Morgunblaðið - 24.06.1979, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ1979
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraidur Sveinason.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstrœti 6, sími 10100.
Aöalstrœti 6, sími 22480.
Sími 83033
Áskriftargjald 3000.00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 150 kr. eintakiö.
Útgefandi
Framkvœmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiösla
Olíuráðherrann og
sjónvarpsumræður
Olíuráðherrann, Svavar Gestsson, er langt leiddur í tilraunum
sínum til að koma í veg fyrir, að olíukaup okkar íslendinga verði
tekin til rækilegrar endurskoðunar. Þegar rökin þrýtur grípur hann til
þess ráðs aö láta Þjóðviljann halda því fram, að ritstjórar
Morgunblaðsins hafi ekki „þorað" að mæta honum í umræðum í
sjónvarpi um olíumál þrátt fyrir „digurbarkalegt" tal þeirra á síðum
Morgunblaðsins!
Eins og fram kemur í frétt Morgunblaðinu í dag hafa ritstjórar
Morgunblaðsins í samtali við fulltrúa sjónvarpsins lýst sig reiðubúna
til þátttöku í sjónvarpsumræðum um oliumál með Svavari Gestssyni
að því tilskildu, að þær umræður yrðu á breiðum grundvelli og í þeim
tækju þátt auk ráðherrans og ritstjóra Morgunblaðsins fulltrúar frá
olíufélögunum og frá útgerðinni, sem hér á tvenns konar hagsmuna að
gæta. Annars vegar að tryggja fisksölur til Sovétríkjanna og hins
vegar að fá olíu á hagkvæmu verði. Viðskiptaráðherra neitaði að taka
þátt í slíkum umræðuþætti.
Raunar er erfitt að skilja hvers vegna viðskiptaráðherra vill ekki
taka þátt í slíkum umræðuþætti með ritstjóra frá Morgunblaðinu.
Eins og kunnugt er gengur ekki hnífurinn á milli hans og sumra
olíuforstjóra a.m.k. í þessu máli. Er ástæðan kannski sú, að
olíuráðherrann vill ekki opinbera bandalag sitt og olíukónganna fyrir
alþjóð?
Tilfinningin
gleymdist
Myndlistagagnrýnendur Morgunblaðsins hafa vakið athygli
lesenda okkar á tveimur atriðum, sem ástæða er til að benda á í
forystugrein.
Valtýr Pétursson segir í grein hér í blaðinu sl. sunnudag, Misnotkun
listasafns, að sýning hafi verið á verkum Jóns Stefánssonar í nýlega
innrét.tuðum Alþýðubanka við Laugaveg og nýr forstöðumaður
Listasafns ASI hafi af því tilefni verið hróðugur mjög og látið mynda
sig fyrir framan dýrgripina, „sem hengdir hafa verið á vegg bankans,
og lýsir því yfir, að þetta sé aðeins fyrsta sýning af mörgum, sem eigi
eftir að fylgja í kjölfar þessarar". Gagnrýnandinn spyr síðan, hvort
svo hafi verið komiö fyrir þessu fyrirtæki, að það hafi ekki getað eins
og aðrar stofnanir af slíku tagi keypt verk af listamönnum til að
skreyta veggi sína. Síðan segir Valtýr Pétursson: „Ég hafði samband
við einn af þeim listamönnum.sem áttu málverk á fyrri sýningu í
þessum banka og spurði hann, hvort hann hefði fengið þóknun fyrir
lánið á mynd sinni. Hann kvað nei við. Þarna á í hlut einn af okkar
yngri mönnum, sem verður að berjast upp á líf og dauða til að geta
stundað myndlist, en hinn aðilinn er enginn annar en Alþýðusamband
Islands, sú stofnun, sem telur það sitt aðalverkefni að hugsa um hag
láglaunafólks, hvað þá þeirra, sem ekki ná þeim flokki".
Þá bendir gagnrýnandinn á, að núverandi ríkisstjórn hefur lagt 30%
vörugjald á allan efnivið til listsköpunar og gengi hafi lækkað, „þannig
að alltaf verður erfiðara og erfiðara að koma saman listaverkum
meðal þeirrar þjóðar, sem telur sig gáfuðustu þjóð heirns". Bendir
síðan á, að „hér í okkar dvergþjóðfélagi" séu aðeins örfáar stofnanir
sem kaupa listaverk og styðja þannig að listsköpun meðal íslendinga.
Sannast sagna séu kjör listamanna með þeim hætti á íslandi „að þeir
nái því ekki að teljast láglaunafólk, en verða að skapa sér lífsviðurværi
á öðrum vettvangi, og almáttugur einn má vita, hverju er kastað á glæ
með slíku ráðslagi. Lifi nokkur þjóðfélagshópur á guði og gaddinum,
þá eru það listamenn okkar“.
Og Bragi Ásgeirsson, einnig í fremstu röð íslenzkra listamanna og
gagnrýnandi Morgunblaðsins, segir í grein í sama blaði, Hámark —
lágmark, þar sem rætt er um „miðstýringu myndlistar", nákvæma
formfræði og myndrænt meinlæti, þar sem allt er nákvæmlega
skipulagt eins og svefnborgir og önnur sú fullkomnun hönnunar, sem
nútíminn hefur yfir að ráða — þó að fólkinu líði misjafnlega: „Það
vantar eitthvað opinskátt, segjum t.d. þann hlut í Iíkama hvers manns,
sem hjarta nefnist, æðaslátt og lifandi tilfinningar. Að burthreinsa
allt þetta og hanna ... hefur vissulega tilgang í sjálfu sér og getur
verið hreinn unaður að skoða, — einfaldleikans vegna, vel fram borin
og af mikilli umhyggju settur á stall. En í þjóðfélagi, sem byggist á
tölvuvísindum og nafnnúmerum, hlýtur þetta að teljast vafasamt
fyrirtæki, því að allur kraftur myndlistarmanna ætti frekar að beinast
að því að opna augu manna fyrir lífinu allt um kring, — þessu
merkilega lífi, þar sem gerviþarfir eru ræktaðar af ofurkappi með
tilstuðlan alls konar skrumpésafræðinga, sálfræðinga og félagsfræð-
inga, sem leggja áherzlu á það að búa til „þarfir" og „vandamál", sem
menn höfðu ekki hugmynd um áður. í gamla daga lærðu menn að lesa
án þess að það væri skipulagt og tók það skamman tíma, — í dag tekur
það mörg ár með tilstuðlan skólarannsókna, skipulagið uppgötvaðist,
en tilfinningin gleymdist."
Þessi orð mættu menn festa sér vel í minni á tímum óforbetranlegr-
ar skipulagshyggju og viðstöðulausra krafna um að hafa forsjá fyrir
öðru fólki, enda þótt sjaldnast sé tekið tillit til hjartans og
tilfinninganna. Gervitilfinningar eiga samleið með gerviþörfum, en
við erum sem betur fer ekki komin svo langt í „hámenningunni", að
gervimennskan sé orðið fyrsta, annað og þriðja boðorð þjóðfélagsins.
Samt er óhætt að staldra við og íhuga aðvörun listamannsins.
Rey k j aví kurbréf
Laugardagur 23. júní
i
í hrúta-
kofanum
Á hvaða leið erum við íslending-
ar? Erum við staðráðnir í því að
kæfa þann hljóminn, sem er okkur
ekki að skapi? Eða ætlum við að
leyfa honum að hljóma í rúmgóðu
lýðræðisþjóðfélagi, sem tekur til-
lit til þegna sinna og ólíkra
sjónarmiða þeirra? Því miður fer
minna fyrir þessum hljómi í
ríkisfjölmiðlunum en efni stæðu
til. Þar heyrum við ekki mannsins
mál fyrir jarminu í hrútakofan-
um.
Það er táknrænt fyrir islenzkt
þjóðfélag nú um stundir, dóm-
greindarleysið og tilfinningahrok-
ann, að einn lögfræðiprófessor,
sem hefur ekki verið þekktur að
því að fara alfar&leið eða gangast
upp í háværum skoðunum hrúta-
kofans, má ekki segja álit sitt í
sjónvarpi án þess rokið sé upp til
handa og fóta á fjölmiðlahaugn-
um, þar sem hver galar öðrum
hærra og ráðizt er með dylgjum að
lögfræðistéttinni á einu bretti og
lagadeildinni, eins og hún væri
eins konar samnefnari fyrir hið
illa í þjóðfélaginu. Maður gengur
undir manns hönd og í öllum
hasarnum stendur auðvitað ekki
steinn yfir steini. Allir lögfræð-
ingar verða á einu andartaki
pólitíska sálarháskans „íhalds-
samir", „úrhrök gamalla yfir-
stéttaætta" og þar með auðveld
bráð hinni nýju stétt. Rökþrota-
menn og aðrir skyni skroppnir af
aðdáun á eigin ágæti horfa í
spegilmynd sjálfs sín og grípa til
alhæfinga, sem koma staðreynd-
um ekkert við — hvað þá heil-
brigðri skynsemi.
Lögfræðingar eru eins og aðrar
stéttir þjóðfélagsins harla ólíkir,
bæði í sjón og raun. En það skilja
augsýnilega ekki þeir, sem hæst
jarma í hrútakofanum. Lögfræð-
ingar mega hafa sínar eigin skoð-
anir á þjóðmálum — og raunar
öllu milli himins og jarðar — rétt
eins og annað fólk. Þótt blaða-
menn Þjóðviljans hafi t.a.m.
einhverja skoðun, kemur það
blaðamönnum Morgunblaðsins
ekkert við. Það væri jafn fáránlegt
að tala um blaðamannastéttina
vegna einhverra prívatskoðana
blaðamanna Þjóðviljans eins og
það er nú heimskulegt að tala um
alla lögfræðistéttina vegna þeirra
skoðana, sem Sigurður Líndal
setti fram í harla tímabærum
sjónvarpspistli fyrir skömmu,
enda þótt gagnrýni hans hafi
fremur átt við flesta aðra en
sjómenn. Þeir hafa ekki verið
ofsælir af kjörum sínum miðað við
ýmsar stéttir aðrar og höfðu
raunar sýnt langlundargeð.
En prófessor Sigurður hlýtur að
mega hafa sínar skoðanir í sjón-
varpi sem annars staðar án þess
ástæða sé til að rífa hann í sig og
afgreiða hann af mærðarfullri
meinfýsni. Einkaskoðanir hans
koma öðrum lögfræðingum eða
lagaprófessorum ekkert við, ekki
heldur stéttarbræðrum hans í
Hæstarétti, þó að látið hafi verið
að því liggja í síðdegispressunni.
Einn greinarhöfundur talaði jafn-
vel um að nauðsynlegt væri að
beina kastljósinu að kalkhúð Há-
skólans vegna skoðana Sigurðar
Líndals.
Morgunblaðið vill einungis taka
undir það, að ástæða væri til að
líta undir húðina á Ólafi Ragnari
Grímssyni og kollegum hans. Slíkt
„rannsóknarstarf" gæti orðið til
þjóðþrifa. En þó vill blaðið um-
fram allt, að prófessor Ólafur
Ragnar, alþingismaður með
meiru, verði sem lengst í þjóðfé-
lagsdeildinni, sem eins konar tákn
þeirrar nýju stéttar, sem Djilas
hinn júgóslavneski skrifaði svo
ágætlega um á sinum tíma. Yfir-
stétt og olíukóngar eru nefnilega
að verða eitt af helztu einkennum
Alþýðubandalagsins, á sama hátt
og Janusarhöfuðið sýndi lengra
inn í rómverska þjóðarsál en
margt annað sem þar var á
boðstólum á torgum úti.
Olía enn
Morgunblaðið hefur ekki ráðizt
á neinn vegna innflutnings á olíu
frá Sovétríkjunum. Það hefur að-
eins gagnrýnt, hversu rólegir
ráðamenn hafa verið vegna þeirr-
ar þróunar, sem orðið hefur og
vegna hennar erum við lentir í
þeirri þjóðhættulegu aðstöðu að
greiða stóran hluta þjóðartekna
okkar í olíugróða til Sovétríkj-
anna. Miðað við olíuverðið í maí sl.
hækkar olíureikningur okkar Is-
lendihga á þessu ári um hvorki meira
né minna en 44 milljarða króna
miðað við árið í fyrra, eða úr 24,4
milljörðum í 68,4 milljarða, sem er
2,8 földun á reikningsupphæðinni.
Olíureikningurinn yrði þá nær
þriðjungur af áætluðum útflutn-
ingstekjum þessa árs. Það sam-
svarar því, að allt andvirði út-
— og Tíminn að sumu leyti —
heldur bent á, að það sé langt frá
því sjálfsagður hlutur, að íslend-
ingar búi við þessi slæmu við-
skiptakjör. Blaðið hefur aldrei
ráðizt að viðskiptaráðherra per-
sónulega, en sagt, að engu sé
líkara en hann sé feiminn að ræða
málin við Rússa. Hann hefur sagt,
að oliuforstjórar hafi lýst því yfir,
að þeir vissu ekki til, að unnt væri
að fá olíu á hagstæðara verði en
við höfum fengið hingað til, Á
sama tíma kemur sú rödd úr hópi
olíuforstjóra, að þetta mál hafi
ekki verið kannað og vel geti verið,
að við gætum fengið olíu á hag-
stæðara verði, t.a.m. frá olíufélög-
unum, eða þar sem verð væri
miðað við annan markað en í
Rotterdam. Verð á honum er nú
helmingi hærra heldur en olíu-
verðið frá OPEC-ríkjunum. Um
Rotterdammarkað fara ekki nema
4% olíusölu í heiminum. Þessi
4%-braskmarkaður ræður verðinu
á sölu rússneskrar olíu til íslands.
Það er hörmuleg þróun og þjóð-
hættuleg. Við erum fyrir bragðið
lentir í klóm á olíubröskurum og
arðræningjum, hörmöngurum
nýrra tíma, olíumöngurum og
nýrri nýlendustefnu. Islendingar
20
.AÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 19. JÚNt 1979
Útgcfandl hf. Árvakur, Raykjavlk.
Framkvramdaaljótl HaraMur Svalnaaon.
Rllaljórar Matthlai Johannaaaan,
8tyrmlr Gunnaraaon.
Rilaljórnarfulllrúl Þorbjörn Guómundaaon.
Fréttaatjórl BJftrn Jóhannaaon.
Auglýalngaatjórl Baldvln Jónaaon
Rltatjóm og akrlfatofur Abalatraati 6, aimi 10100.
Auglýalngar Aóalatraati 6, alml 22480.
Afgralóala 8(mi 83033
Aakriftargjald 3000.00 kr. á ménuól Innanlanda.
I lauaaaólu 150 kr. alntaklð.
um hækkar upp úr Ollu valdi, olíu á hagstæðara verði en nú að
setti verð íslenzka fisksíns er gert”. Og ennfremur.^"
auðvitað að hækka sem svarar grímur taldil
hækkunum á heimsmarkaði.
Þegar á það er bent, er Morg;
unblaðinu

l0 ’ ■

j' nginn fékk fálkaorðuna á
1 35 ára afmæli lýðveldis-
^fyrir afskipti af olíumál-
">én kannski verður hægt að
Ka úr því, áður en langt um
Ljóst er, að íslenzka þjóðin
F fiú í klóm nýrra hörmang-
Ira. Gífurlegur olíugróði renn-
• í vasa Sovétmanna vegna
Riækkaðs oliuverðs á brask-
^markaðinum í Rotterdam.
Ýmsir þeir, sem með þessi mál
^ra, þ.á m. ráðherrar Alþýðu-
Kndalagsins í hinni „stór-
ptnu“ ríkisstjórn íslands,
1 þeirrar skoðunar, að ekki
F unnt að fá olíu á hagstæð-
|ra verði en á braskmarkaðn-
n og bera fyrir sig ýmis rök
(ár að lútandi. Flest þeirra
Itu þó einskis virði.
Morgunblaðið hefur bent á
Fmiklar veilur í málflutningi
Rþessara manna. Það hefur
i krafizt þess, að þeir, sem tekið
hafa að sér forystuhlutverkiö í
. þjóðfélaginu, séu menn til þess
L að leita nýrra ieiða í viðskipta-
Bháttum og sætti sig ekki við
w hlutskipti þeirra, sem töldu
kdönsku einokunarvezlunina
rbæði góða og nauðsynlega á
|niðurlægingart!mabilinu.
ISvefngenglar vanans eiga ekki
*að hafa forystu um þjóðmál.
Jþað getur orðið lítilli þjóð
rhættulegt til frambúðar.
Mikill hluti íslenzks fiskafla
líer nú í að greiða Sovétmönn-
lum braskverð fyrir olíu og
Iþannig eru íslendingar, ekki
rsízt íslenzkir sjómenn, að
I verða e.k. vinnudýr fyrir vald-
" hafana i Kreml. Það er hlut-
verk, sem við munum ekki
I sætta okkur við. Okkur tókst
að reka rányrkjumenn Breta
og annarra þjóða út úr iand-
helginni. Rússar eru nú komn-
ir þangað aftur á oliutunnum.
Þeir, sem ekki vilja láta sér
það lynda, hafa bent á, að
ekkert sé sjálfsagðara cn leita
nýrra leiða í oliumálum, því
allir vita, að braskmarkaður-
inn í Rotterdam þjónar engum
lengur nema arðránsmönnum
og spekúlöntum sem hrifsa til
sín óhemjulegan gróða, en
íslendingar ætla ekki að una
því til lengdar að vera í klón-
um á hörmöngurum, hvað sem
„leiðtogarnir” segja.
Þá hefur verið bent á, að það
sé nánast fyrir neðan aílar

ríkjó
íslen
kjarll
islauA

i aö

að :
r og
ekki áfram að arðræna is-
lenzku þjóðina vegna brasks
með olíu. Olían, sem við kaup-
um, er í raun og veru ekki
meiri en sem svarar olíunotk-
un lítillar borgar í milljóna-
þjóöfélögum, svo að engum
ætti að verða skotaskuld úr
ínemju gróða. í bók
J. Aðils um einokunar-
verzlunina segir hann m.a. að
ágætir íslendingar hefðu
reynt að sætta þjóðina við
einokunarverzlunina, „og fóru
landsmenn upp frá því að
sætta sig smámsaman við ein-
okunina eða öllu heldur að líta
svo á, sem eigi gæti verið um
Hörmangarar í hásæti
hellur, aö íslenzka ríkið skuli
hafa notað tækifærið og grætt
milljarða á olíuhækkunum á
braskmarkaði Rotterdam. Það
er nóg, að við séum á uppboði í
Rotterdam eins og í kóngsins
Kaupinhöfn forðum daga, þó
að islenzk stjórnvöld noti sér
ekki viðstöðulaust þessa erfið-
leika og hrifsi milljaröa króna
í skattahítina sína.
Við seljum úrvals vörur til
útlanda. Það er langt frá því
eðlilcgt, eins og Morgunblaðið
hefur margbent á. að fiskverð
sé samningsbundið, þegar
Rússar eiga i hlut, enda þótt
heimsmarkaðsverð á íslenzk-
um gæðafiski á Bandarikja-
markaði hafi hækkað um
10—20% á undanförnum mán-
uðum. Fyrst verð olíunnar,
sem við fáum frá Sovétrikjun-
þvi að leita þessa oliudropa
hjá aðilum, sem við höfum lítil
sem engin sambönd haft
hingað til.
Svavar Gestsson, i
ráðherra, hefur sai
mangarasamtali, aðl
olíuforstjóranna hefl
sér til að útvega oliu|
verði en við kaupum
mönnum”. Þetta er
yfirlýsing ráðherrans
liti tii þess, sem Hallgi
Hallgrímsson, stjói
maður Skeljungs h/f i
verandi forstjóri fél
segir í breiðsíðusami
Þjóðviljann fimmtudap
júní sl., en þar kemst stj
formaðurinn m.a. svo ai
„að ákaflega erfitt v
segja til um það núna’
„möguleikar væru að
aðra
ræða“
verzlunartilhögun
Og ennfremur: „Sumir
mönnum landsins
(freenpeacemenn
þeim veröur.
í'rydenluBdísam
Tókve
ísland
fluttra fiskflaka á Bandaríkja-
markað fari í að greiða fyrir
olíuinnflutninginn á braskverðinu
í Rotterdam. Morgunblaðið hefur
krafizt þess, að ráðamenn ranki
við sér; að þeir hafi forystu um að
leita hófanna hjá Sovétmönnum
um það, hvort ekki sé unnt að snúa
þessari þjóðhættulegu þróun við.
Blaðið hefur gagnrýnt þá fyrir
seinlæti og andvaraleysi. Það hef-
ur krafizt þess, að við gerðum
rækilega könnun á því, hvort ekki
sé unnt að fá olíu á hagstæðara
verði annars staðar en í Sovét-
ríkjunum, t.a.m. í Nígeríu, hjá
Portúgölum eða Norðmönnum eða
einstökum olíufélögum, sem minni
hætta væri á að reyndu að seilast
hér til valda og áhrifa en risaveldi
eins og Sovétríkin. Morgunblaðið
hefur bent fólki á, að menn skyldu
ekki þakka olíuseljendum okkar
eins og einhverri almáttugri for-
sjón fyrir gæzku og góðvild, eins
og Þjóðviljinn hefur reynt að gera
eru staðráðnir í að losa sig úr
þessum klóm, hvað sem Þjóðvilj-
anum og ráðamönnum líður.
Vegna þessara skrifa Morgun-
blaðsins hefur viðskiptaráðherra
látið að því liggja, að ritstjórar
Morgunblaðsins séu „vitsmuna-
verur“ og Þjóðviljinn hefur lýst
því yfir, að annar ritstjóri blaðs-
ins sé „galinn“. Morgunblaðið hef-
ur hvorugt sagt um viðskiptaráð-
herra(!) Það hefur gagnrýnt hann
fyrir seinagang og vanafestu.
Stjórnmálamenn eiga ekki að
breytast í embættismenn af
verstu gerð, þó að þeir setjist í
ráðherrastóla um stundarsakir, —
það er allt og sumt.
Aumkunar-
verd afstaða
Þjóðviljinn er grátbroslegur i
þessu olíumáli. Sl. fimmtudag
tekur hann enn upp hanzkann