Morgunblaðið - 17.01.1988, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1988
BT 7
MENGUN —
Grikkir vilja komast
út úr þokunni
Sex ár eru liðin síðan ríkisstjórn
Papandreous tók við völdum í
Grikklandi og nú hefur hún lýst
yfir stríði á hendur mesta vágesti
Aþenu, „nefosi".
Nefos merkir ský og er nafnið
jafnframt notað yfir gulbrúnu
reykjarslæðuna, sem orðin er eins
konar tákn Aþenu nútímans. Þess-
arar mengunar varð fyrst vart fyrir
tveimur áratugum þegar hröð íbúa-
fjölgun varð í Aþenu og friðsæl
höfuðborg, er einkenndist af íbúðar-
húsum í nýklassískum stíl, breyttist
skyndilega í óskapnað sem teygði
anga sína í allar átti. Á síðasta
tóm. „Þessir þrír mánuðir á Pic-
kering voru versti tíminn á 17 ára
ferli mínum til sjós,“ sagði hann.
„Ég hafði ekki krónu upp úr
krafsinu enda var alltaf eitthvað
að.“
Starfsmenn atvinnuleysisskrif-
stofunnar féllust á, að áhöfnin
hefði eitthvað til síns máls og
báðu síðan séra Willis að hjálpa
upp á sakimar. Hann hefur sér-
staka blessun dr. Donalds
Coggans, fyrrverandi erkibiskups
í York, til að kveða niður drauga.
Kynnti hann sér sögu skipsins og
komst að þeirri niðurstöðu, að
líklega væri um að ræða svip lát-
ins manns en ekki makríls eða
þorsks í hefndarhug.
Séra Willis las síðan yfír
draugnum, fór með bænir og skor-
aði á hann að hypja sig en
presturinn hafði meðal annars
grafið það upp, að mann nokkurn
hafði tekið út þegar skipið, sem
þá hét Family Crest, var að veið-
um við írland.
„Nú er allt í þessu stakasta
lagi,“ segir Gates skipstjóri, enda
fá skipveijar nú sérstakan bónus
fyrir góðan afla. Séra Willis seg-
ir, að draugurinn hafí loksins
fundið friðinn og Bridlington
Trawler Co., útgerðarfélagið, sem
gerir Pickering út, hefur þakkað
honum sérstaklega fyrir hjálpina.
- MARTIN WAINWRIGHT
áratug hefur reykjarslæðan stöðugt
vofað yfír Aþenu og ógnað heilsu-
fari borgarbúa.
Hellenski sósíalistaflokkurinn
hefur fátt gert til þess að binda
endi á þessa loftmengun þrátt fyrir
ítrekuð loforð á sínum sex ára
valdaferii. En fyrir skömmu var
lýst yfír því að hafízt yrði handa.
Agamemnon Koutsogiorgas aðstoð-
arforsætisráðherra skýrði nýlega
frá margvíslegum ráðstöfunum,
sem í bígerð væru, og gætu haft
róttæk áhrif á lífshætti Aþenubúa,
en þeir eru fjórar milljónir talsins.
Kostnaðurinn við þessar ráðstaf-
anir verður um 1,2 milljarðar króna
og áhrifa þeirra verður farið að
gæta þegar á þessu ári. Til að
mynda verður umferð takmörkuð
verulega og opnunartíma verzlana
breytt. Umferð leigubíla um gamla
borgarhlutann verður takmörkuð
og verða þeir látnir skiptast á um
að aka þar um sinn daginn hver
eftir því hvort skrásetningarnúmer
þeirra enda á oddatölu eða jafnri
tölu.
Á meðal annarra ráðstafana má
nefna, að sútunarverkstæði og fyr-
irtæki í málmiðnaði verða látin
flytja frá Attíkuskaga, sem er afar
þéttbýll. Þá verða ýmsar úrbætur
gerðar í þungaiðnaði, en hann er
talinn valda um það bil 30% af
loftmenguninni, og verður meðal
annars nýjum hreinsitækjum komið
upp og aðrar úrbætur gerðar. Þá
verður komið á ströngu eftirliti með
eldsneyti fyrir farartæki, iðnað og
húshitun.
Ennfremur skýrði ráðherrann frá
fyrirætlunum um neðanjarðar-
brautir og lokaframkvæmdum við
hringveg um Aþenu og loks hug-
myndum um að gera skrúðgarða
og skipuleggja gróin svæði, en mik-
il þörf er á slíku í borginni.
Það sem mest kom þó á óvart í
máli ráðherrans voru fyrirætlanir
um breyttan afgreiðslutíma hjá
verzlunum. Frá febrúar næstkom-
andi verður opnunartími allra
verzlana samfelldur, í stað þess að
þeim sé lokað í þijár klukkustundir
síðdegis þijá daga í viku og þær
síðan opnaðar aftur eins og nú
tíðkast.
- FLORICIA KYRIACOPOULOS
Sovéska rithöfundamafían kallaði
PastgernakJúdas sem selt hefðiþjóð sína
fyrirþrjátíu silfurpeninga.
SJÁ: Bókmenntir
MATARÆÐI
Er fitusnauða
fitan
eftilvill
varhugaverð?
Nú er hugsanlega farið að hilla
undir endanlegan sigur í bar-
áttunni við aukakílóin. Svo er fyrir
að þakka vísindum nútímans, að
lykillinn að leyndarmálinu — fítu-
laus fita — er nú innan seilingar.
Samt er fólk ekki fyrr farið að bíða
með óþreyju eftir þessari ódáins-
veig, að fram á sviðið kemur virtur
sérfræðingur og segir, að hún geti
verið stórhættuleg, ef ekki banvæn.
í mars á síðasta ári var frá því
skýrt, að Proctor & Gamble, banda-
rískur stórframleiðandi matvæla og
þvottaefna, væri með mestu leynd
að framleiða efni, sambland sykurs
og fítusýru, sem líktist smjörlíki en
með einni mikilvægari undantekn-
ingu þó. Það gengur ómelt niður
af mönnum og má því kallast alveg
laus við kalóríur.
Fyrirtækið hefur reynt að fara
leynt með þessa uppfinningu sína
en markaðssérfræðingar telja, að
hún geti aukið sölu þess um einn
milljarð dollara í Bandaríkjunum
einum. Þegar fyrstu blaðafréttir
birtust um nýja efnið var fyrirtækið
í þann veginn að sækja um einka-
leyfí á fitulausu fitunni, sem kallast
Olestra, bæði í Bandaríkjunum og
Bretlandi og óttaðist, að mikil um-
ræða í blöðunum gæti haft áhrif á
afgreiðsluna.
I maí á síðasta ári afhenti Proct-
or & Gamble bandaríska matvæla-
og lyfjaeftirlitinu skjöl upp á 10.000
blaðsíður, þar sem rannsóknir þess
voru tíundaðar og • reynt að sýna
NAMMNAMM - Er sigurinn í
sjónmáli eða einungis loftkastal-
ar?
fram á, að Olestra væri með öllu
hættulaust fólki. Forsvarsmenn fyr-
irtækisins eru raunar vissir um, að
þeir séu að vinna öllu mannkyni
mikið gagn — eða að minnsta kosti
þeim hluta þess, sem getur leyft
sér þann munað að hlaupa í spik.
Þetta voru góðu fréttimar, en
nú er komið að þeim slæmu. Dr.
Michael Jacobson, forstöðumaður
rannsóknastofnunar $ þágu neyt-
enda í Washingtonborg, telur, að
Olestra geti valdið krabbameini,
lifrarskemmdum og öðrum alvar-
legum sjúkdómum.
Jacobson er enginn vindmyllu-
riddari eða öfgafullur sérvitringur.
Hann er örverufræðingur að mennt
og hefur unnið mörg mikilvæg mál
gegn matvælaiðnaðinum.
Jacobson segir, að margt sé at-
hugavert við Olestra og þær
aðferðir, sem matvæla- og lyfjaeft-
irlitið notar við prófanir á því.
Vitnar hann í því efni til sjálfra
skýrslna Proctors & Gamble um
rannsóknir á Olestra, en vegna
bandarískra laga um óhefta upplýs-
ingaskyldu fékk hann afrit af þeim.
Hann komst meðal annars að
því, að Proctor & Gamble var leyft
að nota aðeins eina dýrategund,
rottur, við tilraunimar, en venjan
er sú, að notaðar eru tvær. Var sú
ástæða gefín, að líkaminn á ekki
að melta Olestra og því séu áhrif
þess á hann sama og engin. Jacob-
son segir hins vegar, að rannsóknir
hans sýni, að þarmamir taki upp
nokkum hluta efnisins, auk þess
sem það sé í beinni snertingu við
meltingarveginn.
Af rottunum, sem fengu Olestra
með fæðunni, dóu 48% fyrr en ætla
mátti, en aðeins 28% þeirra, sem
nærðust á venjulegu rottufæði.
Jacobson segir, að Proctor &
Gamble skýri þennan mun með
því, að samanburðarrottumar hafí
verið óvenjulega hraustar og lang-
lífari en afkomendumir.
I umsögn sinni til eftirlitsnefnd-
arinnar segir dr. Jacobson: „Við
skomm á matvæla- og lyfjaeftirlitið
að samþykkja ekki notkun Olestra
fyrr en frekari langtímarannsóknir
hafa farið fram á því og búið er
að útskýra á fullnægjandi hátt þau
vandamál, sem komið hafá í ljós.
Það sæmir illa stórfyrirtæki á borð
við Proctor & Gamble, sem fer ár-
lega með tvo milljarða dollara í
auglýsingar, að sinna ekki þessum
sjálfsögðu öryggisskyldum."
—JAMES ERLICHMAN
IRAK
Kvenfólkinu
sagt að gera
„skyldu“ sína
Aopinbemm byggingum um
gervallt írak hafa nýlega birzt
skorinorðar yfirlýsingar til kvenna
þar sem þær em hvattar til að gera
„skyldu" sína. Þessar orðsendingar
em upphaf opinberrar baráttu fyrir
því, að íranskar konur eignist fleiri
böm. Fæðingartalan í Irak er 3,4
af hundraði og ætti það að nægja
og vel það til að viðhalda þjóðinni
við eðlilegar aðstæður. En nánast
heilli kynslóð ungra karlmanna hef-
ur verið útrýmt í Persaflóastríðinu
þannig að íbúum landsins fer ört
fækkandi.
íbúar íraks em tæpur þriðjungur
af íbúafjöldanum í íran og því em
Irakar ófúsir að eiga á hættu mikið
mannfall, en talið er að 350.000
írakar hafí þegar fallið. Stjómin
hefur því miklar áhyggjur af því
að landsmönnum fækki mjög á
komandi tímum.
Með ýmsum ráðum er nú reynt
að fá konur til að eignast fleiri
böm, meðal annars með sérstökum
greiðslum, um það bil þúsund krón-
um á mánuði og 12 mánaða
fæðingarorlofi. Fyrstu sex mánuð-
ina fá konur full laun og síðan hálf
laun næstu sex.. Þar að auki fá þær
ókeypis bleyjur.
En ekki er trúlegt að margir hlýði
kallinu í Basra sem er næststærsta
borg Iraks og taldi áður rúma millj-
ón íbúa. Víglína írana er aðeins í
11 mílna íjarlægð frá borginni og
þorri íbúa hefur flúið hana.
Nýtízkuleg hverfi hennar em nú
nánast hmnin til gmnna í sprenju-
árásum írana, og þama sjást nú
nánst einungis hermenn á ferli.
Hávaðinn frá stórskotaliðinu í vest-
urátt hljómar í borginni eins og
íjarlægur þmmugnýr. Þijár konur
í svörtum klæðum sá undirritaður
þó klöngrast yfír rústir húsa og
annarra mannvirkja og láta þar
með í ljósi fyrirlitningu sína á Kho-
meini og bjargfasta ákvörðun sína
um að láta hann og hans líka ekki
hrekja sig frá heimkynnum sínum.
í miðborg Basra em einungis
nokkrar verzlanir opnar og em þær
vandlega víggirtar með sandpokum.
Á síðasta ári féllu rúmlega
62.000 fallbyssuskot á borgina
samkvæmt upplýsingum ríkisstjór-
ans. Frá því að stríðið hófst hafa
1.758 borgarar í Basra fallið og
rúmlega 7.000 særst.
Fyrir áramótin fullyrtu yfirvöld
í íran að fimm milljónir manna
hefðu svarað herútboði þeirra, sem
hófst 18. nóvember. Þau bættu við
að árásum yrði haldið áfram linnu-
laust.
—IAN MATHER