Morgunblaðið - 27.11.1987, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1987
C 11
BURTMEÐKVÐA
R
VEGNA RUKKANA
eikningar berast reglulega og
óvæntar rukkanir eru sem betur fer
sjaldgæfar, en það er ekki þar með
sagt að reikningar séu ávallt réttir.
Það er langt í frá að skuldareigend-
ur hafi alltaf rétt fyrir sér og því
borgar sig að fara nákvæmlega yfir
þær tölur sem rukkun gefur til kynna
og reikna út hvort niðurstaðan sé
rétt. Hér koma vasatölvur í góðar
þarfir en þar með þarf björninn ekki
að vera unninn. Forsendur þeirra
talna sem reikningur gefur til kynna
þurfa líka að vera réttar og þetta
þarfnast ekki síður athugunar en
það hvort rukkarinn hafi reiknað rétt.
Hér reynir á rannsóknarhæfileika
neytandans. Hefur hann í raun og
veru notað síma, rafmagn og heitt
vatn eins og seljendur þessarar
þjónustu vilja vera láta samkvæmt
reikningum? Telji neytandinn að svo
sé ekki þarf hann að geta sannað
það. En hvernig fer hann að því?
Og hvernig fara stofnanirnar að því
að sanna sitt mál? Getur verið að
neytandinn standi hór höllum fæti
gagnvart hinum ýmsu stofnunum
sem hafa fiókinn tækjabúnað til að
sanna sitt mál en neytandinn e.t.v.
lítiö annað en eigin tilfinningu? Um
þetta eru himinháir símareikningar
sem margir símnotendur hafa fengið
í hausinn Ijóst dæmi. Notandinn
kannast ekki við að hafa notað
símann að því marki sem reikningur-
inn gefur til kynna, en þá er hægt
að fara fram á mælingar á því hvort
skrefateljari viðkomandi símanúm-
ers sé í lagi? Reynist svo vera getur
símahafi lítiö annað gert en borgað,
en líkleg skýring er þá oftar en ekki
sú að einhver hafi misnotað sér
aðgang að símanum.
Fyrír þá sem vilja vera lausir við
óskemmtilegar sendingar af þessu
tagi framvegis er einfaldasta ráö-
stöfunin sú að fá sér langlínulás á
símann, en til er enn róttækari að-
gerð sem danskur rithöfundur og
táningamóðir beitir með góðum ár-
angri.
Henni bárust jafnt og þétt háir
reikningar fyrir notkun á sima sem
hún hafði sjálf harla lítil not af þar
sem aðrir voru alltaf að tala í hann.
Ef það voru ekki hennar eigin börn
þá voru það vinir þeirra. Hún gerði
sér lítið fyrir og lét setja upp síma-
sjálfsala i stóru herbergi sem
krakkarnir hafa sem einskonar félags-
miðstöð. Hún segir að stofnkostn-
aðurínn hafi verið fljótur að borga
sig en vissulega hafi krökkunum
þótt þetta hábölvað og bara frekja
í kellingunni í upphafi. „En,“ segir
hún, „þau hafa vasapeninga sem
þau geta ráðstafað að vild á sama
hátt og ég hef ekki nema takmarkað
fé til persónulegra þarfa og ég vil
ekki verja mínum vasapeningum í
símakostnað fyrir þau og vini þeirra.
Um símareikninga er það annars
að segja að það er þess virði að
gera röfl telji maður aö reikningur
sé of hár. A meðan málið er ekki
útkljáð er engin ástæða til aö borga
nema þann hluta reikningsins sem
er óumdeildur. Símahafar eru reynd-
ar í erfiðri aðstöðu gagnvart þeim
sem þjónustuna selur á meðan
skrefateljari er eini mælikvarðinn á
notkunina, en sem dæmi um góða
símaþjónustu má nefna Bandaríkin
þar sem símareikningar eru sundur-
liðaðir þannig að notandinn veit
nákvæmlega hvað hann er að greiða
fyrir.
Það er sjálfsögð regla að krefjast
skýringa á þeim liðum reikninga sem
ekki skýra sig sjálfir. Einkum krefjast
liðir á borð við „annað" og „ýmis-
legt“ sérstakrar aðgæzlu. Oft eru
slíkar nafngiftir merki um tilraunir
til að láta neytandann greiða meira
en rétt er fyrir þjónustu. Mælar gefa
til kynna hver notkun á rafmagni og
heitu vatni er á tilteknu tímabili.
Þeir sem vilja hafa yfirsýn yfir eyöslu
sína gera margt vitlausara en læra
að lesa á þessa mæla og reikna út
hver kostnaðurinn verður og bera
það síðan saman við tölurnar á
reikningunum er þeir berast.
Allt er þetta liöur í því að sigrast
á kvíða vegna yfirvofandi reikninga.
Ótti og kvíði beinast i flestum tilvik-
um að því sem maður þekkir ekki
eða telur sig ekki bera skynbragð
á. Sama gildir að sjálfsögðu um verk-
launareikninga. Það eru engin lög
til um það að maður skuli borga allt
sem maður er krafinn um og það
án þess að múðra, og í frumskógar-
þjóðfélagi efnishyggjunnar er
sannarlega ástæöa til að kynna sér
vel hvað það er sem maður er að
borga fyrir.
Aðgæzlu er þörf þegar verktaki
er fenginn til að vinna ákveöið verk.
Til eru mýmörg dæmi um það að
verktaki lætur sér ekki nægja að
leysa það verkefni sem um var rætt
í upphafi, heldur dyttar óumbeðið
að ýmsu i leiðinni og leggur síðan
fram háan reikning. í slíkum tilvikum
ber verkbeiðanda að sjálfsögðu ekki
að greiða fyrir þann hluta verksins
sem ekki var samið um í upphafi,
en varðandi það verkefni sem samið
er um er sjálfsagt að fá þann sem
verkið vinnur til að leggja fram
kostnaðaráætlun fyrirfram.
Enginn fagnar rukkunum og margir kvíða
þeim stöðugt, en með dálítilli fyrirhyggju
er óþarfi að láta þær raska ró sinni. Það
er eins gott að sætta sig við það í eitt
skipti fyrir öll að gluggaumslögin eru
óhjákvæmilegurfylgifiskur dagiegs lífs,
nema hafi í hyggju að hætta að þvo þvott
og tala í síma, komast af án rafmagns
og hita, að ekki sé minnzt á húsnæði og
aðrar lífsnauðsynjar.
Að lokinnni undirbúningsvinnu og
þegar reikningurinn er kominn í það
horf sem báðir aðilar sætta sig við
er komið að því að ákveða með
hvaða hætti greiðsla skuli fara fram.
í nágrannalöndunum er það ekki
lengur aöeins spurningin um það
hvort greitt skuli í beinhörðum pen-
ingum, ávísun eða með krítarkorti.
Þeim bönkum og stórfyrirtækjum fer
ört fjölgandi sem leggja áherzlu á
að halda kostnaði við umfangsmikla
og efnisfreka pappírsvinnu í lág-
marki, auk þess sem misferii í
sambandi við millifærslu fjármuna
hefur aukizt mjög á undanförnum
árum. Því færist það nú i vöxt að
viðskiptamenn peningastofnana láti
senda reikninga sína beint f banka
þar sem greiðslur fyrir þá eru teknar
beint út af bankareikningnum. Ein-
földun og tímasparnaður fyrir
viðskiptavininn eru helzta hagræðið
við þetta fyrirkomulag enda sjá
margir sér hag í að viðhafa það.
I þessu sambandi er vert að vekja
á því athygli að bankar krefjast yfir-
leitt ekki þóknunar fyrir þessa
þjónustu. Hún er einfaldlega látin i
té af því að bankanum er akkur í
þvf að halda í ánægðan viðskiptavin,
en þó ber þess að geta að þjónust-
an er viðskiptavininum að kostnað-
arlausu að bankareikningur hans sé
róttu megin við rauða strikið. Ann-
ars bætist kostnaður við reiknings-
upphæðina og hann er sá sami og
um ávísanaviðskipti væri að ræöa.
Þessi tilhögun hefur marga kosti
í för með sér og einn er sá að með
þessu móti gleymist ekki að greiða
reikninga. Á hinn bóginn kemst við-
skiptavinurinn vart hjá þvi að fylgjast
sjálfur með því að réttar upphæðir
fari inn og út af reikningum og það
á réttum tfma. Eigi mistök sér stað
af hálfu banka eða viðtakanda
greiðslu er ætlazt til að eigandi
bankareiknings geri báðum þessum
aðilum viðvart um þaö áður en fjórt-
án dagar frá greiðslu eru liðnir.
Verulega þægilegt greiðslufyrir-
komulag hlýtur að sjálfsögðu að
vera í því fólgið að þaö gangi fljótt.
og vel og sé án alls aukakostnaðar.
Bylting í boðskiptum á undanförn-
um árum hefur í för með sér nær
óendanlega möguleika á hvers kon-
ar hagræðingu en þar sem kostnað-
ur við tæknilegar nýjungar er yfirteitt
mikill í upphafi líður venjulega nokk-
ur tími áður en almenningur fer að
hafa af þeim full not. Dæmi um þetta
er tenging einkatölva við banka um
símakapal, en fyrirsjéanlega mun
notkun slíks búnaöar aukast mjög á
næstu árum.
Stundum berast reikningar sem
viðtakandi getur einfaldlega ekki
greitt. Slíkir reikningar geta verið
hættulegir, einkum ef þeir koma frá
orkuveitum sem skrúfa hreinlega
fyrir orkuna að ákveðnum tfma liðn-
um hafi greiðsla ekki borizt. Svo
kemur að því að reikningurinn er
greiddur og um leiö berst nýr reikn-
ingur fyrir opnunina.
Til þess að borga reikninga þarf
reiðufé en burtséð frá því eru upp-
lýsingar lykillinn að farsælum
samskiptum viö skuldareigendur.
Þegar ekki er hægt að borga á gjald-
daga er rétta aðferðin sú að hafa
samband við viðkomandi fyrirtæki
og útskýra málið og óska eftir þvi
að fá frest. Það telst til undantekn-
inga ef slfkt svigrúm er ekki veitt en
i öllum tilvikum má ætla að sá skuld-
ari sem gefur sig fram og stendur
fyrir máli sínu fái betri þjónustu en
sá sem lætur ekkert á sór kræla.
Það er tiltölulega einfalt mál aö
jafnvægi þarf að vera milli tekna og
útgjalda og til að finna þetta jafn-
vægi er nauösyniegt að hafa yfirsýn
yfir fastar tekjur og föst útgjöld.
Þegar staögreiðsla skatta kemur til
framkvæmda um áramót veröur
þetta að sjálfsögðu mun viðráðan-
legra en verið hefur og um leið ætti
það aö auðvelda einstaklingum að
gera fjárhagsáætlun og lifa sam-
kvæmt henni, en slík áætlunarbú-
skapur er skynsamleg leið til þess
að firra sig kviða og örvæntingar
vegna gluggaumslaga, auk þess
sem þaö er rétta aðferöin til að
fækka þvilfkum uppákomum.