Morgunblaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 1986
Neyðarskipulag Keflavíkur-
flugvallar og æfingar á því
eftir Guðjón
Petersen
„En engin áætlun um viðbrögð
og vamir gegn vá verður nokkru
sinni öflugri en mennirnir sem
vinna verkið þegar til alvörunnar
kemur. Og engir menn eru hæf-
ari til að vinna verkið en þeir sem
hafa fengið tækifæri til að öðlast
þá þjálfun sem úrlausn verkefn-
isins krefst."
Árið 1971 hófu Almannavamir
ríkisins viðræður við íslensk yfir-
völd á Keflavíkurflugvelli og
Vamarliðið um samræmt heildar-
skipulag vegna hugsanlegs stór-
slyss, þar sem mikill fjöldi fólks
gæti slasast á eða við Keflavíkur-
flugvöll. Leiddu þessar viðræður til
þess að hópslysaskipulag fyrir
Keflavíkurflugvöll var tekið í notk-
un um mitt ár 1971. Hefur það
síðan tekið breytingum að fenginni
þeirri reynslu og þróun í þjóðfélag-
inu, sem hafa haft áhrif á getu og
styrk einstakra viðbúnaðaraðila
innan þess.
Skrifuð áætlun hefur lítið sem
ekkert gildi sé hún ekkert prófuð
af og til með æfingum og ef þeir
sem vinna eiga verkið, þegar og ef
til alvöru kemur, fá ekki þjálfun í
að starfa innan hennar. Enda hafa
þær æfingar sem haldnar hafa ver-
ið á áætluninni leitt til þess að þegar
hættuástand hefur komið upp
vegna flugumferðar á Keflavíkur-
flugvelli hafa viðbrögð farið sjálf-
krafa af stað samkvæmt skipulag-
inu, vegna þjálfunar og þekkingar
sem æfíngamar hafa miðlað, en
slíkt var ekki fyrir hendi áður.
Þær aðgerðir sem fara af stað
þegar neyðarskipulag Keflavíkur-
flugvallar er virkjað em með þeim
víðtækustu og ijölmennustu sem
þekkjast í þjóðfélaginu. Á tímabili,
sem talið er í mínútum, er virlqað
til samræmds heildarstarfs um þús-
und manns, ásamt tækjum og
búnaði. Þetta fólk sem þannig er
virkjað í skyndi er í 60 stofnunum
og félagasamtökum auk starfs-
deilda Vamarliðsins og myndar með
ótrúlegum hraða eina órofa heild-
arkeðju, sem hefur það eitt að
markmiði að bjarga, líkna, flytja
og veita þá bestu umönnun sem
hægt er, þeim fómarlömbum sem
úr slíku slysi kynnu að koma. Hafa
verður einnig í huga að allur þessi
flöldi, sem þama kemur til verka,
er í stærstum mæli fólk sem aldrei
vinnur saman dags daglega. Auk
þess er stór hluti þess Vamarliðs-
menn, en þeir lúta allt öðm daglegu
skipulagi sem hermenn.
Sá vandi sem við er að glíma
Halldór Halldórsson
— Bókin sem varð til vegna
leiðtogafundarins
ÞI-TTA ERU FERÐAMINNINGAR MANNS SEM HEFUR FERÐAST SVO
MÁNUÐUM SKIPIIR UM BANDARÍKIN I Bfl.. I.EST OG FLUCJVÉL.
MEDAI. KAFI.A ERU:
Bll.TMORE HOUSE, STÆRSTA EINBÝUSHÚS VERALDAR • VIÐ GRÖF
BII.l.Y THE KID * RISAFI UGBÁTUR HOWARD HUGHES OG QUEEN
MAKY* Á SKEMMTUN HJÁ BOB HOPE* FILMSTJÖRNUR í HOLLYWOOD
• STYTTUR OG MINNISMERKI TENGT ÍSl.ANDI • HÚS PRESl.EYS í MF.M
PHIS • LÖGREGl.AN í B.ANDARÍKJUNUM • EYJ.A RÍKA FÓLKSINS •
ORRUSTUSKIP TIL SÝNIS • í RENO OG l.AS VEGAS • í ÍSLENDINGA
BYCiGDUM I' BANDARfKJUNUM OG KANADA • BOYSTOWN í OMAIIA
( NEBRASKA • I YELl.OWSTONE ÞJÓDGARDINUM • Á RODF.O f CODY í
WYOMINGRIKI • VEGAKERFIÐ f BANDARfKJUNUM • FLAKKAÐ UM
B.ANDARfKIN.
— Sérstæð og skemmtileg bók — ævin-
týralegur ferðamáti í landi Reagans
varðandi æfingar og þjálfanir á
skipulaginu felst einmitt í stærð
aðgerðanna, hversu víðtæk áhrif
þær hafa á daglega starfsemi fjölda
fólks og em kostnaðarsamar. Því
er reynt að hafa þar hóf á og fylgja
tillögum Alþjóðaflugmálastofnun-
arinnar, ICAO, um að æfíngar á
neyðaráætlunum við alþjóðaflug-
velli skuli halda annað hvert ár hið
minnsta.
Ástæða þessara skrifa er að
nokkuð hefur borið á því, bæði í
ræðu og riti, að ráðist hefur verið
á þessar æfingar og þær kallaðar
„leikaraskapur", „skrípaleikur" og
að „sömu mistökin endurtaki sig“.
Svo var einnig gert í kjölfar æfing-
arinnar sem haldin var 8. nóvember
sl. Því vil ég fyrir höönd þeirra fjöl-
mörgu manna, sem af einlægni og
alúð leggja metnað sinn í að halda
þessari neyðaráætlun virkri, upp-
lýsa almenning frekar um þá þætti
æfingarinnar, sem gagnrýndir hafa
verið.
Við gerð og endurskoðanir á
neyðarskipulagi fyrir Keflavíkur-
flugvöll, sem stöðugt fer fram,
hefur verið byggt á reynslu frá
öðmm löndum, þar sem hópslys
hafa orðið. Em skýrslur um þau
slys skoðaðar og ábendingar um
aðferðir og tækni sniðnar að
íslenskum aðstæðum. Einnig hefur
verið fylgst með hliðstæðum æfing-
um erlendis og tekið þátt í
umræðum um niðurstöður þeirra.
Þegar bomar em saman æfingar
erlendis og æfingar hér heima,
kemur í ljós að við stöndum öðmm
fyllilega á sporði á þessu sviði, og
hefur hér náðst umtalsvert betri
árangur á sumum sviðum. Sem
dæmi má nefna að hinn 26. júlí sl.
var fylgst með einni stærstu hóp-
slysaæfíngu sem haldin hefur verið
í Bandaríkjunum, rétt utan við
Washington. Var um víðtæka æf-
ingu að ræða þar sem, eins og hér
er gert, var verið að þjálfa saman
alla þá ólíku hópa, sem inn í slíkar
aðgerðir koma. Mátti mikinn lær-
dóm draga af þeirri æfíngu, að
mati þeirra sem að henni stóðu, en
þó kom ekkert þar fram sem ekki
hefur verið tekið á hér heima. Þar
komu fram svipuð vandamál og
svipaðir erfiðleikar í hvernig beri
að leysa þau. Það sem þó var merki-
legast við þá æfingu var að með
henni var í fyrsta skipti í Banda-
ríkjunum æft samhæft skipulag
borgaralegra og hemaðarlegra að-
ila til að bregðast gegn hópslysum,
með nýtingu mannafla og tækja
beggja aðila, að sögn forsvars-
manna hennar. Tóku Almannavam-
ir æfingu þessa að miklum hluta á
myndband til frekari skoðunar og
samanburðar. Því er minnst á þetta
atriði hér, að það eru komin 15 ár
frá því að slíku samræmdu skipu-
lagi var komið á hér á landi milli
íslendinga og vamarliðsmanna.
Það eru aðallega tvö atriði, sem
gagnrýnd hafa verið varðandi hóp-
slysaskipulagið á Keflavíkurflug-
velli og æfingar á því:
í fyrsta lagi að vamarliðsmönn-
um séu ætluð hlutverk við fyrstu
aðgerðir innan vallarins sem íslend-
ingar ættu að annast. Það er gert
ráð fyrir fullum styrk íslendinga inn
á slysstaðinn. Hins vegar verða
menn að gera sér grein fyrir því
að virkjunartími íslenska björgun-
arliðsins er um 20 mínútur, áður
en það getur svarað kalli, sem er
mjög gott hjá sjálfboðasveitum.
Einnig tekur um 30 mínútur við
góð skilyrði að koma greiningar-
sveitum og hjálparliði frá höfuð-
borgarsvæðinu til Keflavíkurflug-
vallar. Þess vegna hvílir
meginþungi fyrstu aðgerða innan
vallarins á þeim vamarliðsmönnum,
sem viðbúnir em á svæðinu að sinna
fyrirvaralaust kalli samkvæmt
innra skipulagi Vamarliðsins. Rétt
er þó að geta þess, að flutningatími
greiningarsveitanna frá höfuðborg-
arsvæðinu var of langur í umræddri
æfingu og mun verða auðvelt að
færa það til betri vegar.
I öðm lagi ér gagnrýnt að mögu-
leikar sjúkrastofnana séu misnýttir
og skipulag á dreifingu slasaðra
milli sjúkrahúsa í molum. Var þetta
nokkuð hitamál varðandi hlutverk
sjúkrahússins í Keflavík. Hinn
skipulagslegi þáttur þessa máls,
hvað varðar hlutverkaskiptingu
sjúkrahúsanna í hópslysum, hefur
verið í höndum Almannavama ríkis-
ins, í samráði við ráðgjafamefnd
lækna, sem em tilefndir af land-
lækni og læknaráðum Borgarspít-
ala, Landakotsspítala og Landspít-
ala. Þegar metin er staða
sjúkrahússins í Keflavík innan hóp-
slysaskipulagsins, koma þrír val-
kostir til greina:
1. Að sjúkrahúsið sendi lækna
sína á slysstað til greiningar.
Sá kostur er vænlegur vegna
nálægðar, en með því skerðist
vemlega móttökugeta sjúkra-
hússins, þar sem læknar þess
em famir á vettvang til grein-
ingarstarfa.
2. Að sjúkrahúsið taki að sér að
vera II. greiningarstöð á móti
sjúkrahúsi flotans á Keflavík-
urflugvelli og álagi verði
dreift jafnt milli þeirra. Tel
ég það skynsamlegasta kost-
inn út frá reynslu síðustu
æfingar, vegna þess að auk-
inn hraði við björgun, fyrstu-
hjálp og greiningu á slysstað
krefst þess að II. greiningar-
aðstaða verði styrkt. í annan
stað veldur það hættu á að
dreifíng slasaðra verði ósam-
ræmd þar sem hún færi fram
frá tveimur stöðum og þyrfti
að skoða það sérstaklega.
3. Að sjúkrahúsið verði móttöku-
og aðgerðasjúkrahús fyrir
slasaða, eins og gert var í
æfingunni 8. nóvember sl.
Grófelga áætlað væri þá eðli-
legt að um 5% slasaðra fæm
þangað miðað við stærðar-
hlutföll spítalanna sem um
ræðir.
Þegar kemur að framkvæmd á
greiningu slasaðra í greiningarstöð
II á Keflavíkurflugvelli, samkvæmt
áætluninni, er um hreint læknis-
Ritgerð um
viðhorf Laxness
ALMENNA bókafélagið hefur
gefið út bókina „Eina jörð veit
ég eystra" — Halldór Laxness og
Sovétríkin eftir Sigurð Hróars-
son.
„Eina jörð veit ég eystra" er ritgerð
um Halldór Laxness og viðhorf
hans til Sovétríkjanna á tímabilinu
1930 og fram yfir 1960 og hvemig
þetta viðhorf breytist. Höfundurinn,
Sigurður Hróarsson, er ungur bók-
mennta- og íslenskufræðingur.
Á þessu tímabili — frá rússnesku
byltingunni og fram að stríði, löðuð-
ust mareir rithöfundar bæði í
Evrópu og Ameríku að kommún-
isma. Þeir töldu hann veita svör við
flestum aðkallandi spumingum
samtímans og framkvæmd hans í
Sovétríkjunum væri lausn veraldar-
vandans. í þessum hópi var Halldór
Laxness. Þessi þáttur í sögu Lax-
ness er saga um óvenjulegt hrif-
næmi „saga glæstustu vona og
sámstu vonbrigða" eins og ritgerð-
arhöfundur kemst að orði.
Bókin er 202 bls. að stærð, gefin
út sem kilja. Vinnslu bókarinnar
annaðist Prentstofa G. Benedikts-
sonar.