Morgunblaðið - 09.10.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. OKTÓBER 1990
Ráða ytri aðstæður mestu?
eftir Einar Júlíusson
Ástæða er til þess að gera nokkr-
ar athugasemdir við útskýringu
Sigfúsar Schopka fiskifræðings á
því hvers vegna þorskklakið batnar
ekki í sérblaði Morgunblaðsins, Úr
verinu, þann 19. september.
Þessi slæma útkoma úr þorsk-
klakinu og lélegir árgangar fimm
ár í röð skrifast fyrst og fremst
á aðstæður í sjónum samfara
miklum veiðum. Það er tæpast
hægt að skýra þetta eingöngu
með of litlum hrygningarstofni
því árin 1983 og 1984, þegar stór-
ir árgangar komust upp, var
hrygningarstofninn svipaður og
nú.
Hafa mælst áhrif annarra
þátta á klakstærðina en
stærð hrygningarstofnsins?
Varðandi fýrstu staðhæfinguna
að aðstæður í sjónum hafi áhrif á
stærð þorskklaksins þá hef ég séð
þá fullyrðingu áður í ritinu Auðlind-
ir um aldamót, sem framkvæmda-
nefnd um framtíðarkönnun gaf út
1987. Ég hef þó hvergi séð vitnað
í birtar rannsóknarniðurstöður sem
sýnt hafa fram á áhrif mælanlegra
þátta í umhverfinu á klakstærðina
og Vísindasjóður hafnaði styrkum-
sókn fýrir slíkar athuganir. Það
má vel vera að ytri aðstæður, mæl-
anlegar eða ekki mælanlegar, ráði
mestu um klakstærðina. Ekki er
þá yfir því að æðrast en við skulum
samt hafa kjark til að stjóma því
sem við getum stjömað.
Hvað varðar orðin „samfara
miklum veiðum“ veit ég ekki alveg
við hvað Sigfús á hér en það er
reyndar trú mín að veiðarnar geti
haft truflandi áhrif á klakið aðrar
en þær að minnka hrygningarstofn-
inn. Það er t.d. merkilegt hvað klak
síldarinnar tók snögglega við sér
þegar flotinn hvarf loks alveg af
miðunum. Ég kannast hinsvegar
heldur ekki við beinar rannsóknir á
þessu sviði.
Var hrygningarstofninn
1983-1984 svipaður og nú?
Varðandi síðari málsgreinina er
ég alveg ósammála. Hrygningar-
stofninn 1983-1984 var ekkert svip-
aður og nú. Hann var allt öðruvísi
eins og mjmdin sýnir, gjörólíkur.
Kvarðinn á myndinni er lógarit-
mískur svo fimmfaldur munur sýn-
ist e.t.v. ekki mikill en það er afger-
andi munur. Aldurshópar fiska
eldri en 7 ára vom 4-5 sinnum
stærri að meðaltali ’83-’84. Varð-
andi 4-6 ára físka hinsvegar þá er
hrygningarstofn þeirra að meðaltali
helmingi stærri nú og hrygningar-
síofn þriggja ára fiska er nú 6 sinn-
um stærri en þá. í tonnum talið em
þetta góð skipti. Gamlir þorskar eru
hvort eð er ekkert mjög algengir
og hrygningarstofninn er 30 þús-
und tonnum stærri nú en þá. Hrygn-
ingarstofninn ætti líka að vera með
allra stærsta móti nú því stóru ár-
gangarnir ’83-’84 eru einmitt orðn-
ir kynþroska. En ég er ekki viss
um að þetta séu góð skipti í hrogna-
fjölda talið og tel þau afleit varð-
andi klakstærðina. Hrygningar-
stofn þriggja ára físka er nú nærri
60% stærri en hrygningarstofn 10
ára fiska í tonnum talið og 14 sinn-
um stærri í þorskhausum talið. En
er hann eins mikils virði?
Hví skyldu gamlir
þorskar skipta máli?
Ef engar rannsóknir hafa sýnt
fram á samband hrygningarstofns
og klakstærðar þá má það e.t.v.
einu gilda hvort hrygningarstofninn
’83-’84 er svipaður hrygningar-
stofninum nú eða allt öðruvísi. En
ég er hræddur um að svo sé ekki.
Gamlir þorskar hrygna ekki á sama
tíma og þeir yngri. Þeir hrygna við
aðrar umhverfisaðstæður og seiði
þeirra era ekki í alveg beinni sam-
keppni við seiði frá yngri fiskum.
Það er alls ekkert hægt að afskrifa
gamlingjana þótt í minnihluta séu.
Né heldur er sjálfgefið að það megi
bæta þá upp með jafnmörgum tonn-
um af kynþroska þriggja ára þorski.
Hvaða samband er milli hrygn-
ingarstofns og klakstærðar?
Á þessu sviði eru til rannsóknir
og ég tel vemlega fylgni milli klak-
stærðar og hrygningarstofns 9 ára
fiska og eldri. Það má nánast sjá
þessa fýlgni beint í myndunum
tveimur sem fýlgdu greininni í sjáv-
arútvegsblaði Morgunblaðsins Úr
verinu 19. september. Stórir ár-
gangar og Grænlandsgöngur þeirra
gefa stóra toppa í hrygningarstofn-
inn kringum 1970 og 1980. Ár-
gangamir em þó ekki gamalreyndir
fyrr en nokkmm árum síðar og
miðað við fyrmefnda fylgni má þá
búast við stærstu klökunum kring-
um segjum 1973, 1983 og 1993.
Hvort það gengur eftir ættu menn
sjálfir að dæma. Menn geta sjálf-
sagt séð það sem þeir vilja sjá í
neðri myndinni, en fylgnin fer ekk-
ert milli mála ef reiknuð út stærð-
fræðilega. Sveiflumar í klakstærð-
inni eru um 2,5 árum á eftir sveifl-
unum í hrygningarstofninum því
fiskifræðingar miða stærð hans við
allt of unga og óreynda fiska.
Er nokkuð að marka
fiskifræðinga?
í nýjustu skýrslu fískifræðinga
er þessi sama mynd af klakstærð-
inni en aðeins betri því hún nær
aftur til 1960 og í viðaukanum sem
Jón Jónsson síðar forstjóri Hafrann-
sóknastofnunarinnar skrifaði 1957
við nýju útgáfu bókar Bjama Sæ-
Einar Júlíusson
„íslenskir fiskifræðing-
ar hafa alltaf verið leið-
andi í alþjóðlegum
fiskirannsóknum þó að
ráð þeirra hafi mátt sín
lítils gegn skoðunum
sljórnmálamanna og
gróðafíkn og heimtu-
frekju hagsmunaaðila.“
mundssonar, Fiskarnir, geta menn
fylgt sveiflunum aftur til 1928. Það
vom menn sem kunnu sitt fag sem
hófu fískirannsóknir um aldamótin
síðustu og söfnuðu nákvæmum
mælingum og gögnum fyrir VP-
greiningu, stofnstærðar og sóknar-
mælingar í þorskstofninn samfellt
frá 1927 þó að hinni stærðfræðilegu
úrvinnsluaðferð hafí ekki verið beitt
úti í heimi fyrr en 22-30 ámm síð-
ar. íslenskir fískifræðingar hafa
alltaf verið leiðandi í alþjóðlegum
fiskirannsóknum þó að ráð þeirra
hafí mátt sín lítils gegn skoðunum
stjómmálamanna og gróðafíkn og
heimtufrekju hagsmunaaðila. Hve-
nær ætla stjórnmálamenn að læra
sitt fag og hætta þessu tauti um
að fískifræðin sé ung vísindagrein
og fískifræðingar viti nú ekki allt?
Er eitthvað að marka
hagsmunaaðilana?
Af hveiju eiga hagsmunaaðilarn-
ir að ráða því hvernig fískveiðunum
er stjómað? Er eitthvað að marka
þessar fullyrðingar skipstjóranna
að sjaldan eða aldrei hafi verið eins
mikið af þorski á Vestfjarðamiðum
og nú og það sé fiskur alls staðar
Að svíkja heila kynslóð
eftir Ólaf ísleifsson
Svo sem kunnugt er af fréttum
hefur á undanfömum þremur
ámm staðið yfir endurskoðun á
lögum um almannatryggingar. Að
þessu hefur verið unnið í sérstakri
stjómskipaðri nefnd, sem samið
hefur drög að frumvarpi um breyt-
ingar á almannatryggingalögun-
um. í nýjasta fréttablaði Vinnu-
veitendasambandsins kemur fram,
að meirihluti nefndarinnar leggur
til, að aimennar ellilífeyrisgreiðsl-
ur falli niður, fari tekjur ellilífeyr-
isþega yfir tiltekin mörk.
Verði þessi tillaga að lögum
rýfur ríkisstjórn orð og eiða gagn-
vart heilli kynslóð íslendinga, þ.e.
kynslóðinni, sem er komin á ellilíf-
eyrisaldur eða er að nálgast hann.
Fulltrúar Alþýðusambandsins
og Vinnuveitendasambandsins í
almannatrygginganefnd lögðust
gegn tillögu meirihlutans um tekj-
utengingu ellilífeyris. Þessum aðil-
um hefur stundum áður tekist að
koma vitinu fýrir ríkisstjóm jafn-
„Verði þessi tillaga að
lögum rýfur ríkisstjórn
orð og eiða gagnvart
heilli kynslóð Islend-
inga.“
réttis og félagshyggju, en ekki í
þetta sinn að því er virðist.
Réttur sem allir eiga
Eins og nú háttar til fá allir
ellilífeyrisþegar 67 ára og eldri
greiddan eillilífeyri, svonefndan
gmnnlífeyri, frá almannatrygg-
ingum. Gmnnlífeyrir greiðist án
tillits til annarra tekna, t.d. úr líf-
eyrissjóði. Sérhyer einstaklingur á
þessum aldri nýtur þess vegna
öryggisins, sem gmnnlífeyririnn
felur í sér. Aimannatryggingar sjá
auk þess um viðbótargreiðslur til
þeirra, sem hafa lágar eða engar
lífeyristekjur. Þessar viðbótar-
greiðslur kallast tekjutrygging og
fara þær eftir tekjum einstaklings.
Til þessa hefur verið litið svo
á, að allir einstaklingar ættu rétt
Ólafur ísleifsson
á að fá grunnlífeyri almanna-
trygginga. Fólk hefur hagað
sparnaði sínum til elliára með hlið-
sjón af grunnlífeyrinum í trausti
þess, að þessi réttur væri fyrir
hendi og yrði virtur af stjórnvöld-
um þegar til kæmi. Þetta traust
byggist á því, að rétturinn til
grunnlífeyris er áunninn en ekki
gustuk veglyndra ráðamanna.
Fram til 1971 greiddu flestir
þeirra, sem nú em að komast á
ellilífeyrisaldur, sérstakt trygg-
ingaiðgjald. Þeir sem inntu þessar
iðgjaldagreiðslur af hendi hafa
treyst því og ættu að geta treyst
því, að þær tryggðu þeim lág-
markslífeyri frá 67 ára aldri. Frá
því að iðgjaldið var lagt af hefur
fólk litið svo á, að skattgreiðslur
á starfsævinni tryggðu því gmnnl-
ífeyri úr almannatryggingum, sem
em fjármagnaðar með sköttum
eins og allir vita.
Lífeyriskerfið
Við samningu lífeyrissjóða-
frumvarpsins, sem var á annan
áratug í smíðum, var lagt til
gmndvallar, að almannatrygging-
ar annist granntryggingar í lífey-
riskerfínu og greiði áfram elli- og
örorkulífeyri óháðan tekjum á
starfsævinni. Fmmvarpið gerir
ráð fyrir, að til viðbótar starfi líf-
(Hermann Skúlason DV 18/7 ’90),
að ástandið sé líkt og aflasumarið
1981 (Guðjón A. Kristinsson, DV
18/7 ’90) og að óhætt sé að veiða
60 þúsund tonn af grálúðunni (Ás-
geir Guðbjartsson FF 25/8 ’89)?
Er það einhver varanleg lausn á
vanda útgerðarinnar að láta undan
þeim og stækka kvótana eða af-
nema?
Hefur eitthvað breyst?
Það bólar enn lítt á síðasta toppn-
um í hrygningarstofninum í kring-
um 1990 sem stóm árgangarnir
’83-’84 og Grænlandsganga
þess síðari áttu að gefa. Það er
þegar fýrirsjáanlegt að án Græn-
landsþorsks gefa þessir 'risastóru
árgangar ekki stærri topp kringum
1990-91 en þegar sést, ef mennþá
geta greint hann á myndinni. „Ár-
gangamir koma í veiðina 6-8 ára,
ná hámarki um 10 ára gamlir og
eru að mestu horfnir úr veiðinni
14-16 ára gamlir", sdagði Jón Jón-
son 1952 og 1957. Nei nú em þeir
að mestu horfnir úr veiðinni 8 ára
gamlir. Átta af hveijum níu þorsk-
um í afla á vetrarvertíð fram til
1957 vora 8 ára eða eldri og það
ár vora 12 ára þorskar algengastir.
En aðeins einn þorskur af hverjum
36 í heildaraflanum 1989 og 1990
hafði náð 8 ára aldri eða meir.
Ekki einn af hveijum 1000 nær nú
12 ára aldri enda fá nú stórþorskar
myndir af sér í bloðunum þegar
þeir láta sjá sig. Þorskstofninn er
allt öðm vísi en áður. Það þýðir
ekkert að einblína á tonnafjöldann
og afsaka sig með veiðum Breta
fýrr.á árum. Menn segja 300 þús-
und tonn ekki vera neina ofveiði
og hrygningarstofninn svipaðan og
áður. Nei, hrygningarstofninn nú
er alls ekki sambærilegur við það
sem hann var ’83-’84 og það er
ekkert hægt að búast við sambæri-
legu klaki. Bretarnir höfðu heldur
engin ofurtroll sem gleypt geta
heilu fótboltavellina, upp á rönd
með áhorfendastæðum og öllu sam-
an. Þeir veiddu aldrei nein 300
þúsund tonn af smáþorski á ísland-
smiðum. Einungis íslendingar gera
slíkar gloríur. Það verður líka ára-
tuga bið á því að aftur leiti stórir
hópar gamalreyndra þorska á klak-
stöðvarnar eins og gerðu á ámnum
eftir 1930, 1940, 1950, 1960, 1970
og 1980. Það er þá allavega okkur
að kenna og ekki ytri aðstæðum
þó að það megi e.t.v. enn segja að
það sé ekki nákvæmlega vitað
hvaða áhrif það muni hafa á klak-
stærðina og umhverfisaðstæður
• ráði miklu. En Grænlandsgöngur
gætu nú brátt heyrt sögunni til.
Ég held að það séu því miður við
sem ráðum mestu en kunnum ekk-
Höfundur er eðlisfræðingur.
eyrissjóðir, sem veiti elli- og ör-
orkulífeyri, sem er háður iðgjalds-
greiðslum og þar með tekjum á
starfsævinni. Þetta fyrirkomulag
er skýrt og einfalt.
En fyrirkomulagið stenst vita-
skuld ekki verði tillagan um tekju-
tengingu gmnnlífeyris að lögum.
Með henni yrði fólki refsað fyrir
að taka þátt í skyldusparnaði til
lífeyrissjóðs. Fólki yrði refsað fyr-
ir þennan spamað með því að
skerða réttinn, sem það annars
ætti í almannatryggingakerfinu.
Með þessu yrði grundvellinum
kippt undan starfsemi sjóðanna,
því að iðgjöldin til þeirra yrðu eins
og hver annar skattur.
Atlögunni verður að hrinda
Þessum sjónarmiðum virðast
félagshyggjuöflin hafna með öllu.
Tillaga þeirra um tekjutengingu
lífeyris felur í sér brigð við fólkið,
sem er að skila af sér löngu dags-
verki. Verði hún að lögum verður
heil kynslóð svipt rétti, sem fólk
telur sig hafa öðlast í góðri trú.
Gegn þessari tillögu verður að
snúast umsvifalaust. Það má ekki
líðast, að félagshyggjuöflin komi
svona fram við eldra fólk í landinu.
Höfundur er hagfræðingyr og
tekur þátt í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins i Reykjnvík.