Morgunblaðið - 27.02.1985, Side 43

Morgunblaðið - 27.02.1985, Side 43
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 1985 43 Aðför að íslensk- um atyinnuvegi — eftir Halldór Gunnarsson í Holti Sjávarútvegur I fyrri viku var vakin athygli á því á Alþingi tslendinga að farið er að ríkisstyrkja sjávarútveg nágrannaþjóða okkar. Norðmenn veita rúmlega 6 milljarða ísl. króna í ríkisstyrk á þessu ári og Kanadamenn veita óbeina styrki í formi tollalækkana, niður- greiðslna, skattaívilnana, flutn- ingsstyrkja o.fl. Alþýðuflokks- þingmenn hófu umræðuna. Karl Steinar Guðnason spurði: Hvað hyggst ríkisstjórnin gera til að koma í veg fyrir þessa aðför að íslenskum sjávarútvegi? Kjartan Jóhannsson sagði að verið væri að kippa stoðunum undan lífskjara- grundvelli okkar og að verið væri að leggja okkur í viðskiptastriði. Við þessa umræðu tóku flestir al- þingismenn í þennan sama streng sem til máls tóku og sjávarútvegs- ráðherra, Halldór Ásgrímsson, sagði að þetta mál væri eitt brýn- asta hagsmunamál landsmanna. Landbúnaöur Þessi umræða um sjávarútveg- inn hlýtur að vekja umhugsun um stöðu landbúnaðarins síðustu ár. Allt í einu virðast um 4.000 bænd- ur þessarar þjóðar og þau fjöl- mörgu heimili að auki sem byggja afkomu sína á vinnslu landbúnað- arafurða vera orðin afskipt. Al- þýðuflokksmenn hófu neikvæða umræðu í garð landbúnaðarins fyrir um 20 árum og með hjálp sterkra fjölmiðla, einkum síðdeg- isblaða, er svo komið að stjórnar- flokkarnir, þessir flokkar sem bændur kjósa nær eingöngu, eru sammála um að leggja útflutn- ingsbætur niður á næstu tveimur til fjórum árum. Engin andmæli heyrast. Það ætlar að verða sem fyrr bændastéttinni dýrkeypt að eiga engan stjórnarandstöðuflokk að. Forsætisráðherra ræðir í sjón- varpsþætti um efnahagsráðstaf- anir sem eigi að vinna að á næst- unni í samráði við launþega og at- vinnurekendur, en svarar síðan af- dráttarlaust játandi spurningu um afnám útflutningsuppbóta. Mér er spurn: Gera stjórnmála- menn sér grein fyrir afleiðingum þessarar ákvörðunar? Gera þeir, sem fjallað hafa um útflutnings- bætur á undanförnum árum, sér grein fyrir vægi þeirrar upphæð- ar, hver hún er, til hverra hún er greidd og hvernig hún skilar sér? Ég spyr ennfremur: Eru íslend- ingar að missa sjónar á því sem gerir eina þjóð sjálfstæða? Hafa hinar miklu þjóðarskuldir veikt tilfinningu okkar fyrir þeim grundvelli sem sjáifstæði þjóðar- innar byggist á? Hinar skelleggu fyrirspurnir og aðvaranir Alþýðuflokksþing- manna og fleiri um málefni sjáv- arútvegsins veita mér ástæðu til að rifja upp málefni landbúnaðar- ins, því upphafið að vanda land- búnaðarins var nákvæmlega þetta sem nú er að verða hjá nágranna- þjóðum okkar í sjávarútvegi. Það var ríkisstyrktur landbúnaður er- lendis ásamt óðaverðbólgu hér heima. í öllum hinum vestræna heimi er landbúnaður styrktur og í öllum viðmiðunum sem gerður er, þá er sá styrkur til landbúnað- arins meiri en er hér. Og svo ræða menn á íslandi um frjálsan land- búnað og frelsi í verðmyndun við stórlega niðurgreiddar landbúnað- arafurðir eriendis frá, alveg eins og þeir væru að koma frá öðrum hnetti. Og aftur og aftur er gerður samanburður af nytjum landsins og annarra búgreina sem byggja á innflutningi stórlega niðurgreidds fóðurs. Hvernig er af sanngirni hægt að bera slíkt saman? Og hvar endar búskapur okkar ef við hættum að lifa af landinu okkar? Útflutningsuppbætur Áður en ég vík að útflutnings- uppbótum vil ég minna á stöðu landbúnaðarins 1947 þegar fyrstu lögin um Framleiðsluráð landbún- aðarins voru sett sem m.a. kváðu á um að tekjur bænda ættu að vera jafnar hinum svokölluðu viðmið- unarstéttum. Þá voru bændur landsins 6.300, meðalbústærð með um 6 ha ræktaðs lands, fjöldi kúa um 27.000 með meðalnyt tæpa 3.000 litra og sauðfjárfjöldi 511 þús. með innvegið kjötmagn eftir kind um 10 kg. í hönd fór mikil stækkun búa, framleiðsluaukning og fækkun bænda, en þrátt fyrir það náðu bændur aldrei tekjum viðmiðunarstétta og vantaði nær öll árin sem Hagstofa íslands reiknaði út tekjur bænda þetta frá 25 til 32% á kaupið, því um leið og búin stækkuðu stækkaði grund- vallarbúið sem mældi kjör bænda. 1958 reyndi fyrst á vanda um- framframleiðslu í landbúnaðinum sem leiddi til hækkunar verðs á innanlandsmarkaði. Fulltrúar neytenda i sexmannanefnd kærðu þessa hækkun fyrir dómstólum, en þetta mál vannst bæði i undirrétti og Hæstarétti fyrir bændur. Stjórnvöld vildu ekki una hækkun verðjöfnunargjalds á innlenda markaðsverðið og sömdu við bændasamtökin 1959 um að í stað þeirrar hækkunar kæmu útflutn- ingsuppbætur sem næmu allt að 10% af heildarverðmæti landbún- aðarframleiðslunnar hverju sinni. Þessi samningur ríkisstjórnar við bændasamtökin er að minni hyggju eini samningurinn sem staðið hefur því allir aðrir samn- ingar síðari ára við bændasam- tökin hafa verið brotnir með ein- um eða öðrum hætti af ríkisstjórn. Fyrstu 10 árin á eftir þurfti ekki að nýta að fullu þennan útflutn- ingsuppbótarétt, en með vaxandi verðbólgu innanlands og auknum styrkjum við landbúnað erlendis, versnaði hlutfall útfiutningsins. 1976 var landbúnaðarframleiðslan komin í ógöngur. Bændum hafði þó fækkað um 1.500 frá 1947. Meðalbústærð var komin í 30 ha af ræktuðu landi, fjöldi kúa um 36.000 með meðalnyt um 3.600 lítra og sauðfjárfjöldi var kominn í 871 þúsund með innvegið kjöt- magn eftir kind um 16 kg. í nokkur ár höfðu forystumenn bændasamtakanna óskað eftir lagaheimildum frá Alþingi fyrir Framleiðsluráð landbúnaðarins til að mæta þessum vanda með fram- leiðsluminnkun, en ráð Fram- leiðsluráðs var aðeins eftir gild- andi lögum að leggja á verðjöfn- unargjaid til að mæta útflutnings- uppbótarvöxtum, sem bændur mættu vegna kjararýrnunar með framleiðsluaukningu. Vandinn óx frá árunum 1976 til 1979 unz lag- aheimild fékkst til framleiðsl- ustjórnunar á hinum hefðbundnu búgreinum nautgripa- og sauðfj- árræktar. Bændur í þessum búgr- einum tóku á sig búmark og fram- leiðsluminnkun sem hefur numið um 12% í mjólkurvörum og 21% í kjötinnleggi af sauðfé fram á þetta verðlagsár. Þessi framleiðsl- uminnkun hefur kostað vel flesta bændur verulega kjararýrnum, þannig að ljóst er af fjárhagsstöðu þeirra og uppsöfnun skulda marg- ra bænda í kaupfélögum og víðar, að lengra verður ekki gengið, án þess að byggðarröskun verði svo um munar með uggvænlegum af- leiðingum. Aðalfundur Stéttarsambands bænda samþykkti sl. haust stefnu- mótun í landbúnaði í mörgum lið- um þar sem óskað er eftir samn- ingum við ríkisstjórn og Alþingi um útfærslu nýrrar landbúnað- arstefnu. Ef þessi samþykkt aðalfundar Stéttarsambands bænda 1984 leið- ir til einhliða afnáms útflutnings- uppbóta af hálfu ríkisstjórnar án samþykkis Stéttarsambands bænda, tel ég að bændur verði að búa sig undir harða baráttu, þar sem þeir verði að standa saman um lífskjör, eignarrétt og byggð í þessu landi. Aðför að íslenskum landbúnaði hefur verið linnulaus hérlendis um áratugaskeið. Ég dáist að ró- semi og seiglu hins íslenska bónda, sem aðlagar sig breyttum aðstæðum með kjararýrnun langt umfram aðrar stéttir, sættir sig við uppgjör afurðasölufélaga, sem hvergi þekkist annars staðar í vestrænum heimi, lokauppgjöri allt að einu og hálfu ári eftir af- hendingu afurða og síðast en ekki síst hvernig vissir fjölmiðlar fjalla um þessi mál, ár eftir ár, í leiður- um sem eru lesnir upp fyrir alþjóð dag eftir dag. Svo lengi hefur þetta hljómað í eyrum að bændur virðast vera að gefast upp gagnvart því að verja lagalegan rétt sinn, stöðu sína og grundvöllinn sem þessi þjóð bygg- Halldór Gunnarsson „Viö hljótum alltaf um síöir aö meta land- kosti þessa lands til fæöuöflunar, því af ööru lifum viö ekki til lengd- ar. Þaö hlýtur aö varða öryggi þjóðarinnar aö búa að því sem landið gefur af sér, fremur en aö eiga það undir hörð- um og viðsjálveröum viðskiptaheimi að kaupa kjarnfóöur eða mat- væli.“ ir á, að lifa af gæðum þessa lands. Athugum nánar útflutnings- uppbæturnar, sem stjórnarflokkar virðast vera orðnir sammála um að afnema á næstu 4 árum og hafa þar með tekið upp stefnu Alþýðu- flokksins í þessu máli. í fjárlögum þessa árs eru þær 380 milljónir, en það er 1,3% af heildarveltu fjár- laga. Þörfin er áætiuð um 100 milljónum meiri en 10% rétturinn ætti að vera nálægt 600 milljón- um. Þessi upphæð er ekki niður- greiðsla til útlendinga, eins og sett hefur verið fram. Þessi upphæð nýtist aftur og aftur innanlands. Hún kemur 4.000 bændum til góða og öllum þeim einstaklingum sem talið er að hafi atvinnu af umfjöll- un landbúnaðarafurða og einnig koma þessar greiðslur skipafélög- um og flugfélögum til góða, sem okkar útflutningsvörur flytja og síðast skilar þessi útflutningur okkur gjaldeyri, sem er umtals- verður þrátt fyrir allt. Það er hægt að sýna fram á margfalda hagkvæmni þess fjármagns, um- framt margt annað sem við eyðum okkar ríkisfjármunum til. Afnám útflutningsuppbóta innan fjög- urra ára án sambærilegs fjár- magns í staðinn kallar á fækkun sauðfjár um allt að 100.000 fjár og líklega þurfa þá um 1.000 bændur að bregða búi og flytja til Reykja- víkur, Akureyrar og fleiri þéttbýl- isstaða. Iðnaðurinn mun ekki njóta skinnanna eða ullarinnar af þessu sauðfé og allur tilkostnaður við það sauðfé sem eftir er verður hlutfallslega dýrari og óarðbærari. Atvinnuleysi bíður mun fleiri en bændanna sem bregða búi, því öll vinna við úr- vinnslu landbúnaðarvaranna mun dragast saman í þessu hlutfalli. Og ég minni enn á flutninginn, vegna þess að gróði skipafélaga árið 1983, ef frá er talið tímabund- ið tap af rekstri skemmtiferða- skips, var nærri jafn hár og út- flutningsuppbætur það ár. Flutn- ingur afurðanna á erlendan mark- að er mjög dýr, vegna legu lands- ins og oft er þessi kostnaður einn og sér mun hærri en skilaverðið til bóndans. Þannig að þessi flutning- ur er áreiðanlega mjög dýrmætur fyrir flutningsaðila. Einhliða afnám útflutnings- uppbóta væri því miklu meira en aðför að íslenskum landbúnaði einum saman. Hverjir eru sóknar- möguleikar landbún- aöarins? Það er seigla hins íslenska bónda og vissa hans um réttmæti Apótek opnar í Garðabæ Nú um miðjan febrúar opnaði apótek í Garðabæ, nánar tiltekið í miðbæ Garðabæjar, og er þetta apótek hiö fyrsta þar í bæ. Þar er hægt að fá alla almenna lyfjaafgreiðslu og auk þess hreinlætis- og snyrtivörur. Á myndinni má sjá Sigurjón Guðjónsson, lyfjafræðing og starfstúlkurnar Herdísi Her- geirsdóttur og Guðfinnu Sveinsdóttur. Auk þeirra starfa þar tvær aðrar stúlkur og annar lyfjafræðingur, Guðjón Sigurjónsson. landbúnaðar í þessu landi. Allar vestrænar þjóðir byggja landbún- aðarstefnu sína á nýtingu heima- fenginna landbúnaðarafurða. Við getum ekki leyft okkur meiri sam- drátt búgreina sem byggja á ís- lensku grasi á kostnað svína- og kjúklingakjöts sem framleitt er af marg niðurgreiddu erlendu kjarn- fóðri. Við hljótum alltaf um síðir að meta landkosti þessa lands til fæðuöflunar, því af öðru lifum við ekki til lengdar. Það hlýtur að varða öryggi þjóðarinnar að búa að því sem landið gefur af sér, fremur en að eiga það undir hörð- um og viðsjálverðum viðskipta- heimi að kaupa kjarnfóður eða matvæli. Að kaupa — við íslend- ingar höfum undanfarin ár keypt of mikið og okkur er nær að hugsa um það sem er heimafengið og grynnka þannig á skuldum þjóðar- búsins. Það er oft hægara að tala um freisi, en að halda því og njóta þess með öðrum. Sóknarmöguleikar hins íslenska landbúnaðar eru víða. En fyrst og fremst verðum við að ganga í gegnum þrengingu og aðhald. Þrengingin höfðar til stjórnunar á allri landbúnaðarframleiðslu, þar sem allar búgreinar landbúnaðar- ins verða að koma sér saman um framleiðslustefnu í samvinnu við ríkisstjórn. Aðhald verður að koma á öllum sviðum og til að virkja leiðbeiningarþjónustuna betur er rétt að skoða möguleika þess að tengja hana búgreinunum beint og endurskoða sjóðagjöld af landbúnaðarafurðum í því sam- bandi og greiðslur ríkissjóðs til landbúnaðarins í heild, til að tryggja samvirkni mótaðrar fram- leiðslustefnu. Það verður ekki lengur vikist undan því að loka bændastéttinni, eins og öðrum stéttum þar sem fullsetið er. Og þar sem leyfi fyrir nýjum arðbærum búgreinum fæst, þurfa þeir bændur að minnka samsvarandi við sig i hinum hefðbundnu búgreinum. Sérstaklega verður að skoða búrekstur þeirra bænda sem hafa byrjað búskap síðustu ár. Búin hafa ekki getað staðið undir vöxt- um og verðbólgu gagnvart verð- tryggðum lánum og útilokað er að hegna þessum bændum með mis- kunnarlausri eignaupptöku, sem uppgjöf frá búskap fylgir. Áfurðasölufélög okkar bænda verða að ganga í gegnum sömu þrengingar og gæta fyllsta að- halds í rekstri. Bæta þarf betur sláturmeðferð, lengja sláturtím- ann og mennta og þjálfa fólk sem við slátrun og úrvinnslu vinnur. Bændur verða sjálfir að fylgja þessari stjórnun afurðasölufélag- anna eftir og fyrsta ráðið sem ég leyfi mér að benda á, er að sam- þykkja breyttar reglur um setu stjórnarmanna í stjórn þessara fé- laga, að þar sitji enginn bóndi samfleytt lengur en í 5 ár. Úflutningsmöguleikar eru fyrir hendi, án mikilla útflutningsuppb- óta, á okkar bestu afurðum, en meðferðina og pökkunina þarf að þróa betur. Útflutningur á land- búnaðarafurðum er meira en erf- iður, hann reynir á allt það besta sem við eigum, mestu þekkingu, hæfasta starfsfólkið og seiglu. Ég trúi að við eignumst allt þetta og munum — þrátt fyrir fjarlægð landsins, þrátt fyrir niðurgreiddar og styrktar landbúnaðarafurðir erlendis og þrátt fyrir aðför að landbúnaðinum hér heima — þá munum við geta flutt út okkar landbúnaðarafurðir í næstu fram- tíð í einhverju magni. Skipulega verður að vinna að uppbyggingu nýrra atvinnutæki- færa í sveitum landsins jafnhliða þeirri stefnumótun og breytingum sem landbúnaður þessa lands verður að mæta og takast á við. Það mun reyna á samstöðu bænda og forystumenn bænda- samtakanna að ná samkomulagi við stjórnvöld um útfærslu nýrrar landbúnaðarstefnu. Það er brýnt hagsmunamál allra landsmanna. Halldór Gunnarsson er sóknar- prestur i Holti undir EyjafjöHum og stjórnarmaöur í Hagsmunafé- lagi hrossabænda.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.