Morgunblaðið - 24.06.1979, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 1979
Á ferð um Dali — heimsókn á Jörfa í Haukadal
Rabbaö viðMargréti Oddsdóttur
ogÞorstein Jónsson
...kosningar eru það
allra skemmti-
legasta sem ég ueit...
Haukadalurinn lá baðaður í sólskini og glóði á vatnið,
neðst í dalnum. Sagnir herma , að í þvísa vatni hafist við
skrímsl og aðrar ókindur, en langt er nú síðan þær hafa
látið á sér krymta. Vatnið er firnadjúpt og hefur fundizt í
því tvítugt dýpi og snardýpkar út frá landssteinum.
Allmikil silungsveiði er í Haukadalsvatni og lax er í ánni.
Upp frá vatninu eru brattar hlíðar á báða vegu.
Vatnshlíðin að norðan þótti áður erfið yfirferðar. Því var
sagt, að Lauga-Magnúsi hefði orðið að orði, er hann fór
þai um. pessj bæjarleið er leið
leiðin sú er þegi greið.
Hana ég í reiði reið
reiðaskjótinn latur skreið.
Nú er öldin önnur og vegurinn fram dalinn er svosem
ekkert verri né betri en þjóðlegir íslenzkir sveitavegir.
Fyrir innan vatnið breikkar dalurinn og þar taka við
valllendissléttur og grjóteyrar, sem áin kvíslast eftir.
Ekki fór ég öllu lengra inn dalinn að þessu sinni, en þegar
lengra kemur þrengist hann og lokast þar sem kallað er
Hlaup. Þar eru þrír bæir og fyrir innan einn þeirra, Skarð
liggur leiðin gegnum skarð, sem klýfur fjöllin og þá er
skammt til byggða í Hrútafirði. Um Haukadalsskarð er
ekki margförult nú, en áður fyrri var það ein aðalleiðin
frá Norðurlandi til Snæfellsness og Suðurdala.
farið með mig til föðurbróður
míns, Jónasar Arngrímssonar á
Smyrlhóli. Móðir mín Marta
Hannesdóttir, var nýlátin, mun
hafa dáið úr tæringu. Við vorum
fleiri systkin og heimilið var leyst
upp. Um annað var víst ekki að
ræða.
— Ég var alin upp á Smyrlhóli,
var þar til fullorðinsára. Vinnan
var mikil, það þótti ekki umtals-
vert. Það var alls staðar unnið.
Menn urðu að hafa sig alla við,
annað dugði ekki. Húsakostur á
Smyrlhóli var svona eins og geng-
ur og gerist, og reistur var nýr
bær, þegar ég var fimm ára. Þar
var tvíbýli að búa eftir að hann
missti móður mína. Hann var ekki
lengi á sama stað, því að það
komst í hann einhver ókyrrð. En
hann var listfengur og handlaginn
maður og fékkst við garðyrkju og
söng...
— Svo þegar ég eltist fór ég
suður í vist, þénaði 25 krónur á
mánuði. Það var greitt fyrir svona
þénustu og ég vildi það nú fremur
en að fara í fiskinn.
— Við Þorsteinn minn fórum
að búa 1934. Hann er Jónasson og
fæddur á Jörfa: Fyrst settum við
saman bú á Oddsstöðum í Mið-
dölum. Við áttum lítið. Ég skal
Förinni er að þessu sinni heitið
að Leikskálum. Én þó að mér hafi
orðið tíðförult í Dalina síðasta
aldarfjórðunginn eða svo, hef ég
af einhverjum ástæðum aldrei
komið í Haukadalinn og kom að
því, er ég hafði geystst áfram
veginn og lítið er um vegpresta, að
ég ákvað að banka uppá á vinalegu
býli, sunnan megin í dalnum undir
háum hnúki, og spyrja til vegar.
Roskin kona, kvik og létt í
hreyfingum kemur til dyranna.
Eftir stutt skraf á bæjarhlaðinu
kemur upp úr dúrnum, að ég er
stödd á því sögufræga býli Jörfa,
og húsfreyjan Margrét Oddsdóttir
telur ekkert sjálfsagðara en að
bjóða þessum ókunna fugli að
ganga í bæinn. Minna má það nú
ekki vera en hann þiggi kaffi.
Svo fer Margrét að bera fram
kræsingar, randalínur, kleinur,
hafrakex, mjúkar flatkökur með
hangikjöti, brúnkökur og hvað-
eina. Svo rennir hún kaffi í bolla
og segir:
— Verst að eiga
kaffinu handa þér...
Hún er fædd á Jörfa fyrir sjötíu
og fjórum árum.
— En svo var ég flutt þaðan
tveggja ára. Ég man eftir því að ég
var látin upp á skjóttan hest og
segja þér, hvað það var: Þorsteinn
átti tvær rollur, og ég fimm og
Þorsteinn átti einn hest. Aðrar
skepnur engar. Ekki búshluti. Það
væri skrítið ungu fólki að skilja
nú, hvað er að byrja búskap með
tvær hendur tómar og í bókstaf-
legri merkingu orðsins. En við
gerðum litlar kröfur og þó að við
höfum aldrei átt mikið höfum við
alltaf átt nóg. En það get ég sagt
að fátt finnst mér skemmtilegra
en að eignast fallega muni. Nú, en
Þorsteinn keypti fljótlega tvær
kýr og við keyptum líka 50 rollur
frá Skriðukoti og þá fór að
vænkast hagurinn. Því að við
fórum vel með skepnur og fengum
af þeim fullan arð. Ég vann líka af
kappi, mér hefur alltaf fundizt
gaman að vinna. Ég gerði öll klæði
sjálf, vann ullina undir prjón og
lét svo prjóna annars staðar.
Þannig háttur var hafður á. Faðir
minn og tengdafaðir komu síðan
til okkar og voru í mörg ár
heimilisfastir hjá okkur, nú og svo
eignuðumst við nokkur börn. Eftir
nokkur ár á Oddsstöðum fluttum
við hingað. Og síðan höfum við, að
minnsta kosti ég lítið farið frá
Jörfa. Og það hefur lánazt margt
ekki sitja Jörfa nógu stórmann-
lega, þó höfum við nokkrar beljur
og sextíu kindur. Og gengur ágæt-
lega.
— Svo hefur Þorsteinn fengizt
við margt fleira. Hann var hrepp-
stjóri í Haukadalnum lengi og
fékkst við margs konar félagsmál.
Um tíma var verzlun hér á
bænum. Hér kom alltaf mikið af
fólki, einkum vegna umsvifa
Þorsteins en við höfum alltaf
glaðzt yfir því að fá gesti. Þó
finnst mér allra skemmtilegast
þegar er verið að kjósa hér.
Kosningar eru hreint það
skemmtilegasta sem ég veit. Held-
urðu að það verði bráðum kosn-
ingar? Ég held að fólkið geri alltof
miklar kröfur. Ég er nú Sjálfstæð-
ekkert með
Margrét Oddsdóttir og Þorsteinn Jónasson.
Ljósm. Mbl.
hjá okkur. Við erum ekki með
tvær hendur tómar núna. Eigum
þessa ágætu og landmiklu jörð.
Við höfum aldrei verið með neitt
stórbú. Og nú finnst sumum við
ismanneskja, en ég er á því að
þessir ráðherrar séu góðir menn
og vilji okkur vel. En það er bara
eins og enginn ráði neitt við
vitleysuna.
Bærinn Jörfi tengist ekki sízt
því í hugum manna að þar var til
forna haldið uppi skemmtan, sem
dró nafn sitt af bænum. Staðurinn
hefur án efa í upphafi verið valinn
vegna þess að á Jörfa bjuggu oft
efnamenn og húsakostur var stór-
mannlegur. Þar fóru fram dansar
og gleðileikar. Hreinlífi var ekki á
háu stigi, en sagt er að vinnufólk
víða um sveitir hafi stundum gert
það að skilyrði fyrir að ráða sig,
að það mætti sækja Jörfagleðina.
Sagan segir, að við síðustu gleði í
byrjun 18. aldar hafi nítján börn
komið undir á hátíðinni. Jón
Magnússon, bróðir Árna prófess-
ors var þá sýslumaður Dalamanna
og honum blöskraði svo, að hann
lét ganga dóm og banna gleðina.
Sjálfur þótti Jón þessi breyzkur í
kvennamálum og sögur herma, að
honum hafi orðið hált á þessu
banni og ýms þau óhöpp, sem sýsli
varð fyrir á lífsleiðinni voru snar-
lega rakin til þessa gerræðis.
Nú hafa Dalamenn á ný tekið
upp Jörfagleði, en fært hana til
Búðardals og þar er menning og
siðprýði yfir öllu og forsetinn
kemur í heimsókn. Margrét segir
að hún hafi farið á síðustu Jörfa-
gleðina. Svo nýr hún saman lófun-
um af ánægju.
— Þorsteinn átti andstætt með
að komast. Svo að ég fór bara ein.
Og það var óskaplega gaman. Og
hvað heldurðu þeir hafi gert nema
sett mig við sjálft háborðið. Það
var nú meira ævintýrið. Ég fór
báða dagana, því að ég vildi ekki
missa af neinu ... hvort ég hefði
sótt Jörfagleðina eins og sagt er
að hún hafi verið á árum áður.
Ætli ég geti nokkuð sagt um það.
En stundum hefur mér blöskrað
hvað sagt hefur verið um þessar
skemmtanir. Ég veit ekki hvort
það er allt satt. Ég hef margsinnis
tekið eftir því, að það er ekki alltaf
að marka hvað fólk segir og
sitthvað getur nú skolazt til í
meðförum manna á tvö hundruð
árum ...
Frá Jens í Kaldalóni:
„Hið fríðasta og ekki síð-
ur hjartahlýja föruneyti”
Bæjuro 22. júní.
NÚ UM sumarsólstöður, þá lengst-
ur er sólargangur órsins, er hér
norðan sveljanda garri og þung-
búnir þokubakkar niður í miðjar
hlíðar, siydduslítingur á fjöllum og
aðcins tveggja stiga hiti hér heima
við hús og bæi. Heldur er nú
varmans vant fyrir jörð aila og
fénað og þvi' græskusnautt útlit til
uppskcru lffgrasa þeirra er búpcn-
ing skal seðja á komandi vetrardög-
um.
En í þessum ytra kuldahrolli
lagðist djúpbáturinn Fagranes hér
að bryggju að Bæjum kl. hálf ellefu í
morgun með hið fríðasta og ekki
síður hjartahlýja föruneyti, 5 prest-
lærða menn og hinn ástsæla biskup
okkar, herra Sigurbjörn Einarsson,
og konu hans frú Magneu Þorkels-
dóttur í broddi fylkingar í vísitasíu-
ferð sinni hér í Unaðsdalssókn. Eftir
að hafa setið prestastefnu í Boi-
ungarvík við þær giæsilegustu við-
tökur Bolvíkinga, sem mjög þeir
rómuðu af allri gerð, enda sem
Bolvíkingum var von og vísa að
miðla slíkum kennimönnum af reisn
sinni og hlýjum huga, svo sem mörg
fyrirbæri og þakkargjörð frá þeirra
brjóstum, að uppstigið hefur til
skaparans í erfiðum og ójöfnum leik,
við haf og ptorma í baráttu tilveru
sinnar og velferðar allrar. Auk
biskups voru hér á ferð sóknarprest-
urinn okkar, séra Baldur Vilhelms-
son, Vatnsfirði, prófasturinn í Holti
í Önundarfirði, séra Lárus Þ. Guð-
mundsson, séra Magnús Guðjónsson
biskupsritari og frú og séra Bern-
harður Guðmundsson fréttafulltrúi
kirkjunnar, fyrrum prestur Ögurvík-
inga hér í Djúpi með aðsetri þá í
Súðavík.
Sóknarnefnd Unaðsdals-
kirkju tók á móti hinum góðu
gestum ásamt öðrum bændum hér
og var haldið til stofu sóknarnefnd-
arformannsins, Páls Jóhannessonar,
Bæjum, og þar fram bornar hinar
ágætustu veitingar, sem og síðan
gengið var til kirkju þar sem biskup
messaði og ekki einungis að allir
hreppsbúar mættu þar, svo sem
jafnan við allar messugjörðir hér,
sem frekast að heiman komast,
heldur þar að auki var þar viðstödd
sonardóttir séra Janusar Jónssonar
fyrrum prests í Holti, sem nú býr í
Kanada með dóttur sinni og syni, en
dóttir hennar býr suður í Kaliforníu,
en nokkur hitamunur mun hafa
verið á heimaslóðum hennar miðað
við það sem hér var í dag, aðeins
tveggja stiga hiti svo sem áður
greinir.
Er þá er nokkuð var á messu
liðið bættist í hóp kirkjugesta tveir
valjnkunnir borðalagðir vegalög-
gæslumenn úr Reykjavík er gæta
skyldu laga og réttar umferðarinn-
ar hér í Vatnsfjarðarumdæmi sem
þeir svo að lokinni messugjörð
ásamt öðrum kirkjugestum öllum
nutu ríkulegrar veizlu þeirra Un-
aðsdalshjóna, Kjartans Helgason-
ar og Stefaníu Ingólfsdóttur. Töldu
þeir að ekki væru þeim daglega á
borð borðnar slíkar góðgerðir í
yfirreið sinni um troðnar slóðir
jafnvel þótt allt vildu Ijúfmann-
lega gera til bættrar menningar og
betri siðareglu í umferð allri. I
Unaðsdalssókn eru 6 bæir og eins
21 gjaldskyldir til sóknargjalda.
Mun því söfnuðurinn vera einn sá