Morgunblaðið - 31.03.1983, Qupperneq 10
JErich Koch, sem ríkti sem
kóngur í Úkraínu og Austur-Prússlandi, er enn
á lífi í pólsku fangelsi, 86 ára að aldri
Koch með Rosenberg, yfirmanni sínum, í fereyki sem hann bauð honurn að reyna á sléttum Úkraínu. Seinna kallaði
Rosenberg hann „gortara“ og „falshund“.
ERICH KOCH, „ríkiskommissar“ eða landstjóri naz-
ista í Úkraínu og umdæmisleiðtogi (,,Gauleiter“) í
Austur-Prússlandi, er enn á lífi í Póllandi, þótt hann
væri dæmdur til dauða 9.marz 1959 fyrir morð á 72.000
Pólverjum.
Það hefur lengi verið mönnum ráðgáta hvers vegna
hann hefur ekki verið tekinn af lífi. Opinberlega er sagt
að ástæðan sé sú að hann hafi lengi verið við slæma
heilsu og að samkvæmt pólskum lögum sé bannað að
fullægja dauðadómi þegar dauðadæmdir menn séu
heilsuveilir. Sumir telja hins vegar að honum hafi verið
þyrmt vegna þess að hann hafi lofað aðstoð við að hafa
upp á fjársjóðum nazista.
Bretar framseldu Koch
Pólverjum 1950, en
ekki Rússum, sem vildu
einnig fá hann. Hann
er 86 ára gamall (f. 19.
júní 1896), heilsutæpur og líklega
veikur, og hefur dvalizt í ramm-
byggðu fangelsi í fallegu þorpi,
Barczewo, í vatnahéraðinu í
N-Póllandi.
VINUR GÖRINGS
Koch hóf feril sinn sem járn-
brautarstarfsmaður í Rínarhéruð-
unum. Sú fortíð slíks manns vekur
ekki furðu þeirra, sem hafa verið
svo ólánsamir að reyna að ferðast
í Þýzkalandi og Sviss með farmiða
sem eitthvað er við að athuga.
Hann átti líkan feril og aðrir
nazistaforingjar; barðist á víg-
stöðvunum 1915—18, var félagi í
„fríliðasveitum", tók m.a. þátt í
bardögum í Efri-Slésíu og var
sendur til Ruhr þar sem hann
barðist við Frakka, sem tóku hann
fastan. Morðinginn Schlageter,
síðar dýrlingur nazista, var hand-
tekinn með honum og líflátinn, en
Koch fékk stuttan dóm. Koch var
flokksleiðtogi í Ruhr frá 1922.
Hann var skjólstæðingur Her-
manns Görings, ríkismarskálks,
sem fékk hann skipaðan umdæm-
isleiðtoga (Gauleiter) í Austur-
Prússlandi 1930. Hann hélt þeim
titli þegar hann var skipaður
„Reichskommissar" í Úkraínu
1941, einnig fyrir áhrif Görings.
Þingmaður var hann frá 1930.
Hann var á tímabili fylgjandi
bandalagi við Rússa. Hitler sagði
þegar Hermann Rauschnigg
minntist á þetta við hann vorið
1934: „Já, Koch er sleipur náungi.
En ég hef áhyggjur af honum
K o c h er dálítið á undan veruleik-
anum “
Seinna í samtalinu sagði Hitler.
„Ef við eigum að ráða, verðum við
fyrst að sigra Rússland. Að því
loknu getur Koch haldið áfram að
framkvæma „skipulagningu land-
svæðanna", sem hann kallar svo,
en fyrr ekki.“ Eins og aðra gamla
nazista hafði Koch lengi dreymt
um landvinninga í austri.
Koch er talinn valdamesti naz-
istinn, sem enn er í haldi, að und-
anskildum Rudolf Hess í Spand-
au-fangelsi. „Nazistaveiðari"
Pólverja, Josef Pilikowski, sagði
nýlega í viðtali við „Daily Tele-
graph" að Koch sæti í haldi fyrir
„hroðalegustu glæpi, sem drýgðir
hefðu verið gegn pólsku þjóðinni"
og „miskunnarlausa útrým-
ingarstefnu" í Úkraínu.
Hann átti að taka við stjórninni
í Moskvu, sem herjum Hitlers
tókst ekki að ná á sitt vald 1941,
og í ákæruskjalinu gegn honum
sagði að 200.000 manns hefðu ver-
ið sendir í nauðungarvinnubúðir á
því svæði, sem var undir hans
stjórn. Rússar lýstu eftir honum
vegna morða á 4.000.000 Rússa og
Gyðinga (þar af 200.000 Gyðingum
í Austur-Prússlandi) og fyrir að
senda 2.000.000 manns í nauðung-
arvinnu. Loks sökuðu Pólverjar
hann síðan um morð á 72.000 Pól-
verjum.
Þótt Þjóðverjum væri víða fagn-
að þegar þeir réðust inn í Rúss-
land reyndu þeir ekki að notfæra
sér þjóðernishyggju og óánægju
með stjórn kommúnista. Vara-
borgarstjóri í borg, sem þýzki her-
inn tók í sókn sinni, skoraði í sept-
ember 1941 á Þjóðverja að taka
upp stefnu, sem fengi rússneska
smábændur til að taka eindregna
afstöðu með Koch.
Möguleikar virðast hafa verið á
samvinnu, áður en Gestapo og SS
komu á vettvang, ef Þjóðverjar
hefðu fylgt upplýstari stefnu, en
slíkar hugmyndir áttu ekki upp á
pallborðið. Þjóðverjar kærðu sig
ekkert um að vinna hylli Úkraínu-
manna og Koch kom sér upp aðal-
stöðvum í bænum Rovno, en ekki í
höfuðborg þeirra Kiev (Kænu-
garði). í stað rauðra kommissara
komu brúnir.
„HÁLFMENNI“
Tillögur um samvinnu gengu í
berhögg við hugmyndir nazista
um „lífsrými" (Lebensraum) hinn-
ar „arísku herraþjóðar" í héruðun-
um í austri — lífsrými, sem Þjóð-
verjar hefðu fullan rétt til að nýta
og þeim væri skylt að nýta. Hitler,
Göring, Himmler, Koch og aðrir
nazistaleiðtogar töldu Úkraínu-
menn og aðra slava „unter-
menschen", undirmálsfólk eða
„hálfmenni", óæðri mannverur
sem væru til þess bornar að vera
þrælar þýzku herraþjóðarinnar,
hins eðlilega húsbónda þeirra. Til
þess að ná fram fullum yfirráðum
yrði að tortíma öllum, sem Þýzka-
landi gæti stafað ógn af — Rúss-
um, Úkraínumönnum, Gyðingum
og öðrum.
Koch var öfgafyllsti fulltrúi
þessarar þráhyggju og útfærði
stefnuna í reynd með grimmdar-
verkum sínum í Úkraínu. Yfir-
maður hans, Alfred Rosenberg
ráðherra austurhéraðanna, gerði
greinarmun á Rússum, sem voru
erkióvinurinn, og Úkraínu-
mönnum og öðrum þjóðum Rúss-
lands — hann vildi að þær yrðu
eins konar skjólstæðingar eða
leppar þýzka ríkisins og Úkraína
kornforðabúr þess. Koch gerði
engan slíkan greinarmun og