Morgunblaðið - 03.10.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1991
Greiðum skattana á
meðan við getum
eftir Benedikt
Sigurðarson
Síðustu vikur og mánuði hefur átt
sér stað undarleg umræða um skatt-
álögur og rekstur sameiginlegrar
þjónustu. Þar ber auðvitað hæst hug-
myndir núverandi ríkisstjómar um
skattlagningu fólks sem lendir í veik-
indum — jafnvel inn á sjúkrahús —
og skattlagningu á skólagöngu. Það
tjóir ekki að reyna að fela eðli skatt-
lagningarinnar með því að kalla fyr-
irbærið að þessu sinni þjónustugjöld
— því á sama hátt og þú greiðir virð-
isaukaskatt þegar þú kaupir í matinn
(og kallar það skatt) þá greiðir þú
innritunargjald á sjúkrahús eða í
skóla þegar þú innritast eða kemur
á þessar stofnanir — .hvort sem slíkt
er kallað þjónustugjald eða eitthvað
annað. Þetta er fyllilega sambærilegt
því að sá sem ekki kaupir í matinn
borgar auðvitað engan virðisauka-
skatt af matarinnkaupunum sem
hann ekki gerir og sá sem ekki
mætir í skóla eða lendir inn á spít-
ala borgar þá engin „þjónustugjöld"
þar.
„Sýnist mér að óhagræði
— misrétti — sóun — offj-
árfesting og skortur á
réttindum neytandans séu
einkenni sem við eigum
sameiginieg með austrinu
hrunda.“
sagðri læknisþjónustu ef ég slasast,
veikist eða gerist gamlaður — vit-
andi að börnin mín jafnt og nemend-
ur mínir geta þegar þeir kjósa geng-
ið að almennri menntun sem ekki
spyr fyrst; „hvað geturðu borgað",
heldur leggur meira upp úr því hvað
einstaklingurinn er reiðubúinn að
gefa af sér og hveijir hæfileikar
hans eru.
Varðveitum það sem er
mikilvægt
Á meðan við höfum heiisuna
Ég er nú einhvern veginn þannig
gerður að mér fellur ekki sú hugsun
að geta átt von á því í fyrirsjáan-
legri framtíð að þurfa að borga fyrir
að fá lífsnauðsynlega læknisþjónustu
á spítala. Mér óar líka við því ef
bömin mín og vina minna geta þurft
að hverfa frá námi beinlínis vegna
þess að ég félli frá og fjölskyldan
(eða vinir mínir) hefði ekki efni á
að greiða skólagjöldin sem krafíst
væri í almenningsskólanum — (mér
dettur ekki í hug að nefna hér sér-
hæfða skóla t.d. erlendis).
Það er komin hér upp staða sem
við álitum flest að ekki mundi svo
skyndilega skjóta upp — og alls ekki
núna þegar mörgum (og m.a. hag-
fræðingum) eru að verða ljós helstu
afglöp ríksstjórna íhaldsmanna í
Bretlandi.
Ég hef komist að því víðast þar
sem ég kem að fólk er sama sinnis
og vill greiða skatta á meðan það
er fullvinnandi og sæmilega heil-
brigt. Ég þekki engan sem reynir í
alvöru að halda því fram að það sé
forsvaranlegt siðferði í nútíma skatt-
heimtu að nota sér óumdeildar
menntunarþárfir og neyð manna —
jafnvel lífshættu — til að lækka
skatthlutfall þeirra sem mestar tekj-
ur hafa. Ég tel það einhver mín dýr-
mætustu réttindi í samskiptum við
stjórnvöld að fá að greiða sanngjarna
skatta á meðan ég hef aðstæður og
efni til — vitandi að slíkt gefur mér
tækifæri til að ganga síðar að sjálf-
Miðstýring
Blomberq
eða markmiðum starfseminnar. Frá
þessum tíma hafa ijölmargir skrif-
finnar í ráðunejAunum verið á fullu
— í yfirvinnu og nefndarvinnu í
vinnutímanum — við að skilgreina
breytta stjórnun margvísiegra verk-
efna eftir því sem þeir hafa talið
„þarfir ráðuneytisins". Sumar þess-
ara breytinga hafa litið dagsins ljós
m.a. í löggjöf um heilbrigðisþjónustu
og menntamál (grsk. lög 1990 og
frsk. lög 1987). Því miður hafa sveit-
arstjórnarmenn ekki gefið gaum að
því hvílíkt valdaafsal hefur falist í
því sem kom í kjölfar verkaskipta-
samningsins — við erum að sjá ný
og ný dæmi. Fyrir skömmu fiutti
Skúli Johnsen borgarlæknir athygl-
isvert erindi „Um daginn og veginn"
þar sem hann skilgreindi í ljósu
máli hvernig aukin miðstýring í heil-
brigðiskei’fínu dregur úr ábyrgð og
gæðum þjónustunnar um leið og hún
ur ekki í hug að biðjast afsökunar
fremur en náttúrufræðingum í um-
hverfisráðuneytinu hér á dögunum.
Kremlarvald í Reykjavík
Allur heimurinn horfir til austurs-
ins og fylgist með og styður tilraun-
ir fólksins til að bijóta af sér hlekki
miðstýringarinnar og forréttinda-
valds flokksgæðinga og skriffinna.
Þó kúgunartækin hafi að sönnu ver-
ið allt önnur en íslendingar hafa
Benedikt Sigurðarson
sækir öll til Reykjavíkur undir yfir-
skyni svokallaðrar rekstrarhagræð-
ingar. Þeir sem hlýddu á Skúla þurftu
því ekki að verða hissa þegar upp
komst um ákvarðanir Sighvats
Björgvinssonar að leggja nánast nið-
ur fjögur sjúkrahús utan Reykjavík-
ur. Þessu fylgja síðan trúlega ein-
hver digurmæli í fréttasíbyljunni þar
sem ráðherrum og kommiserum dett-
Höfundur er skólastjóri
Barnaskóla Akureyrar.
Ég tel mig til þeirrar kynslóðar
Islendinga sem fyrstir nutu almennra
menntunartækifæra — og að mörgu
leyti einnig sjúkraþjónustu eins og
ég vænti að hún verði áfram. Það
er ekki vafi á að þessa þjónustu má
bæta fyrir sama verð og hún kostar
í dag — hana má trúlega eins vel
reka fyrir minni peninga e'n til þessa
hafa litlar sem engar tilraunir verið
gerðar í þá átt. Allt hið hrokafulla
streð í heilbrigðisráðherra og mennt-
amálaráðherranum (eða aðstoðar-
manni hans) hefur miðað að því að
færa kostnaðinn til þeirra sjúku,
öldruðu eða barnafjölskyldnanna.
Þetta hefur vakið viðbrögð sem lík-
lega verða kröftugri þegar menn
reyna á eigin skinni hvernig þetta
virkar. Hvað sem öðru líður þá er
það í hæsta máta ranglátt að skatt-
leggja þessa hópa fólks til að greiða
fyrir sukk og óráðsíu sem miðstýr-
ingin frá Reykjavík leiðir af sér —
því á sama tíma eru svæfðar allar
tilraunir til að skattleggja íjármagns-
tekjur — ríkisvaldið og Seðlabankinn
sprengja raunvexti upp fyrir það sem
áður hefur verið liðið — og hlaðið
er undir forréttindi m.a. með því að
treysta einokun fáeinna útgerðarað-
ila á fiskveiðum.
Nokkur orð nm orð
eftir Jón Kristin
Snæhólm
Sú stjórn sem nú situr tók að sjálf-
sögðu margan vanda í arf — hún tók
við margvíslegum undirbúningi
þeirra aðgerða sem nú hafa litið
dagsins ljós. Eitt af því sem sveitarfé-
lögin sömdu um við fulltrúa ríkis-
valdsins fyrir nærri þremur árum var
breytt kostnaðarskipting opinberrar
þjónustu og framkvæmda. Þessum
samningum fylgdi ekki markviss út-
færsla á breytingum á stjórnsýslu
Þorvarður Elíasson ritar furðulega
grein í Morgunblaðið 24. sept. sl. þar
sem ráðist er að Menntaskólanum í
Kópavogi og orðstír hans sem æðstu
menntastofnunar í Kópavogi. Aflvaki
reiðiskrifa hans er grein Ingólfs A.
Þorkelssonar skólameistara MK um
þann misskilning að Versíunarskóli
Islands sé einkaskóli í orðsins fyllstu
merkingu. Ekki er séð við lestur
greinar skólameistara MK að þaf sé
ráðist að Verslunarskóla íslands sem
ágætrar menntastofnunar né lagt
mat á það hvort að VI sé vel eða
illa rekinn skóli.
Ekki verður hjá því komist að rekja
röksemdarfærslu Þorvarðar Elías-
sonar sem miðar að því að ófrægja
MK og þá sem honum stjórna.
Þorvarður segir að VÍ sé rekinn
af skólanefnd og skólastjóra en
Verslunarráð skipi fjóra fuiltrúa af
fimm í skólanefndina. Hvaðan skyldi
þessi eini fulltrúi koma sem stjórn
Verslunarráðs skipar ekki? Hann
kemur frá ríkinu. Og hvers vegna á
ríkið fulltrúa í nefndinni? Það er
vegna þess að ríkið leggur til fé sem
fer í að borga kennurum og ýmsan
annan kostnað við að reka skólann.
Til þess að færa rök fyrir því að
VÍ sé ekki undir pilsfaldi ríkisins
tekur Þorvarður Elíasson dæmi.
Hann segir: „Að segja að Verslunar-
skólinn sé rekinn af ríkinu vegna
þess að ríkið kaupi þjónustu hans
samrýmist ekki merkingu orða í ís-
lenskri tungu. Ingólfur A. Þorkelsson
rekur ekki Hagkaup þótt hann versli
þar.“ Þessi röksemd er góð svo langt
sem hún nær en grundvaliarmunur
er á rekstri VÍ og Hagkaups. Hag-
kaup býður fram þjónustu sína í sam-
keppni á fijálsum markaði og hefur
vaxið og dafnað sökum velgengni
eigenda og starfsfólks þess í stjórnun
fyrirtækisins. Verslunarskóli Islands
hefur verulegt forskot í samkeppni
við aðra framhaldsskóla á íslandi.
Hann getur sett skilyrði fyrir inn-
göngu nemenda í skólann s.s. lág-
markseinkunn og skólagjald og
starfað fijálsari en aðrir framhalds-
skólar. Ef starfsfólk Hagkaups væru
ríkisstarfsmenn væri ekki hægt að
kalla Hagkaup einkafyrirtæki. Varla
þarf að skýra það út fyrir Þorvarði
Elíassyni. Sama gildir um verktaka
sem vinna fyrir hið opinbera. Þeir
geta boðið í verk í samkeppni við
aðra verktaka en ef einn þeirra getur
sett ýmis skilyrði fyrir að taka verk-
ið að sér eru lögmál samkeppninnar
brotin. Þannig er verktakafyrirtækið
Jón Kristinn Snæhólm
„Kópavogsbúar hafa ekki
áhyggjur af orðstír MK
en skólastjóri Verslunar-
skóla íslands ætti eftir
grein sína að íhuga vel
og vandlega orðstír sinn
og Verslunarskólans sem
einkaskóla."
á spena hins opinbera ef ríkið borgar
laun starfsmanna þess og ýmsan
rekstrarkostnað. Því getur það ekki
sagt sig einkarekið þó svo að
stjórnarmenn þess hirði laun annars
staðar frá en ríkinu.
Athyglisvert er að Þorvarður El-
íasson telur sig hafa vissu fyrir því
að rekstri MK sé ábótavant. Svo er
ekki og getur hann flett opinberum
gögnum þar sem MK notar nákvæm-
lega þær fjárupphæðir sem honum
eru skammtaðar. Röggsöm stjórn
Ingólfs A. Þorkelssonar skólameist-
ara í MK og annarra yfirmanna skól-
ans er því að þakka og geta forystu-
menn skólamála í Kópavogi vitnað
þar um. Hins vegar kemur það fram
hjá Þorvarði Elíassyni að skólagjöld
nemenda VI renna í Húsbyggingar-
sjóð sem síðan fjármagnar hallann
af rekstri skólans. Hlýtur þetta að
vera skólanefndarmönnum VI
áhyggjuefni.
Þorvarður Elíasson segir í grein
sinni að það sé ekkert iaunungamál
að samkeppni ríki á milli MK og VÍ
og í raun missi MK af mörgum góð-
um nemendum til Verslunarskólans.
Auðvitað fara sumir ungir Kópavogs-
liöfundur er fyrrverandi
formaður nemendafélags MK og
siturnú í skólanefnd skólans fyrir
Sjálfstæðisflokkinn.

nokkru sinni kynnst þá sýnist mér
að óhagræði — misrétti — sóun —
offjárfesting og skortur á réttindum
neytandans séu einkenni sem við eig-
um sameiginleg með austrinu
hrunda.
Okkur er álíka mikil nauðsyn og
þeim að hluta ríkisvaldið á íslandi
niður og afhenda það sveitarstjórn-
um og samtökum þeirra í hveijum
landshluta. Okkur er einnig nauðsyn
að snúast gegn vaxandi forréttindum
fámennra valdahópa og efla réttlæti
í skattheimtu. Þannig verður best
komið á ráðdeild í rekstri opinberrar
þjónustu og því aðhaldi sem nánd
neytandans við ákvarðanir ein getur
skapað.
Niður með miðstýringuna — full-
valda ísland „í þingbundnu sambandi
við Reykjavík".
i

i
stír og einkarekstur
búar til Reykjavíkur til náms. Sumir
fara í MH, aðrir í MS, MR, FB og
nokkrir leggja land undir fót og fara
til Akureyrar eða Egilsstaða. En
þetta eru engin rök fyrir því að MK
hafi tapað einhverri ímyndaðri sam-
keppni við Verslunarskólann. Meiri-
hluti nemenda í Kópavogi fer í MK
eða aðra skóla með sama kerfi og
menntun en mikill ininnihluti í VI.
Þess vegna hefur framhaldsskóla-
kerfið unnið „samkeppnina" við VI
ef haft er í huga hvaða menntun og
þjónustu nemendur vilja.
Niðurlag greinar Þorvarðar Elías-
sonar er ekki einungis móðgun við
starfsfólk og nemendur MK heldur
líka við Kópavogsbúa alla. í niðurlag-
inu segir Þoi'varður: „Undirritaður
vill benda kollega sínum í Kópavogi
og keppinaut á að vilji hann fá fleiri
og betri nemendur inn í skóla sinn
en hann fær nú, sé vænlegra að fara
þá leið að bæta rekstur og orðstír
skóla síns fremur en að ráðast í
ræðum og riti á keppinautana". Svo
mörg voru þau orð.
Það hryggir kannski Þorvarð El-
íasson að í haust hefur MK því mið-
ur þurft að hafna umsóknum í skól-
ann sökum þess að hann er löngu
fullsetinn. Þannig að þótt yfirstjórn
skólans vilji með fegins hendi taka
við fleiri nemendum er það ekki
hægt. Það kann einnig að hryggja
Þorvarð að rekstur MK er hallalaus
og ekki þörf á hærri skólagjöldum
né „Húsbyggingarsjóði" til að fjár-
magna hann.
Um orðstír MK geta að sjálfsögðu
verið skiptar skoðanir eins og um
Verslunarskólann og fleiri skóla og
er skólastjóri VÍ enginn stóridómur
þar um.
MK hefur á sl. árum tekið forystu
í landinu á sviði ferðamálakennslu
og námsefni skólans á því sviði er
notað hjá ýmsum aðilum sem láta
sig ferðamál varða s.s. ýmsum einka-
skólum sem fjármagna rekstur sinn
sjálfir. Nú er hafin bygging Hótel-
og veitingaskólans við hlið MK en
þar mun miðstöð allra hótel- og veit-
ingafræða á íslandi rísa innan fárra
ára.
►
i
I

Kópavogsbúar hafa ekki áhyggjur
af orðstír MK en skólastjóri Verslun-
arskóla íslands ætti eftir grein sína
að íhuga vel og vandlega orðstír sinn
og Verslunarskólans sem einkaskóla
en það verður hann aldrei á meðan
skattgreiðendur borga brúsann að
mestu.
isis
Einar FareStveít&Co.hf. Borgartúni 28 S 622901 og 622900