Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUÐAGUR 10. APRIL 1994
u
en hrein framlög í sjóði ESB sam-
kvæmt EES samningnum. Á móti
þessum auknu beinu framlögum fá
EFTA ríkin aðgang að viðamiklu
styrkjakerfi Evrópusambandsins.
Stuöningur viö landbúnuó
Auk framlaganna frá nýju aðild-
arríkjunum mun ESB þykja fýsilegt
að fá stærri markað fyrir landbún-
aðai-vörur en framleiðsla þeirra er
nú langt umfram þarfir ESB.
EFTA löndin hafa veitt landbún-
aði meiri stuðning en ESB gerir.
Þessi atvinnuvegur hefur haft mun
víðtækari áhrif á efnahagslega
ákvarðanatöku en ætla mætti af
umfang hans í landsframleiðslu
EFTA ríkjanna. Með aðild að ESB
verður væntanlega breyting á hög-
um landbúnaðarins í fijálsræðisátt.
Reikna má með að þessar breyting-
ar komi neytendum til góða í lægra
afurðaverði en geti reynst bændum
þungar í skauti. Þrátt fyrir hina
breyttu hagi telur prófessor Baldwin
ekki víst að bændum reiði verr af
innan ESB en utan. Hann telur að
hvort sem af ESB aðild EFTA ríkja
verður eða ekki þá muni stuðningur
við landbúnaðinn í þessum löndum
minnka á komandi árum. Spurning-
in sé einungis sú hvort ESB aðildin
verði til þess að stuðningurinn verði
meiri eða minni en ella hefði orðið.
Þróunin sé í þá átt að minnka stuðn-
ing við landbúnað, líkt og niðurstaða
Úrúgvæáfanga GATT viðræðnanna
bendir til.
Tollabandalag
Evrópusambandið er tollabanda-
lag sem EES er ekki. Tollar sem
myndast við ytri landamæri ESB
renna til sameiginlegra sjóða þess.
í skýrslu þeirri sem fyrr er getið
er talið að innganga EFTA ríkjanna
í tollabandalagið ESB hafi lítil áhrif
á efnahag EFTA ríkjanna í heild. í
því sambandi er bent á að tollar
ESB á iðnaðarvarning eru að með-
altali 4,2% en í Svíþjóð, Noregi og
Finnlandi 2% til 3%. Meðalinnflutn-
ingstollar EFTA ríkja eru um 3%.
Nýju aðildarríkin yrðu að lækka
tolla i samræmi við bestukjarasamn-
inga sem ESB hefur gert við nokk-
ur lönd utan sambandsins.
EFTA ríkin yrðu að gangast und-
ir fiókið kerfi gjalda sem notuð eru
til að koma í veg fyrir undirboð inn-
an ESB. Þessi gjöld hafa hækkað
verð ýmissa vörutegunda í ESB, til
dæmis rafmagnstækja til heimil-
isnota. ESB hefur einnig verið þekkt
fyrir að stýra viðskiptum með svo-
kölluðum „gráum svæðum“. Þau eru
einkum fólgin í tvíhliða samningum
um magntakmarkanir á innflutningi
til ESB landa. Með inngöngu í ESB
yrðu fyrrum EFTA ríkin að gangast
undir þessa stýringu sambandsríkj-
anna. Inngangan hefði einnig í för
með sér að slíkum innflutningstak-
mörkunum yrði ekki beitt gegn
EFTA ríkjunum.
Ef innganga EFTA ríkjanna fjög-
urra í ESB verður samþykkt í þjóð-
aratkvæðagreiðslum má fastlega
reikna með því að Islendingar gangi
til samninga við ESB um fyrirkomu-
lag á viðskiptum. Við gildistöku
EES samningsins féllu niður tollar
á mörgum fisktegundum frá íslandi
til annarra EES landa. ESB hefur
12% toll á saltaðri síld. Ef helstu
kaupendur þessarar framleiðslu
okkar, Svíar og Finnar, ganga í ESB
mun þessi tollur væntanlega leggj-
ast á síldina. Það er þó ekki víst
því eftir er að kanna hvort tollak-
vóti fæst á saltsíld til ES_B á grund-
velli langra viðskipta Islands og
væntanlegra ESB landa með þessa
vöru.
Öflugri samkeppni
Reglur Evrópusambandsins um
samkeppnismál eru mun víðtækari
en þær sem gilda á Evrópska efna-
hagssvæðinu og meiri hörnlur eru
gegn ríkisstyrkjum til atvinnu-
rekstrar. Þannig er innganga í ESB
talin styrkja samkeppnisöfl í ríkjun-
um sem nú tilheyra EFTA. Reglur
varðandi ríkisstyrki, samruna og
yfirtöku (einkum af hálfu erlendra
aðila), og takmarkandi markaðsað-
gerðir á borð við fast vöruverð og
hömlur á markaðssetningu þykja
mun meira samkeppnishvetjandi en
sambærilegar reglur EES samn-
ingsins.
Breytingar til frambúóar
í skýrslu hagfræðideildar EFTA
segir að erfitt sé að leggja mat á
áhrif formlegrar tengingar EÍTA
ríkjanna við Efnahags- og mynt-
bandalag Evrópu (EMU). Með ný-
gerðum aðildarsamningum gengust
ríkin fjögur undir það markmið
Maastricht sáttmálans að ESB ríkin
taki upp sameiginlega peninga-
stefnu og sameiginlega mynt í síð-
asta lagi árið 1999. EMU gerir
margvíslegar kröfur til aðildarríkja
um efnahagsmál og setur viðmiðun-
armörk til dæmis um verðbólgu,
langtímavexti, skuldastöðu ríkja og
fjárlagahalla.
Ef innri markaðurinn á að ná því
markmiði að stuðla að aukinni skil-
virkni og samkeppni verða evrópsk
fyrirtæki að breyta verklagi sínu.
Þetta gæti haft í för með sér nokk-
ur útgjöld í upphafi meðan fyrirtæk-
in eru að laga sig að nýjum aðstæð-
um. Þar má nefna kostnað við að
afla nýrra markaða eða flytja fram-
leiðsludeildir innan markaðssvæðis-
ins. Svo er að sjá sem fyrirtæki inn-
an ESB gangi út frá því sem vísu
að innri markaðurinn sé til frambúð-
ar. Verðmæti þeirra samninga sem
taka til samruna og yfirtöku fyrir-
tækja á svæðinu hefur farið stigvax-
andi allt frá miðjum 9. áratugnum.
Svo virðist sem Einingarsátttmáli
Evrópu frá 1986 og aðild að ESB
sé fyrirtækjunum næg trygging fyr-
ir því að þessar breytingar séu óaft-
urkræfar. Ákvæði EES samningsins
um þessi atriði þykja ekki eins ljós.
I fyrrgreindri skýrslu er talið að
fyrirtæki í EES landi sem stundar
mikinn útflutning til ESB sé líklegra
til að setja upp nýjar starfsstöðvar
innan landamæra ESB, Þar með
hefur fyrirtækið tryggt sig ef EFTA
landið gengur ekki í ESB. Er talið
að blóðtaka af þessu tagi geti reynst
EFTA ríkjum þungbær þegar til
lengri tíma er litið.
Munurinn á
aóild aó EES og
ESB er skil-
greindur i sex
höfuóatrióum
sem lúta aó
fjárhagslegum
og stjórnmála-
legum þáttum.
Þau eru aóild-
argreióslur og
styrkir, land-
búnaóarstefna
ESB, aóild aó
tollabanda-
laginu, sam-
keppnisstefna
ESB, þátttaka I
Efnahags- og
myntbanda-
laginu (EMU)
og aó breyt-
ingarnar sem
veróa vió inn-
gönguiESB
veróa aó öllum
líkindum til
frambúóar.
Sjávarútvegsstefnan
Sjávarútvegsstefna ESB felur í
sér ýmsa þætti sem væru óæskileg- .
ir fyrir okkur, yrði ekki tekið tíllit
til sérstöðu okkar á þessu sviði.
Sjávarútvegur nýtur víða ríkis-
styrkja og það gæti orðið ójafn leik-
ur ef leyfðar væru óheftar fjárfest-
ingar útlendinga í íslenskum sjávar-
útvegi. í EES samningunum féllst
ESB á kröfu íslendinga um bann
við eignarhaldi útlendinga í veiðum
og frumvinnslu sjávarafla hér á
landi. Sjávarútvegsstefnan kveður á
um ríkjakvóta, sem deilt er niður
eftir settum reglum. Um veiðikvóta
hér við land yrði að semja sérstak-
lega en minna má á að Norðmenn
sömdu þannig að þeir veita ekki
aflaheimildir umfram það sem gert
var við EES samninginn, utan hvað
útreikningi á þorskkvóta var breytt
lítillega. Ef Island gengi í ESB
yrðu aflakvótar hér við land form-
lega gefnir út í Brussel, en væntan-
lega í nánu samráði við innlenda
aðila. Samkomulag var milli Norð-
manna og ESB um að sett yrði upp
áætlun um miðlun þekkingar og
reynslu af norskum veiðislóðum til
ESB. Þetta á að tryggja að ESB
stundi ámóta virka veiðistjórnun á
norskum miðum og Norðmenn gera
í dag.
Menntun og menning
íslensk menning rekur rætur sín-
ar til Evrópu öðrum stöðum fremur.
Aðild að ESB myndi væntanlega
efla margvísleg menningarsam-
skipti við önnur Evrópulönd. Und-
anfarin ár hefur íslenskum náms-
mönnum reynst örðugt að fá skóla-
vist í mörgum ESB löndum og þá
ekki nema gegn háum skóiagjöld-
um. Með tilkomu EES geta íslensk-
ir námsmenn fengið skólavist í skól-
um aðildarríkja ESB að uppfylltum
almennum inntökuskilyrðum. Engu
að síður verða þeir í mörgum tilvik-
um að greiða umtalsverð skólagjöld.
Ef ísland gengi í ESB nytu íslensk-
ir námsmenn skólavistar á sömu
kjörum og heimamenn.

w
V 3$ Listabátíö í Reykjavík ^
Forsala aðgöngumiða á eftirtalin atriði hefst þriðjudaginn 12. apríl í Islensku óperunni,
opið virka daga kl. 16.00-19.00 - sími 11475.
\
*
Sun. 29/5. Mótettukórinn, stj. Hörður Áskelsson.
M.a. fntmfl. verk eftir Pál P. Pálsson.
Hallgrímskirkja kl. 17.00.
Mán. 30/5. Guido Pikal, tenór, Alfred Walter, píanó.
íslenska óperan kl. 20.30.
Mið. 1/6. Blásarakvintett Reykjavíkur
og Vovka Ashkenazy, píanó.
íslenska óperan kl. 20.30.
1/6 - 5/6: Barnaleikliúshátíð í Möguleikhúsínu við Hlemm.
Mið. 1/6. Leikhópurinn Mariehpnen
- Den lille heks, kl. 17.00.
Fim. 2/6. Mókollur umferðarálfur, kl. 17.00.
Lau. 4/6. Leikliópurinn Mariehpnen
- Den lille heks, kl. 15 00.
Sun. 5/6. Mókollur umferðarálfur, kl. 15.00.
Fös. 3/6. Gerry Mulligan & The Gerry Mulligan Quartet.
Háskólabíó, kl. 20.00.
Sun. 5/6. Igor Oistrakh, fiðla, Natalia Zertsalova, píanó.
íslenska óperan, kl. 17.00.
Þri. 7/6. Macbedt eftir Shakespeare.
Mið. 8/6 Frú Emelía.
Fim. 9/6. Héðinshús, Seljavegi 2, kl. 20.00.
Fim. 9/6. Beethoven: Sinfónía nr. 9-
Sinfóníuhljómsveit íslands - Áskriftartónleikar.
Kór Menntaskólans við Hamrahlfð
og einsöngvarar, Stj, Osmo Vánska.
Hallgrímskirkja, kl. 20.00.
Lau. 11/6. Nýtt verk eftir Tómas R. Einarsson.
„Einslags stórt hrúgald af grjóti",
tónleikur um ísland fyrir 5 einsöngvara og
6 manna jazzhljómsveit.
íslenska óperan, kl. 21.00.
Lau. 11/6. íslenski dansflokkurinn - Lýðveldisdansar.
Sun. 12/6. Frumfl. verk eftir Hlíf Svavarsdóttur,
Nönnu Ólafsdóttur, Maríu Gísladóttur.
Borgarleikhúsið, kl. 20.00.
Sun. 12/6. Tíminn og vatnið
eftir Atla Heitni Sveinsson (frumfl.).
Kammersveit Revkjavíkur, kór og einsöngvaramir
Marta G. Halldórsdóttir, Sverrir Guðjónsson og
Bergþór Pálsson. Stj. Paul Zukofsky.
Langholtskirkja, kl. 20.00.
Mán. 13/6. Vladimir Ashkenazy, píanó.
Háskólabíó, kl. 20.00.
Þri. 14/6. Ny Dansk Saxofon Quartet.
M.a. frumflutt verk eftir Per Nprgárd.
Norræna húsið, kl. 20.30.
Mið. 15/6. Erling Blöndal Bengtsson, selló.
íslenska óperan, kl. 20.30.
Lau. 18/6. Milska, oratorio eftir Kjell Mörk Karlsen,
santið við samnefnt íslenskt miðaldakvæði.
Asker Kirkekor og Tpnsberg Domkantori,
einsöngur og talrödd.
Hallgrímskirkja, kl. 16.00.
Fös. 25/6. The Street of Crocodiles.
Lau. 26/6. Theater de Complicité frá Bretlandi.
Sun. 27/6. Borgarleikliúsið, kl. 20.00.

Forsala aðgöngumiða á eftirtalin atriði
stendur yfir í Þjóðleikliúsinu, sími 11200.
Opið alla daga nema mánudaga ld.
13-00-18.00, sýningardaga til kl. 20.00.
Tekið á móti símapöntunum virka daga frá
kl. 10.00 - Græna línan 996160.
Fös. 27/5. Niflungaluingurinn eftir Richard Wagner.
Sun. 29/5. Valin atriði sviðsett og skeytt saman með tengitextum.
Þri. 31/5. Listræn yfirumsjón: Wolfgang Wagner - Hljómsveitarstjóri: Alfred Walter.
Fim. 2/6. Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir - Leikmynd og búningar: Sigurjón Jóhannsson.
Lau. 4/6. Einsöngvarar - Kór íslensku óperunnar, Sinfóníuhljómsveit fslands.
Þjóðleikhúsið kl. 18.00. , , „ , .*. x
Miðasala a onnur atriði verður auglyst siðar.
Fim. 2/6. Sannar sögur af sálarlífi systra.
Lau. 4/6. eftir Guðberg Bergsson og
Viðar Eggertsson.
Þjóðleikhúsið, Smíðaverkstæði.