Morgunblaðið - 24.06.1979, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ1979
5
b. Flautukonsert eftir Atla
Heimi Sveinsson. Robert
Aitken og Sinfóníuhljóm-
sveit íslands leika; höfundur
stj.
c. „Þorgeirsboli“, balletttón-
list eftir Þorkel Sigurbjörns-
son. Sinfónfuhljómsveit ís-
lands leikur; Bohdan Wo-
diczko stjórnar.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
(16.15 Veðurfregnir).
KVÖLDIÐ
16.20 Popphorn: Þorgeir Ást-
valdsson kynnir.
17.20 Sagan: „Sumarbókin“ eft-
ir Tove Jansson. Kristinn
Jóhannsson byrjar lestur
þýðingar sinnar.
18.00 Víðsjá. Endurtekinn þátt-
ur frá morgninum.
18.15 Tónleikar. Tiikynningar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Daglegt mál. Árni
Böðvarsson flytur þáttinn.
19.40 Um daginn og veginn.
Björn Sveinbjörnsson verk-
fræðingur talar.
20.00 Píanókonsert í c-moll op.
185 eftir Joachim Raff.
Michael Ponti leikur með
Sinfóníuhljómsveit Ham-
borgar; Richard Kapp
stjórnar.
20.30 Útvarpssagan: „Nikulás“
eftir Jonas Lie. Vaídfs Hall-
dórsdóttir les þýðingu sína
(7)-
21.00 Lög unga fólksins. Ásta
R. Jóhannesdóttir kynnir.
22.10 „Skrifað stendur...“
Fjórði og síðasti þáttur
Kristjáns Guðlaugssonar um
bækur og ritmál.
22.30 Veðurfregnir. Fréttir.
Dagskrá morgundagsins.
22.50 Kvöldtónleikar. Frægir
píanóleikarar ieika róman-
tísk lög eftir ýmsa höfunda.
23.35 Fréttir. Dagskrárlok.
MÁNUDAGÚR
25. júní
20.00 Fréttir og veður
20.25 Auglýsingar og
dagskrá
20.30 íþróttir
úmsjónarmaður Bjarni
Felixson.
21.00 Keramik s/h
Sjónvarpsleikrit eftir Jök-
ul Jakobsson. 'Leikstjóri
Hrafn Gunnlaugsson.
Persónur og leikendur.
Gunnar / Sigurður Karls-
son, Gerður / Hrönn
Steingrímsdóttir, Auður /
Halla Guðmundsdóttir,
Nonni / Björn Gunnlaugs-
son. Tónlist Spilverk þjóð-
anna.
Stjórn upptöku Egill
Eðvarðsson.
Frumsýnt 19. aprfl 1976.
21.50 Blessuð bítlalögin
Breskur skemmtiþáttur.
Diahann Carroll, Ray
Charles, Anthony Ncwley,
Tony Randall og fleiri
syngja lög eftir Bítlana.
Þýðandi Björn Baldursson.
22.40 Fólk til sölu
Austur-þýzk stjórnvöld
hafa um hríð aukið tekjur
sínar með því að selja
pólitíska fanga vcstur íyrir
járntjald. Stundum láta
þau venjulega afbrota-
menn fljóta með, og þess
eru lfka dæmi að fangar
séu seldir oítar en einu
sinni.
Þýðandi Ingi Karl Jóhann-
csson.
23.10 Dagskrárlok
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
6. Þáttur
Eg var ung gefin Njáli, lætur
höfundur Brennu-Njálssögu
Bergþóru Skarphéðinsdóttur
segja, er henni var boðið líf, en
kaus heldur að brenna inni með
bónda sínum. Þetta hefur orðið
mönnum minnilegt, enda gagn-
ort í besta lagi. Þungi merking-
arinnar leggst fast og fagurlega
á orðið ungur, svo sem til er
ætlast. í þessari frægu setningu
er ung svokallað viðurlag,
merkilegur setningarhluti, sem
í þessu dæmi kemur í stað
heillar setningar í tímamerk-
ingu. Hugsum okkur hvað þetta
yrði kollhúfulegt og slappt, ef
Bergþóra væri látin segja; þeg-
an ég var ung, var ég gefin
Njáli. Bágt væri, ef við týndum
viðurlagi eins og því sem getið
var í upphafi. Annað dæmi:
Eg var ungur maður
alheill fær og glaður,
lék við heimsins hátt.
yrkir Stefán í Vallanesi í
Svanasöng. Fyrsta braglínan
merkir; þegar ég var ungur
maður, en Stefáni tekst að nota
þarna eitt lýsingarorð í stað
heillar tíðarsetningar. Áherslan
lendir að vísu ekki á viðurlaginu
með sama þunga, sömu mark-
vissu frásagnarhæfninni og í
hinni frægu setningu Njálu.
Eitt dæmi enn um viðurlag í
tímamerkingu:
Og ég finn aftur andans fögru dyr
og cngla þá, sem barn ég þekkti fyrr.
Svo þýðir sr. Matthías Joch-
umsson í sálmi eftir Englend-
inginn J. H. Newman. Hér er
orðið barn látið koma í stað
heillar setningar: Og þá engla,
sem ég þekkti, þegar ég var
barn. Mig langar til að stuðla
að varðveislu þessa fallega og
merkingarríka viðurlags.
Svanur Karlsson, uppalinn í
Flóa syðra, er ekki sáttur við
sögnina að framhalda. Ég er
það ekki heldur, og hún finnst
ekki í orðabókum. Líklega er
þetta tilkomið úr orðasamband-
inu fram haldið, t.d. fundinum
verður fram haldið á morgun.
Af nógu er að taka, þó að við
notum ekki þessi orð í einni
bunu. Þá hefur Svanur búið til
álitlegt nýyrði algát (d. ædru-
lighed, e. sobriety) um það
ástand að vera algáður, vera
fullkomlega með sjálfum sér,
ráða sér heilum.
Oft hættir mönnum að vonum
til þess að rugla saman orðum
sem hljóma líkt, ég tala nú ekki
um ef þau hafa einnig svipaða
merkingu. Sjónvarpsþulur sagði
nýlega fréttir úr Vestmanna-
eyjum og komst m.a. þannig að
orði: Efst trjónar skrúfan úr
gamla Þór. Ég þekki ekki sögn-
ina að trjóna, aðeins nafnorðið
trjóna, sbr. trýni. Hins vegar
höfum við í svipaðri merkingu
og þarna var höfð tekið upp
sögnina að tróna, en vera má að
hjá þul hafi gætt óbeitar á
þessari grísk-latnesku töku-
sögn. Tróna merkir að hreykja
sér eða gnæfa yfir, sbr. nafn-
orðið trónn: hásæti. Það er talið
úrelt í orðabók Menningarsjóðs.
Hallgrímur Pétursson hefur
það í Passíusálmunum:
Lof sé mínum lausnara.
lamb guðs á hæsta trón
sigur gaf sínum þjón.
Og að öllu athuguðu þætti
mér rétt að segja að skrúfan úr
gamla Þór trónaði efst á stytt-
unni í Eyjum.
Hitt er líklega vegna þægi-
legri framburðar, þegar menn
taka að segja (og síðan skrifa)
snuðrulaust í staðinn fyrir
snurðulaust. Eitthvað gengur
snurðulaust, ef vel gengur, lík-
ingin tekin úr spunamáli, þar
sem snurða er sama og hnökri
og ekki var gott, ef snurða hljóp
á þráðinn. Snurða er skylt
lýsingarorðinu snar, sbr. snar
þáttur = harðsnúinn, harð-
spunninn þráður. Snuðra er
hins vegar allt annað, og þarf
víst engum það að segja. Mér
skilst reyndar að sögnin hafi í
forneskju ekki haft niðrandi
merkingu, heldur aðeins það að
hafa skörp skilningarvit eða að
kunna að beita þeim. Sumir
lærðir menn ætla að sögnin að
snuðra sé skyld sögninni að
snýta og lýsingarorðinu snotur,
sem að fornu þýddi vitur eða
skarpskyggn (lat. video = ég sé).
Það lýsingarorð hefur nú tekið
undarlegri merkingarbreytingu
sem allir munu þekkja. En hvað
sem þessu líður, skulum við
reyna að láta tal okkar ganga
snurðulaust, ekki snuðrulaust.
Með þökkum skal þess getið
að í útvarpsfréttum er nú látið
nægja að tala um festingar
hreyfla, ekki hreyflafestingar
hreyfla lengur. Hins vegar eru
flóttamenn enn í flóttamanna-
búðum, og erfitt reynist að
koma í veg fyrir að hvalveiði-
skipið Hvalur 8. færi hval til
hvalstöðvar Hvals h/f í Hval-
firði.
•Hvergi betrí kjön
SOL BESTU HÓTEL SEM FÁANLEG ERU
Við bjóöum upp á gistingu á Playamar glæsilegasta íbúðahótelsvæði alveg við baðströndina, stór grasi gróin
útivistarsvæði eru allt i kring með sundlaugum, veitingasölum, tennisvöllum, barnaleikvöllum o.fl. (búðir í sérflokki.
Einnig bjóðum við upp á Lanogalera íbúðirnar ímiðborg Torremolinos með sundlaug og allri aðstöðu,
stutt á ströndina.
Costa del Sol býður upp á allt sem fólk óskar sér best í sumarleyfi í sólarlöndum, fjölbreytt skemmtanalíf og miklir
ferðamöguleikar til aö kynnast sögustööum og fögru landslagi.
Dagflug á föstudögum með 250 sæta super DC-8 vélum. Fullbókað 22. júní, sæti laus 29. júní og 6. júlí.
22. júní fullbókað, fáein sæti laus 13. og 27. júlí
Bestu gististaðir sem völ er á: Royal Magaluf, Portonova, Trianon, Villa Mar og mörg eftirsótt hótel þar sem
morgunmatur og kvöldverður er innifalið i verði ferðar.
GRIKKLAND AÞENUSTRENDUR OG EYJAFLAKK
Nýjung í Grikklandsferðum
Nú getur fólk sparað sér 60.000 krónur í Grikklandsferð með þvi að búa á góðum hótelum með morgunverði i
miðborg Aþenu. Hægt er að taka þátt í óvanalegri frjálsri ferðatilhögun, þar sem hægt er að dvelja eins stutt eða
léngi eins og hver óskar á 30 heillandi griskum eyjum, þar sem náttúrufegurð, þjóðlif og skemmtanir eru
öðruvísi en annarsstaðar.
Auk þess bjóðum við enn sem fyrr hin glæsilegu baðstrandahótel á Glyfada og Vraona baðströndinni hjá Maraþon,
35 km frá Aþenu.
Laus sæti i næstu ferðum, 27. júni - 18. júli. Fullbókað 8. ágúst.
Dagflug með stórum Boeingþotum
SVNNA
REYKJAVEK: BANKASTRÆTI 10 - SIMI 29322. AKUREYRI: HAFNARSTRÆTI 94 - SÍMI 28715.