Morgunblaðið - 11.03.1987, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 11. MARZ 1987 41

■- * 1 y'^y 'S.
,
Eftir nauðlendinguna á Nova Scotia.
í annan stað er bók Beryl Mark-
ham, útgefin í Bandaríkjunum
1942, merkileg og vel skrifuð og
vísast hér til orða sjálfs Emest
Hemingway í bréfí til vinar síns,
þar sem hann bendir honum á að
lesa bók Markham, sem hann seg-
ist vera allvel kunnugur frá ferðum
sínum í Afríku. „Ég bjóst ekki við
því að hún vætti penna bleki til
annars en að skrifa í flugmannsdag-
bókina sína," segir Hemingway. En
hann segir hana afburða góðan rit-
höfund, svo aftur sé vísað til hans
eigin orða: „Ég vildi að þú kræktir
þér í bókina og læsir hana, því hún
er skrambi góð.“
New York Herald Tribune segir
við útkomu bókarinnar, að hún sé
meira en ævisaga. Hún spegli til-
finningar skáldsins fyrir landinu,
viðbrögð ævintýramannsins við
lífínu og vangaveltur heimspekings-
ins á manneskjunni.
Beryl Markham fæddist á Eng-
landi 1902, en faðir hennar tók
hana með sér til Austur-Afríku árið
1906. Þar gerðist hann stórbóndi
og hrossaræktarmaður (veð-
hlaupa-hrossa) og nokkuð ævin-
týragjarn.
Þama ólst Beryl Markham upp
á meðal bama Murani-ættflokksins
í Kenýa. Hún fylgdi föður sínum í
þrotlausri baráttu við að rækta villt-
ar sléttur Afríku, þannig að þar
mætti stunda arðbæran landbúnað
og svo átti hestamennskan hug
hennar allan í mörg ár. Hún lýsir
lífinu þar af alúð og með líflegu
ivafi á atburðum og sögulegum blæ.
Síðan leggur hún út í flugnám
og 1931 eignast hún eigin smáflug-
vél, sem hún svo stundar póstflug
með og ýmislegt annað svo sem
„safari" og sjúkraflug tii afskekkt-
ustu staða í Súdan, Tanganyka,
Kenýa og Ródesíu. Hún kveður svo
Afríku um sinn með því að fljúga
vélinni sinni alla leið til Englands,
fýrri hluta árs 1936, og ferðafélagi
hennar þangað var Baron Blixen
fyrrverandi eiginmaður Karen Blix-
en, rithöfundarins fræga.
Eftir það flýgur hún svo vestur-
flugið sitt í Percival Vega Gull-
flugvél, sem Lord Carberry fékk
henni til afnota og studdi hann flug
hennar einnig fjárhagslega að öðm
leyti.
John Evans Carberry lávarður,
J.C., eins og hann var nefndur á
meðal vina, var mikill vinur Mark-
ham og nágranni hennar í Kenýa.
Hans er meðal annars getið í bók
Karen Blixen, „Breve fra Afrika
1914—31“. Þar er sagt frá því er
hann horfír á þann sorglega atburð
Glæfralegt
Atlantshafsfiug'.
Enska hefðarfrúin Beryl
Markham lagði af stáð ein íj
flugvjel frá Englandi til Ame-
ríku í gærkvöldi þrátt fyrir að
veðurútlit væri slæmt og er
ferðalag hennar talið mesta
fífldirfska.
Engin loftskeytatæki <-ru 5
flugvjelinni. I dag kl. 4 kom
fregn um að sjest hefði til flug-
vjelar hennar yfir New Found-
landi og síðar að hún hefði
orðið að nauðlenda nálægt St.
Jöhn í New. Brunswick, en sú
frjett þykir mjög vafasöm.
Frú Markham er fyrsta kon-
an sem hefir flogið yfir At-
Iantshaf frá austri til vesturs
ein síns liðs.
(Samkv. einkask. og FÚ. í gær.)
Fréttin í Morgunblaðinu
6. september 1936.
að komung eiginkona hans ferst á
æfingaflugi við Nairobi-flugvöll í
einkaflugvél sinni 12. mars 1928.
Næstsíðasti kafli bókar Mark-
ham fer hér á eftir, og hefí ég
lauslega þýtt hann. Það vekur furðu
manns hversu mikið hún teflir á
nætur- og jafnvel blindflug, þar sem
hún er trúlegast ekki mjög vön
því. Þama virðist það vera vilji sem
þarf öðm fremur.
Beryl Markham segir á einum
stað í bók sinni: „Þegar ég löngu
seinna, eftir að hafa flogið mörg
flugin frá Nairobi til Nungwe, Tri-
poli eða Zanzibar, eða til einhverra
afkima Austur-Afríku, flaug svo
yfír Norður-Athlantshafíð frá austri
til vesturs, varð það tilefni stórra
fyrirsagna í heimspressunni og
Iúðrar vom þeyttir, en fyrir sjálfri
mér varð undirbúningurinn að
mörgum andvökunóttum. Og man
ég vel hve pressan sparaði ekki
feita letrið.
Flug mín í Afríku þóttu hinsveg-
ar ekki fréttnæm, en þau vom mér
þó meira virði en allt annað —
Afríka var mín móðir."
Beryl Markham lést í Nairobi,
Kenýa sl. sumar 83 ára að aldri.
Tvær minútur
frá vísum
dauða.
„Ekki aftur fyrir
miljón £!“
FEÁ FRJETTARITAKA VOEOM
KHÖFN 1 GÆR.
Eftir að Beryl Markham,
■ hefðarfrúin, sem fyrst
kvenna varð til þess að
fl.iúga ein í flugvjel frá
austri til vesturs yfir At-
lantshaf var komin til
New York, ljet hún svo
um mælt:
T eg geri það ekki aft-
ur, að fljúga þessa
leið þó mjer bjóðist
miljón í sterlingspund-
n.
Ei' tensínið hefði þrot-
ið tveim mínútum fyr,
þá gat ekki öðruvísi far-
'ið en að jeg hefði hrap-
|að og druknað í öldum
[Atlantshafsins.
' FRAMH. Á SJÖUNDU SfÐU.
Morgunblaðsfréttin
8. september.
Kafli XXIII
Vestur með nóttinni
í draumum mínum talar fólk yfír-
leitt hægt og hljóðlega. Þannig var
líka röddin í símanum, sem vakti
mig og talaði til mín frá Elstree
einn morgun í september nítján
hundruð þijátíu og sex og sagði
mér að yfír vesturströnd Englands
og írska hafínu væri þungbúið veð-
ur, rigning og vindasamt. Miðsvæð-
is á Norður-Atlantshafínu væri
góðviðri en aftur á móti þokukennt
loftið út af ströndum Nýfundna-
lands. Ef þú ert enn staðráðin í að
fara Atlantshafsflugið þitt, sagði
röddin í símanum, álíta flugmála-
yfírvöld að veðurútlitið gerist vart
betra þetta seint á árinu fyrir svo
langa flugleið. Eitthvað fleira fylgdi
nú með þessari orðsendingu, en
skipti víst ekki meginmáli. Og þar
sem ég ligg nú hér milli svefns og
vöku í rúminu og velti fyrir mér
fram og aftur tilurð þessarar
glæfraákvörðunar, komst ég að
þeirri niðurstöðu einni, að annað-
hvort myndi ég á morgun hafa
flogið yfír Atlantshafið, eða ekki.
„Nei, það er ekkert vit í því að sofna
aftur, það gæti eftirá breytt ákvörð-
un minni.“ Ég lá þarna og starði á
fábreytileika herbergisloftsins frek-
ar í ákefð en einbeitni, í fífldirfsku
fremur en hugrekki. „Það neyðir
þig enginn útí þetta,“ sagði ég við
sjálfa mig. Ekkert er þó verra sjálfs-
virðingunni en að hopa frá eigin
ákvörðun. Hvers vegna að taka
áhættuna, hafa margir spurt. Ég
hef aðeins getað svarað: „Hvers
vegna ekki?“ Það er flugmanninum
jafn eðlislægt að fljúga eins og það
er sjómanninum að sigla. Ég hefi
þó að baki mér um 400 þúsund
kflómetra flogna, og mér ætti ekki
að verða skotaskuld úr því að bæta
nokkrum þúsundum við. Það var
svo sem ekkert merkilegt við þetta.
Ég hafði lært listina og lagt mig
alla fram, en það verður enginn
óbarinn biskup. Æfíngin skapar
meistarann í þessu sem öðru.
í sjálfu sér höfðu metflug aldrei
haft nein sérstök áhrif á mig. Að
ná hylli fólksins skipti mig engu.
En allt frá flugi Louis Blériots yfír
Ermarsund 1909 til flugs Kingsford
Smiths frá San Fransisco til Sydney
í Ástralíu, voru við stjómvölinn
menn og konur sem af heilum huga
lögðu allt sitt í starfíð af meðfæddu
hugrekki og stolti og það var þess
virði að feta í fótspor þeirra.
Carberry lávarður (frá Seramaí
í Kenýa) og lafði hans komu mér
í huga og matarveislan þeirra kvöld
eitt í London þegar einn gestanna,
McCarthy að nafni, sem bjó í Zanzi-
bar hallar sér yfír borðið og spyr:
J.C., hvemig væri nú ef þú styddir
Beryi fjárhagslega til einhvers
frækilegs flugs. Ég man vel snubb-
ótt svar hans. „Þeir eru nú nokkrir
flugkappamir sem hafa flogið aust-
ur um Atlantshafið. Jim Mollison
er sá eini sem farið hefur það frá
austri eða frá írlandi. En enginn
hefur flogið það alla leið frá Eng-
landi. Það er nokkuð sem vekur
áhuga minn og annað ekki. Hvað
segir þú um það Beryl? Ég skal
vera þér bakhjarl og kosta flugvél-
arkaupin og flugið allt fyrir þig.
Ég fæ Edgar Percival til að smíða
þá vél, sem hentar til þessa lang-
flugs. (Flugvélar þessarar gerðar
hafði Percival smíðað árið áður,
með tilliti til kappfluga og höfðu
þær oftast vinninginn og nefndust
Percival Vega Gull - innskot.)
Viltu reyna?" spurði J.C.
Svar mitt var stutt, aðeins já.
Þetta man ég svo vel, sem og
undmnarsvipinn á J.C. er hann
sagði: „Þá er þetta ákveðið. Ég sé
um farkostinn, þú um flugið — en
ég mundi sjálfur ekki eiga við þetta
fyrir nokkum mun. Hugsaðu þér
allan þenna golgræna hafsjó og hve
kalt það væri að ...“
Jú, ég hafði gert mér það ljóst,
kannske aðeins um stund, síðan
komu upp aðrir hlutir, sem voru
meira aðsteðjandi.
Ég flutti mig um set og bjó næstu
vikur og mánuði í Elstree, en þaðan
var aðeins hálfrar stundar flug til
Percival flugvéla-verksmiðjanna í
Gravesend. Eg flaug næstum dag-
lega þangað í þijá mánuði til að
fylgjast með smíði Vega Gull flug-
vélarinnar, sem mér var ætluð til
flugsins. Að smíði lokinni var hún
svo máluð fagurbláum lit á skrokk-
inn og vængir silfraðir.
Percival hafði ekki kastað til
höndunum við verkið. Þar fór sam-
an vandvirkni hans og þekking hins
reynda flugmanns, ásamt snilli
meistarans og eflaust nokkuð af
áhyggjum góðs vinar.
Flugvélin var af staðlaðri sport-
gerð, en drægni aðeins um 1.000
kflómetrar, sem gerði það að verk-
um að aukatankana varð að setja
í vængi og skrokk og allt fram í
stjómklefa, þannig að ég gat rétt
smeygt mér niður í sætið. Til þess
að þetta mætti verða, þurfti mjög
að styrkja allan hjólaútbúnað. Auk-
atankamir kölluðu á skiptikrana
sem Percival kenndi mér sérstak-
lega á, en því fylgdi sú hrollvekja
að ég varð að tæma hvem tank
algjörlega og vera því viðbúin að
hreyfíllinn stöðvaðist á meðan skipt
var um tank. En þetta er nú einu
sinni De Havilland Gypsy — og
Gypsy svíkur aldrei, sagði Percival.
Ég hafði ráðgast við Tom Black,
minn gamla vin og kennara, sem
nú var orðinn þaulreyndur flugmað-
ur hjá stærri flugfélögum ásamt
því að vera einkaflugmaður prinsins
af Wales.
„Þetta verður skemmtileg tilraun
hjá þér Beryl, en hvergi auðveld,
sagði hann.“ Ef þú á annað borð
kemst í loftið með allt þetta elds-
neyti þá mundu, að þú átt eftir að
sitja í þessari hnappheldu í rúman
sólarhring, og meirihlutann í nætur-
flugi. Þetta eru nefnilega ókostimir
við að fljúga frá austri til vestur.
Og ekki bæta septemberveðrin og
mótvindamir fyrir þér. Ef þú mis-
reiknar þig um örfáar gráður gætir
þú eins endað einhversstaðar á
Labrador eða í sjónum. Gerðu þess-
vegna enga skyssu."
Með nokkurri gráglettni sagði
Tom: „Það ætti nú aðeins að lyfta
þér upp að vita til þess að sá sem
á bak við þig stendur fjárhagslega
býr á stórbúinu Dauðastað (Place
of Death) og flugvélin er smíðuð í
Grafarvegg (Gravesend) og sam-
kvæmt þessu gætirðu eins skírt
mávinn þinn Legsteininn fljúgandi
(The Flying Tombstone).“
Mér var nú öðruvísi farið. Þann
tíma, sem ég fylgdist með smíðinni,
undirbjo ég mig af kappi, þjálfaði
mig hreint eins og íþrottamaður
fyrir keppni. Og þar sem ég lá glað-
vakandi, heyrði ég enn fyrir mér
rödd mannsins frá flugmálayfír-
völdum, sem sagði hæglátlega:
„Veðrið gerist ekki betra en þetta
á þessum tíma árs fyrir svo langt
flug.“ Nú hefði verið gott að hafa
Tom í kallfæri, en svo var nú ekki.
Ég fór framúr, fékk mér bað og
klæddist flugbúningnum mínum.
Setti kaldan kjúkling í bitabox og
flaug svo yfír á Abingdon-herflug-
völlinn. Þar stóð Vega Gull-flugvél-
in mín tilbúin í átökin og vöktuð
af Kongunglega breska flughem-
um. Mér er það minnisstætt að
veðrið var stillt og bjart.
Jim Mollison rétti mér úrið sitt
og sagði. „Ég er ekki að gefa þér
þetta því ég vil ekki án þess vera
fyrir nokkum mun. Það fylgdi mér
heilu og höldnu bæði í Norður- og
•Suður-Atlantshafsflugum mínum.
Týndu því nú ekki og fyrir alla
muni láttu það ekki blotna því sjór-
inn eyðileggur gangverkið."
Brian Lewis sá, sem átti og lán-
aði mér vélina, sem ég flaug öllu
jöfnu milli Elstree og Gravesend,
gaf mér uppblásanlegt björgunar-
vesti að skilnaði. Þetta gæti fleytt
þér dögum saman, sagði hann.
Söm og jöfn var hugsun hans,
en ég tók hlýjan fatnað fram yfír
vestið, því mér var bölvanlega við
allan kulda. Og Skotinn Jock Cam-
eron, einn flugvirkja Brians, kvaddi
mig með sínum sérstæða máta og
skyldi maður aldrei vanmeta það.
Þar að auki er taktföst kveðja flug-
virkjans hin jarðbundna trygging
þess að hlutimir séu í lagi.
Það er undravert að þrátt fyrir
öll þau ár og aldir, sem maðurinn
hefír þráð að fleygja sér út í enda-
lausan geiminn og svífa yfír
ógnardjúpið, skuli honum svo hafa
lærst á aðeins örfáum ámm að
beisla hin eðlisfræðilegu lögmál og
geta flogið. Með öðrum orðum vinna
bug á þyngdarkraftinum.
Það var margt bíla og flugvéla,
fréttamanna og ljósmyndara á Ab-
ingdon-flugvelli, en vaktmenn
Sjá næstu síðu