Morgunblaðið - 27.01.1985, Side 60

Yfirlitsmynd yfir vesturbc um alda-
mótin 1900. F^rir miðri mynd má sjá
Liverpool, Clasgow og Aberdeen.
Myndin ber með sér hve óhemju
mikil uppfyllingin kringum hafnar-
gerðina varð síðar. Á myndinni er
Tryggvagata hreinlega ekki til.
Ijösm./Óþekktur (Kópia Ljósmyndaafnió).
V esturgata
I
Ljósm./Tempest Anderson (Kópía Ljóamyndasafnid)
Vesturgata séö frá Grófinni 1890.
1. Sjóbúð (Vesturgata 7). Nafnið sitt dregur húsið af torfbæ sem þar stóð áður. Húsið var byggt árið 1860 en lengt af
Geir Zoega 1879, en hann bjó í húsinu til dauðadags. Húsið var rifið 1962. 2. Félagsbakaríið (Vesturgata 14). 3.
Merkisteinn (Vesturgata 12). 4. Vesturgata 4. 5. Geirsbryggja, en hún lá neðan við verslunar- og útgerðarhús Geirs
Zoega sem fyrstur Reykvíkinga hóf þilskipaútgerð.
Og
Grófin
Umsjón og texti: ÍVAR GISSURARSON
Frá Hlíðarhúsastíg
til Vesturgötu:
Á fyrri hluta síðustu aldar er í
raun aðeins hægt að nefna fáeinar
raunverulegar götur í Reykjavík,
en þær voru Hafnarstræti (þá
nefnd Strandgata), Aðalstræti
(sem köllað var Klúbbgata vegna
klúbbsins sem þar var), Austur-
stræti (gjarnan kallað Langefor-
toug í þá daga), Lækjargata, Suð-
urgata og Kirkjustræti. Út frá
götum þessum, sem mynduðu
kjarna bæjarins, lágu svo fjöldi
stíga og troðninga upp að kotun-
um í kring og var einn þeirra
-nefndar Hlíðarhúsastígur, en
hann lá eins og nafnið bendir til
upp að Hlíðarhúsum á svipuðum
stað og Vesturgata í dag.
Um 1840 er farið að huga að
varanlegri lagningu vegar upp að
húsi landlæknis (Doktorshúsi,
sem byggt hafði verið 1833 en þar
stendur nú Ránargata 13), en
Hlíðarhúsastígur þótti í vætutíð
æði þungur yfirferðar. Árið 1843
ákveður svo bæjarstjórnin lagn-
ingu vegarins og er þar komin
Vesturgata, vestur að Garða-
stræti, en þaðan lá vegurinn ská-
hallt að Doktorshúsi, þ.e. sunnan
við núverandi Vesturgötu. Var nú
gatan nefnd Læknisgata um nokk-
urt skeið, eða allt fram undir 1880.
Upp úr 1860 vaknar áhugi
manna á að byggja vestan Hlíð-
arhúsa, en bæjarhúsin þar voru
vestur undir þar sem nú eru
gatnamót Vesturgötu og Ægis-
götu. Árið 1866 er svo ákveðin
stefna Vesturgötu og lögð drög að
þvergötum hennar. Stefnan var
tekin frá Hlíðarhúsum og vestur
úr, á milli húsa Jakobs Stein-
grímssonar í Seli og Péturs Gísla-
sonar í Ánanaustum. Á næstu
áratugum fram til aldamóta reis
síðan hvert húsið á fætur öðru út
alla Vesturgötuna og árið 1910 eru
íbúarnir orðnir 700 talsins.
Grófín
Grófin nefndist austasti hluti
Vesturgötu og er svo enn í dag.
Þar var talið vera besta uppsátur í
Reykjavík enda var gott skjól
fyrir vestanöldunni er hún reið yf-
ir Grandann. Við Grófina stóðu
um aldamótin þrjú hús, sem áttu
það sameiginlegt að bera ensk
nöfn, en þau voru:
Glasgow. Það var stærsta hús á
íslandi um þessar mundir, 30 m á
lengd og 15 m á breidd, tveggja
hæða með. miklu risi. Englend-
ingar, sem hingað komu eftir að
utanríkisverslunin var gefin frjáls
um 860, byggðu húsið og spöruðu
hvergi til verksins, enda gróða-
vonin mikil á Islandsversluninni.
En gróðinn lét á sér standa lengur
en vonir stóðu til og fór því versl-
unin á höfuðið. Glasgow brann ár-
ið 1903 og hefur aldrei verið byggt
aftur á lóðinni.
Liverpool. (Vesturgata 3.) Árið
1842 byggði Jón Stúdent Markús-
son hús á þessari lóð, en hús það
sem enn stendur er byggt af ensk-
um kaupmanni, Robb að nafni,
sem jafnframt er upphafsmaður í
Liverpoolverslunar. Verslunin fór
síðan á hausinn undir stjórn ís-
lendinga er við henni tóku og
keyptu þá þeir Geir Zoega og
tengdasonur hans, Th. Thorsteins-
son, húsið og ráku þar verslunina
Liverpool um langan aldur.
Þriðja húsið með ensku nafni er
svo Aberdeen. (Vesturgata 5) sem
enn stendur á sínum stað og má
það furðu sæta að það skyldi ekki
hafa orðið eldinum að bráð í
Glasgowbrunanum, en milli hús-
anna voru aðeins örfáir metrar.
Af öðrum húsum við Grófina má
nefna Bryggjuhúsið (Vesturgötu
29 og verslun Björns Kristjáns-
sonar, sem enn er til húsa á Vest-
urgötu 4.