndi-
lega gripinn ótta...Ég hefði átt
að vera búinn að losa mig við
bissnessinn — og það fyrir löngu.
Hringurinn er orðinn of yfirgrips-
mikill, kominn langt fram úr þvi
sem þeir höfðu áætlað í fyrstu.
Hann hafði hlaðið utan á sig eins
og snjóbolti sem skoppar niður
brekku i lausamjöll, þanist út
jafnhliða verðbólgunni.. . I
valdaaðstöðu verður æ oftar kraf-
ist :f mér aö kippa i spottann.
Hann situr sjálfur fastur í köngu-
lóarvefnum iiem hann upphaflega
hafði tekið þátt í að vefa. Ef allt
kæmi fram i dagsljósið myndi það
ekki eingöngu bitna á honum og
félögum hans, heldur flokknum í
heild. En einmitt það yrði þeim
kannski til bjargar.
Honum hafði aldrei flogið í hug
að'starfsemin myndi verka eins
og kasttré á hann sjálfan, að hún
myndi verða einkasyni hans að
fótakefli. Hann stynur þung-
an .. . Úr þessu get ég ekkert ann-
að gert en styðja Dag fjárhagslega
meðan hann er að komast á réttan
kjöl. Seinna heldur hann vonandi
áfram með námið. Gunnar reynir
að hugga sig við að oft verði góður
hestur úr göldum fola.
Þ — 5
Hann stendur kyrr við glugg-
ann og horfir út yfir borgina þar
sem háhýsi, bankabyggingar og
kirkjuturna ber eins og skugga-
myndir við myrkan himin. Siðbú-
in þota er í aðflugi. Hún flýgur
lágt og húsið nötrar í
gnýnum ... Hættulegt að fljúga
svona lágt yfir borgina. Fyrr eða
síðar gæti orðið slys. Reisulegar
bankabyggingarnar veita honum
ekki sömu upplyftingu og áður.
Þó svo að hann yrði bankastjóri
að kjörtimabilinu loknu myndi
hann verða neyddur til að feta
troðnar slóðir: halda ffram að
styðja flokkinn og hringinn og
hlýða skipunum hins dularfulla
„X“ sem stendur á bak við starf-
semina og enginn veit hver
er... Það fyrsta sem ég geri eftir
að ég verð ráðherra er að selja
hlutabréfin og losa mig úr keðj-
unni. Sem háttsettum embættis-
manni yrði honum ekki synjað
um hagstætt víxillán sem bjargaði
öllu við og gerði honum kleift að
byrja lífið að nýju.
Nei, honum er ljóst að dauðinn
einn getur losað hann úr viðjum
hringsins, dauði fyrir eigin hendi
eða leigumorðingja. H:nn hefur
lengi grunað að hringurinn losi
sig við samstarfsmenn sem ekki
hlýðnast boðum hans . . . Dauðinn
— móðir mín er að deyja og ég er
hvergi nálægur! Ég fer þangað
strax i fyrramálið, strax í fyrra-
málið, endurtekur hann hvað eft-
ir annað með sjálfum sér. Eitt-
hvað vott og glært kemur fram I
augu hans og byrgir honumsýn.
Mamma, einu sinni dreymdi
mig um að verða skáld . . . Ég ætla
að helga þér fyrsta og eina ljóðið
mitt. Og hann segir kvæðið fram í
hálfum hljóðum um leið og hann
færir það yfir á móður sína.
IVIóðir mfn
sem borið hefur kjpíu f il
að fæða af sór son
burðarás framvindu
á heimsmælikvarða
sem risið hefur úr öskusfó
fáfækf ar og umkomuleysis
OR orðið hornsf einn
háþróaðs þjóðfélaKs
Hann horfir upp i skýjaðan
næturhimininn meðan hann flyt-
ur ljóðið og skyndilega er serr^
skýin greiðist sundur og himininn^
opnist. Oravíddir geimsins birtast
honum í sjónhendingu og svo er
sýnin horfin. Honum verður
ósjálfrátt litið á sjálflýsandi skif-
una á armbandsúrinu. Klukkan
er á minútunni fjögur.
Skömmu siðar hringir siminn.