Morgunblaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 78

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 1986
una og gæti gefið viðvörun í tíma,
væri um staðbundna lækkun ein-
hvers staðar að ræða og færa þyrfti
vatnstöku eða dreifa henni.
Þessar sömu holur kæmu þeim
að fullu gagni við mælingar á seltu
neðst í þeim, svo ætíð mætti sjá
hvort grunnsjór hækkar eða lækk-
ar. Þetta er allt sem þarf. Straum-
stefnur mætti síðan rannsaka ef
einhvers staðar kæmi fram veruleg-
ur samdráttur. Einn vatnafræðing-
ur á launum gæti séð um allt verkið,
aflað ódýrra borana og safnað nið-
urstöðum frá mælingunum.
Ekki er að undra þótt íjárvana
sveitarstjómir á Suðumesjum hafi
til þessa hafnað tilboði Orkustofn-
unar um allsheijar rannsókn. Væm
þeir einir um hituna yrðu fram-
kvæmdimar „fijálst spil“ í verðlagi,
framkvæmd og niðurstöðu. Rétt er
að huga að því hvers menn mættu
vænta.
I síðari athugasemd frá Orku-
stofnun, nánar til tekið frá forstjóra
vatnsorkudeildar, Hauki Tómas-
syni, í Morgunblaðinu 13. nóvem-
ber, varðandi vatnsmál Atlantslax
og hina „hlutlægu vísindalegu nið-
urstöðu" má sjá áróðurinn, falsið
og hentistefnu vísindamennskuna,
þar segin „Mat Orkustofnunar á
og meðmæli með leyfilegri vatns-
töku Atlantslax byggist á niður-
stöðum í reiknilíkani, sem gert var
fyrir Hitaveitu Suðumesja fyrir
nokkmm ámm. Reiknað er með að
Atlantslax megi nota þriðjung út-
i rennslis af fersku vatni á sínu
svæði. Almennt er talið og stutt
með líkanreikningum að ekki megi
taka nema þriðjung útrennslis úr
ferskvatnslinsunni á Reykjanesi, ef
ekki á að eyðileggja hana. Leyfi til
meiri vatnstöku í landi Atlantslax
væri því í raun ávísun á vatn úr
öðm landi en þeir hafa til umráða.
Orkustofnun getur þvi ekki mælt
með að Atlantslax fái meira vatn
til umráða af því svæði, sem þeir
nú ráða yfír. Til þess að þeir geti
fengið meira vatn þurfa þeir að
ráða yfír stærra svæði en þeir gera
nú.“
En svo kemur í lokin ítrekun á
fyrri ásóknar- og vatnsleysisyfirlýs-
ingunum til þess að halda við
óttanum og benda á sjálfa sig sem
kjöma til rannsókna.
„Mat Orkustofnunar byggist á
niðurstöðum í reiknilíkani."
Fyrir þá sem aldrei hafa heyrt
reiknilíkan nefnt getur þetta hljóm-
að trúverðugt og vísindalegt en
getur aldrei orðið vísindaleg niður-
staða um vatnsbúskap á Reykjanesi
nema að hafa í höndum viðamiklar
staðreyndir allra þátta í hegðun og
stöðu vatns og veðurs á öllu svæð-
inu, frá vestri og langt austur á
skagann og strandlengjuna alla frá
norðri til suðurs. Almenn lækkun
gmnnvatns til þess að byggja á
niðurstöður hefur engin orðið og
lítill blettur, í þessu tilfelli hjá Hita-
veitu Suðumesja, þar sem landið
og gmnnvatnið er lægst og með
hægast rennsli, segir ekkert um
vatnsbúskap á svæði Atlantslax í
15 km fjarlægð, hvað þá um
Reykjanesið allt.
Milli Litlu-Sandvíkur, þar sem
Atlantslax tekur vatn og Svarts-
engissvæðisins þar sem Hitaveita
Suðumesja tekur vatn, liggur há-
lendissvæði, Eldvörpin með Eld-
varpahrauni. Hafa Orkustofnunar-
menn mælt úrkomu þama? Ekki
frekar en hægt er að reikna út
vatnsmagn í Straumsvík með mæl-
ingum í Reykjavík i 15 km fjarlægð,
er hægt að ákveða hvað einn eða
annar getur fengið af vatni við
Litlu-Sandvík með líkindaútreikn-
ingi við Svartsengi. Til þess em
óvissuþættimir alltof margir.
Á hveiju er líkanreikningurinn
byggður?
Er hann byggður á almennri
lækkun eftir mælingar á stóm
svæði? Hvar hefur almenn lækkun
komið fram? Hvemig var þessi
rannsókn gerð?
Að setja hugmynd sína inn í tölvu
eða reiknistokk og telja það niður-
stöðu til þess að byggja á vatnstöku
fyrir Reykjanes er yfirklór, ágiskan-
ir og fullyrðingar. Módelreikningur
getur aldrei í sjálfu sér orðið
vísindaleg niðurstaða. Trúverðug-
heitin hljóta ætíð að fara eftir
forsendunum. Hveijar vom þær?
Em þetta rannsóknimar sem sveit-
arstjómunum býðst?
Það lætur áhrifaríkt í eymm í
áróðrinum að tala alla tíð um fersk-
vatnslinsu. Linsa er þunn, það vita
allir. Nær væri að tala um neðan-
jarðarfljót en linsu, þar sem

KÖRFUBOL TINN ER SKEMMTILEG OG GÓÐ ÍÞRÓTT,
SEM ALLIR GETA LEIKIÐ
Nú er fáanlegt í einum fallegum kassa: Stöng, grind, net og bolti. Heppilegt til
notkunar við sumarbústaðinn, heima á lóðinni og í iþróttahúsum, á leikvöllum
og víðar. HEILDSÖLUBIRGÐIR: AGNAR LUDVIGSSON HF.,
Nýlendugötu 21. Sími 12134.
vatnið streymir undir yfirborði
jarðar á Reykjanesinu öUu vestan
miðju, allt frá 20—60 m þykkt,
sem vitað er um, og trúlega aUt
að 200 in þykkt um austanvert
nesið. Það mætti halda að mennim-
ir hefðu aldrei heyrt um vísindi og
tækni og væm staðnaðir í tíma og
rúmi á dögum forfeðranna sem sáu
ekkert vatn þama neins staðar og
af skiljanlegum ástæðum nefndu
landið Vatnsleysuströnd. En allt er
notað til stuðnings vatnsleysiskenn-
ingunni.
En nú snýr hann sér líklega við
í gröfinni þessi sem fann upp módel-
reikninginn. Haukur Tómasson
segir: „Almennt er talið og stutt
með líkanreikningum að ekki megi
taka nema þriðjung útrennslis af
ferksvatnslinsunni á Reykjanesi ef
ekki á að eyðileggja hana.“
Þetta em stór orð. Hvaðan er
þessi skoðun komin og við hvaða
niðurstöður styðjast mennimir?
Fyrr en það er gefíð upp dæmist
þetta markleysa ein og sagt í áróð-
ursskyni í skjóli vísindamennsku.
Við höfðum samband við
Raunvísindadeild Háskóla íslands
og spurðumst fyrir um hvort fynd-
ist í bókasafni eða annars staðar
vísindarit með upplýsingum um
rannsókn sem staðfesti slíka al-
menna skoðun.
Þeir sem við vatnafræði fást og
inntir vom álits könnuðust ekki við
slíka almenna kenningu né vissu
um vísindagreinar þessu til stað-
festingar.
Þá höfðum við samband við Geo-
fysisk'Institut við Háskólann í Osló,
sem er viðurkennd vísindastofnun,
m.a. í vatnafræðum. Þar er prófess-
or Lars Gottschalk, sem oft er
kallaður til þegar vatnafræðileg
vandamál koma upp víða um heim
og vatnafræðingurinn Marius Tod-
sen.
Marius Todsen upplýsti okkur um
að þeir vissu ekki til að þessi regla
um vatnstöku væri neins staðar í
gildi og að þeir vissu heldur ekki
um neinn, sem hefði sannað eða
skrifað vísindagrein um að ekki
mætti taka nema þriðjung útrennsl-
is úr vatnslagi. Þeir áttu heldur
ekki í sínu bókasafni rit eða greinar
sem fjölluðu um eða sönnuðu þessa
reglu. Neyðarástand ríkti í vatns-
búskap margra þjóðlanda ef þetta
væri regla eða reynsla manna við
vatnstöku.
Hann er þeim í Orkustofnun ekki
lítils virði líkanreikningurinn. Þeir
höfðu „stuðst“ við hann er þeir
beittu „almennu kenningunni", sem
sérfræðingar kannast ekki við, til
þess að finna út að ef ekki rynni
til hafs, engum til gagns, tveir
þriðju hlutar af öllu regnvatni á
Reykjanesi yrði ferskvatnslagið
20—60 m þykkt eyðilagt. Hvemig
á þetta að geta gerst?
Það er reynt að ala á þeirri
hræðslu að sé vatn notað muni sjór
Breiðablik gefur út
bókina Drekabrúin
BÓKAÚTGÁFAN Breiðablik
gefur út bókina Drekabrúin, eft-
ir Emmu Drummond, sem kemur
út í fyrsta sinn á íslensku í þýð-
ingu Gísla Ragnarssonar, Lands-
bókarsafnsvarðar.
Um innihald bókarinnar segir í
frétt útgefanda: „Þegar Mark Raw-
lings kemur til Shanghai gjörbreyt-
ist líf hans. Hræðilegar minningar
ásækja hann, en þegar Alexöndru
Mostyn tekst smám saman að vinna
ástir hans, virðist framtíðin blasa
við. En fyrr en varir birtist andlit
úr fortíðinni og andstæðar tilfinn-
ingar togast á í bijósti Marks. Það
ríkir byltingarástand í landinu og
söguhetjurnar verða að beijast fyr-
ir lífi sínu. Drekabrúin er grípandi
saga um sterkar ástríður, hetjuskap
og sársaukafull mannleg samskipti,
í framandi og dularfullu umhverfí."
Og nú stígur kennimaðurinn
niður úr stólnum og sendir
frá sér smásagnasafn,
Flísar úr auga bróður míns.
í bókinni eru
11 smásögur og þættir.
RAUDSKINNA