Morgunblaðið - 01.12.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 1988
Bleikjueldi í smáum stíl
••
eftir Ossur
Skarphéðinsson
Elísabet Englandsdrottning er
kona smekkvís á mat. Þegar hún
kemur í forna nýlendu ættar sinnar,
Kanada, setur hún gjaman á langar
veislur. Ekki bregst þá, að drottning
biður jafnan um nýrunna sjóbleikju
gestum sínum til matar. Að þessu
leyti svipar henni til gamals fólks
úr Skaftafellssýslunum, sem ekki
þekkir betra fískfang en bleikju
nýgengna úr hafí.
Sjóbleikja er hins vegar sjaldgæf-
ur fískur. Hana er ekki að fínna í
straumvötnum utan landa norður-
hjarans, þar sem lágt hitastig og
sérstakar aðstæður búa henni vist,
sem ættingjar hennar laxakyns
geta ekki nýtt sér. Að frátöldu
norðrinu hefíir hún því fram á
síðustu ár verið lítt þekktur kostur
á borðum sælkera Evrópu og
Ameríku. Með vaxandi framboði á
laxi hefur hins vegar áhugi markað-
arins á öðrum laxfískum en sjálfum
ættarhöfðingjanum, Atlantshafs-
laxinum, vaxið að mun. Sjóbleikjan
hefur sérstaklega vakið athygli, og
er nú að verða mjög eftirsótt. Þann-
ig birtast um þessar mundir reglu-
lega greinar um tegundina í helstu
fagritum sem fjalla um sjávarfang,
þar sem sjóbleikjunni er hælt á
hvert reipi.
Sjálfur er ég sannfærður um, að
á allra næstu árum muni skapast
sterkur markaður fýrir góða og
stóra sjóbleikju. Ég tel heldur ekki
fráleitt að verðlag á eldisfíski muni
þróast þannig, að fyrir bleikju fáist
hærra verð en lax sömu stærðar.
Reynsla af eldi á sjóbleikju er hins
vegar óvíða mikil, og í dag standa
íslendingar að minnsta kosti jafn-
fætis öðrum þjóðum um það. Hvað
rannsóknir varðar hafa íslendingar
ef til vill ekki ennþá lagt jafn mik-
ið af mörkum og vísindamenn úr
Noregi og Kanada, en það sem við
höfum þó gert, hefur verið mark-
visst og skilað mjög hagnýtum nið-
urstöðum.
Mikilvægi sjóbleikjunnar í mat-
fískeldi mun innan tíðar vaxa hratt.
Ég tel því brýna nauðsyn á að Is-
lendingar taki rækilega við sér á
meðan við höfum enn í fullu tré við
þær þjóðir, sem á næstu árum
munu veita okkur harðasta sam-
keppni í framleiðslu á sjóbleikju.
Við höfum alla burði til að skapa
mikil verðmæti með því að standa
skynsamlega að uppbyggingu rann-
sókna og eldis á þessari nýju fram-
tíðartegund.
Þetta er ekki síst mikilvægt með
tilliti til þess, að séríslenskar að-
stæður henta betur til eldis á sjó-
bleikjunni en aðstæður til að mynda
í Noregi og Kanada.
Sjóbleikjan — sérstaða
Islands
íslenska alþýðunafnið, sjóbleikja,
gefur til kynna, að tegundin dvelji
langdvölum í hafinu. Það er hins
vegar rangt. Þrátt fyrir nafnið er
sjóbleikjan að því leytinu frábrugðin
frænda sínum laxinum, að hún get-
ur ekki dvalið vetrarlangt í hafí.
Langflestir stofnar sjóbleikjunnar
er meira að segja því marki brennd-
ir að geta ekki lifað nema 4—6 vik-
ur í fullri seltu.
Þetta gerir vitaskuld að verkum,
að sjóbleikju er ekki hægt að ala
í sjókvíum, nema afar takmarkaðan
tíma. A vorin, þegar ísa leysir
mjmdast seltuþol hjá villtum sjó-
bleikjum, sem drepa veturinn í
ferskum straumvötnum. Þá halda
þær til sjávar, eyða svolitlum tíma
í hálfsöltu umhverfí ósanna, og að
lokum nokkrum vikum í sjónum,
þar sem þær vaxa geysilega hratt.
En í lok júlí og byrjun ágúst minnk-
ar seltuþol villtu bleikjanna ört og
þær halda aftur upp í ósanna og
hefja skömmu síðar ferð sína á
hrygningarstöðvamar í ánum. I eldi
í sjókvíum hagar seltuþol sjóbleikj-
unnar sér nákvæmlega eins. Það
snögghrapar í byijun ágúst, bleikj-
umar rýma hratt og farast að lok-
um séu þær ekki fluttar í ferskt
vatn.
Sökum þessa skammvinna seltu-
þols henta sjóbleikjur ekki til eldis
í sjó. Aftur á móti hefur íslensk
reynsla sýnt, að þær dafna einstak-
lega vel allt árið um kring ef selta
eldisvatnsins fer ekki mikið upp
fyrir hálfa sjávarseltu. Þetta hefíir
ótvírætt komið í ljós hjá Smára hf.
í Þorlákshöfn, þar sem brautryðj-
endastarf hefur verið unnið á eldi
bleikju í hálfsöltu vatni.
Þessar niðurstöður skipta hins
vegar miklu máli fyrir íslendinga.
Út um allan Reykjanesskagann og
raunar víðar, þar sem jarðfræðilega
ung og lek hraun liggja að sjó, er
hægt að dæla upp hálfsöltum, geril-
snauðum sjó og nota til að ala sjó-
bleikju af háum gæðaflokki árið um
kring. Sjóbleikjan ætti því að henta
einkar vel til eldis í strandstöðvum
á slíkum svæðum.
í þessu liggur sérstaða íslands.
Svipuð aðstaða er einfaldlega ekki
fyrir hendi í samkeppnislöndunum.
Hraður vöxtur — mikill
þéttleiki
Sjóbleikju má hins vegar líka ná
í markaðsstærð í fersku vatni án
þess að ala_ hana nokkru sinni í
söltu vatni. I þessu eru ekki síður
fólgnir góðir möguleikar fyrir
bleikjueldi hér á landi. í náttúrunni
lifír tegundin í ám, sem eru mun
kaldari en laxár. Hún er því sérstak-
lega aðlöguð að köldu umhverfi. í
eldinu kemur þetta fram með þeim
hætti, að sjóbleikjan vex allt að
þrisvar sinnum hraðar en laxinn,
við lág hitastig. Hér á landi hefur
þannig fengist mjög góður vöxtur
FJÖLNOTA ÍÞRÓTTA- OG SÝNINGAHÚS
RÁÐSTEFNA
Á HÓTEL LOFTLEIÐUM, FÖSTUDAG 2. DES. 1988
Ráðstefnustjóri: Jón Hjaltalín Magnússon
Kl. 13.00 Modern Multipurpose Sports- and Exhibition
Halls: Jim Bryant, markaðsstjóri, HusseySeating
Corp.
Kl. 14.00 Nútíma gólfefni fyrirfjölnota íþróttahús
- Parketgólf:
Birgir Þórarinsson, forstjóri, Egill Árnason hf.
-Gerfigúmmíefni:
Sverrir Bernhöft, forstjóri BARR hf.
Kl. 15.00 Kaffiveitingar
Kl. 15.20 Hentug þakefni fyrir íþróttahús:
SvanlaugurSveinsson, BYKO
Kl. 16.00 Raflýsing fyrirfjölnota íþróttahús:
Jón Otti Sigurðsson, tæknifr. Rafhönnun hf.
Kl. 16.30 Fjölnota íþrótta- og menningarmiðstöðvar
Kl. 17.00 Áætlanir um byggingu 60 nýrra fjölnota íþrótta-
húsa: Jón Hjaltalín Magnússon, verkfr.
Kl. 17.30 Ráðstefnuslit
Áætlanir eru um byggingu um sextíu nýrra fjölnota íþrótta- og
sýningahúsa á íslandi á næstu 10 árum fyrir um 4 milljarða
króna. Mikilvægt er að allir þeir aðilar, sem áhuga hafa á að
byggja nýtt fjölnota íþrótta- og sýningahús, kynni sér sem
best hagkvæmustu byggingaaðferðir.
Ráðstefna þessi um fjölnota íþrótta- og sýningahús er ætluð
öllum sem hafa með hönnun, byggingu og rekstur íþróttahúsa
að gera, jafnt íþróttafulltrúa, formenn íþróttafélaga, húsverði,
sveitastjórnarmenn, aðila á sviðiferðaþjónustu, verkfræðinga,
arkitekta, verktaka og framleiðendur íþróttahúsa og tækjabún-
aðar.
Vinsamlegast tilkynnið þátttöku til skrifstofu:
JHM Verkefnastjórnun sf. í síma 72777.
Stuðningsaðilar þessarar ráðstefnu eru eftirtaldir aðilar:
AisturtDakki hf.
\w * 1 Y.O.60X908-REYKJAVlK, ICEL»MO
BARR
(ríJfU'p/H - (UÁfdúkur
TojtfHljlÍMir
Hófðabokko 3, ým' 665290
JUNCKERS
„ji-
PARKETVAL
f x rm i'noni h
Össur Skarphéðinsson
„í mínum huga leikur
því ekki vafi á því, að
vegna sérstöðu okkar
gæti eldi á bleikju skap-
að Isiendingum geysi-
leg verðmæti. Vegna
hins hraða vaxtar teg-
undarinnar við lágan
hita er ég jafiiframt
þeirrar skoðunar, að
með bleikjunni sé loks-
ins kominn möguleiki
til að gera mikilvæga
aukabúgrein úr fiskeldi
á íslandi.“
við hita, sem ekki náði sex gráðum
einn einasta dag meðan á eldinu
stóð.
Þetta er afar mikilvægt í ljósi
þess, að út um allt land er að fínna
staði þar sem lindir spretta fram
með lágu en jöfnu hitastigi árið um
kring og nýtast engum. Má ekki
nota þær til að ala bleikju í smáum
stíl?
Félagslyndi bleikjunnar er ekki
síður kostur í eldi. Andstætt laxin-
um, sem er aristókratisk skepna og
þarf gott plátt til að verða ekki
taugaveiklaður pestargemlingur, þá
dafnar sjóbleikjan því betur sem
þéttnin í tönkunum er meiri. Um
laxinn virðist gilda að fæðutaka og
vöxtur minnka hratt eftir að þéttn-
in fer yfír 25 kíló á rúmmetra. Til-
raunir í Noregi sýndu hins vegar,
að sjóbleikja óx marktækt betur við
90 kílóa þéttni á rúmmetra, en við
10 kílóa þéttni. Hún dafnaði jafn-
framt bærilega við þéttni upp á 250
kíló að rúmmetra, að því tilskildu
að vatnsflæði væri nóg.
í dag er svo í gangi einskonar
eldistilraun í íslenskri stöð, þar sem
bleikja um og yfír hálft kíló er alin
við yfír 100 kílóa þéttni á rúm-
metra. Til þessa hefur vöxtur verið
góður, og ekki orðið vart ugga-
skemmda, sem þó er yfirleitt fylgi-
fiskur of hárrar þéttni.
Þetta skiptir geysilega miklu
máli fyrir hagkvæmni bleikjueldis
í strandstöðvum, þar sem sérhver
rúmmetri í eldisrými er mjög dýr.
Það skiptir vitanlega sköpum um
arðsemi, ef hægt er úr hveijum
rúmmetra að framleiða 90 til 100
kíló í stað 20—25 kílóa einsog í
laxeldi.
. J '
Odýrt fóður
Fóðrið, sem hægt er að nota til
að ala sjóbleikju í markaðsstærð,
er jafnframt mun ódýrara en laxa-
fóður. Munurinn er 30—40%. Þegar
horft er til þess, að fóðurkostnaður
er að jafnaði um 40% af rekstrar-
kostnaði í laxeldi, þá sést hve miklu
einungis þessi þáttur getur skipt
fyrir arðsemi eldisins.
Aðrir kostir eru einnig samfara
eldi á sjóbleikju, umfram laxeldið.
Sjóbleikjan virðist þannig vera mun
harðgerðari en laxinn. Samkvæmt
minni reynslu er hrognadauði fram