Morgunblaðið - 05.10.1995, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 05.10.1995, Blaðsíða 36
36 FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ AÐSEIMDAR GREINAR Fáein orð um kven- ’frelsið og forsetann ALDAGAMLAR þjóðir heims hafa ýmsar siðvenjur sem aðeins heimsvant fólk kann að fara eftir. íslendingar eru svo heppnir að eiga þjóðhöfðingja sem er vel að sér í tungumálum og ólíkum siðum ann- arra þjóða. í nýlokinni ferð sinni til Kína og sem ætíð fyrr í opinber- jgn heimsóknum var frú Vigdís for- seti sómi íslensku þjóðarinnar og sú gagnrýni, sem forsetinn situr undir frá kvenfrelsiskonum, á eng- án rétt á sér og sýnir aðeins grunn- hyggni þeirra. Þær höfðu líka á orði, að forsetinn ætti ekki að vera yfir alla gagnrýni hafinn og þeim fyndist sjálfsagt að gagnrýna hann. Kvenfrelsiskonur hafa aldrei síðan ég byrjaði að skrifa greinar geta tekið gagnrýni og gaman verður að sjá viðbrögð þeirra nú. „Frelsi og mannréttindi geta aldrei verið afstætt," sagði Jóhanna K. Eyjólfsdóttir í hádegisútvarpi Ríkisútvarpsins á föstudag, en hún sagði ennfremur „og eiga aldrei að fera það,“ og þar með gerir hún rðin „geta aldrei" óvirk, þar sem hún kemur með fullyrðingu um að svo geti verið. Þetta er leikur að orðum, alveg eins og fjölmiðlar léku sér að orðum Vigdísar forseta um frelsið. Hjá sumum konum er kvennabaráttan komin út í öfgar og sjaldan tala þær af skynsemi eða rökhyggju. — Allir menn eiga rétt til lífs, segir í mannréttindasátt- mála Sameinuðu þjóðanna og þar með öll börn rétt til lífs. Mér fannst #ð kaldhæðnislegt að um leið og við mótmælum að Kínverar neyði konur í fóstureyðingu, komu fréttir um að framkvæmdar hefði verið 800 fóstureyðingar hér á landi árið 1993. Vissulega er þarna stór mun- ur á, þar sem í Kína er um ofbeldi að ræða. En öfugsnúinn er sá rétt- ur til frelsis og mannhelgis eins og stendur jafnframt í sáttmála Sam- einuðu þjóðannna því hvemig er sá réttur varinn, þegar j Kína er of- fjölgunarvandamál og í Bandaríkj- unum þar sem konur eru taldar á að eyða fóstri, eru vandamálin eit- urlyf eða félagsleg. Hér á landi er aftur á móti beinlínis skortur á börnum og þeirra barna bíður svo sann- arlega „frelsi og mann- helgi“. Ég get séð fyrir mér spamaðinn við glasafrjóvgunardeild- ina. Ættu karlar ekki að sækja harðar rétt sinna afkvæma? Ég er sann- færð um að náttúran skrifar jafnháan rétt beggja aðila sem leggja til frá eigin lík- ' ama það sem til þarf að kveikja nýtt líf. Ef konan átti að hafa all- an rétt til að ráða ein yfir lífsneista fijóvgunarinnar, þá hefði náttúruan gert hana þannig úr garði að ekki væri þörf á sæði karlmanns. Ennþá þarf tvo til og fóstureyðingar eiga að vera á ábyrgð beggja. Svo gömul er ég orðin að ég man vel eftir þeirri heimsfrétt að Kín- veijar ógnuðu heiminum ef þeim héldi áfram að fjölga sem þeir þá gerðu. Reiknað var út hvað þeim mundi fjölga til aldamóta, plássið sem þeir mundu taka af jarðar- kringlunni og matinn sem þeir mundu innbyrgða. Ég man líka að þjóðir heims önduðu léttara þegar kínversk stjórnvöld settu þjóð sinni takmörk í bameignum. Enginn sá fyrir, að aldagamlar hefðir settu þarna strik í reikninginn. I dag gagnrýna kvenfrelsiskonur kín- versk stjórnvöld fyrir að setja þjóð- inni þessi takmörk og eru með því að segja að þær vilji að Kínveijar margfaldist? Hillary Clinton sagði á kvennaráðstefnunni, við mikinn fögnuð fundargesta, að foreldrar ættu að hafa fullt frelsi til að ráða sinni ijölskyldustærð. Ég heyrði .hana hins vegar ekki minnast neitt á það að því frelsi fylgdi ábyrgð. Auð- veldara er að mótmæla en koma með úrlausn en það er líka ábyrgð- arlaust því ofjölgunar- vandamálið í Kína er heimsvandamál. Eitt er víst að ekki hefði það fallið í góðan jarð- veg hjá þjóðinni ef for- seti vor hefði boðið Kínveijum að setjast að hér á landi - eða hvað? Það eru heldur ekki stjórnvöldin í Kína sem bera stúlkubömin út heldur eru það foreldrarnir sjálf- ir. Hvað með mæðumar sem fæða þessi börn, vitum við hvort þær eru þessum útburði ósammála eða fylgja þær sem aðrir fjölskyldumið- limir hefðinni af því að þær eru aldar upp við hana? Það voru konur sem gættu kínversku barnanna á barnaheimilunum við • hryllilegan aðbúnað í ófagurri mynd sem sýnd var í sjóvarpinu. Ég get ekki ímynd- að mér að ekki hefði verið gerður skurkur í því að breyta því sem hægt var að breyta á þeim heimilum ef íslensk fóstra hefði verið þar við stjórnvöl. Geta konur breytt heiminum hefðu þær þar öll völd? Geta konur þyrmt öllu lífí og eytt öllu ófrelsi? Konur eru menn og þær gera sömu mistök og menn. Við höfum aldrei haft eins margar konur við stjórn- völ æðstu embætta og nú í heimin- um. Ég get ekki séð að vinnubrögð þeirra séu frábrugðin vinnubrögð- um karlanna og ekki heldur að þær hafi gert neitt átak í átt til friðar. Við vildum flest að heimurinn væri eins og Paradís, öllum góður. En heiminn byggir mannfólk misjafnt að gæðum. Fólk sem býr við ýmsar venjur og aldagamlar hefðir, mis- góðar, en samt eru konur og ekki síður konur en menn sem vilja við- halda þeim hefðum, - þótt aðrir vilji þeim breyta. Ég álít að ef heim- inum verði breytt, til jafnréttis fyr- ir alla, þá verði það gott fólk sem gerir það í sameiningu og aðeins með því að sannfæra alla trúarhópa (trúarbrögð) um að við trúum öll á sama guð, að aðeins sé til einn guð og honum sé aðeins eitt þóknanlegt - að mannkynið sýni hvert öðru kærleika og virðingu, og öllu því sem lifir. Aðeins með þvi er hægt að bijóta þá hlekki sem hlekkja Enginn nær langt í starfi eða á öðrum vett- vangi, segir Margrét Sölvadóttir, nema með stuðningi, guðs eða manna. konur í ánauð vegna rangtúlkaðra trúarbragða, því þaðan eru flestar hefðir og höft komin. Þær konur sem búa við slíkt í dag eiga samúð okkar allra, þótt deila megi um aðferðir þeirra sem komu á óháðu kvennaráðstefnuna við að vekja á sér athygli. Þeir ná fram bestu samningum sem samningsvilja sýna, þótt um stund hafi þolinmæði kvennanna þrotið og þær sýnst í vígahug (af fréttamyndum að dæma). Vigís forseti er ráðvönd kona og hún veit hvað hún segir. Ég er henni hjartanlega sammála um það að árangur náist best með því að láta engan bilbug á sér finna, held- ur með því að halda reisn sinni og sæmd með óþijótandi þolinmæði og ábyrgu tali. Það er oftast betur Margrét Sölvadóttir Skóli - til hvers? _ 4. grein EINS OG fram kom í tveimur síð- ustu greinum mínum í þessum greinaflokki er gömul sú hugmynd að reyna að nota skólann til að breyta heiminum og bæta hann. Comenius á 16. öld vildi með aðstoð skólans skapa nýjan mann, friðsam- an mann, sáttan við sjálfan sig og guð. Rousseau hafði tröllatrú á ríkis- forsjá, ríkið væri algóður faðir sem hefði vit fyrir fáfróðum bömum sín- um, þ.e.a.s. almenningi. Hann gekk svo langt að reyna hugmyndir sínar á eigin bömum og neyddi barnsmóð- ur sína til að láta börnin á munaðar- leysingjahæli. Sum lifðu vistina ekki í£ eins og Paul Johnson segir frá í grein sinni um Rousseau, „An Inter- esting Madman“, í bókinni Int- ellectuals. (1990: 1-27). Margir hafa lengi verið þess fýs- andi að hefðbundinn skóli Vestur- landa breyttist í uppeldisskóla í anda áðurnefndra uppeldisfrömuða, eink- um ýmsir sérfræðingar á sviði upp- eldis- og félagsfræði. Færri hafa gerst talsmenn Montessori- kennslu- aðferðarinnar þar sem skilvirk kennsla og góður námsárangur er efstur á blaði. Á þessari öld hafa margar tilraunir verið gerðar með Tllíka skóla, t.d. svokallaða fram- sækna skóla. Þó að skólamir hafí verið mismunandi hefur þeim öllum verið það sameiginlegt að uppeldi eða viðhorfamótun skyldi vera æðsta takmarkið. Fæstir þessara skóla hafa orðið langlífir, en nú er svo að sjá sem einhvers konar uppeldis- skóli hafí náð fótfestu í mörgum ^estrænum löndum, s.s. á Bretlandi, Norðurlöndum og víða í Bandaríkjunum. Skóla- gerð þessi virðist vera komin til að vera, m.a. hér á landi. Hvers vegna? í næstu grein mun ég leita svara við þeirri spurningu en gera hér á eftir grein fyrir reynslu konu nokkurrar af uppeldisskólanum og kenningum hennar. Raunir eldhugans Hún er bresk, heitir Valerie Walkerdine og er prófessor í sálfræði við háskóla í heimalandi sínu. Fyrir 25 árum var hún ungur bamakennari, nýkomin til starfa í skóla þar sem mörg lág- stéttarbörn vom. Hún var sjálf úr lágstétt og þekkti af eigin raun erf- itt líf margra þessara bama. Hún var full eldmóðs, búin að sökkva sér ofan í ritverk róttækra skólamanna, s.s. bækumar How Children Fail eftir John Holt og Thirty Six Chil- dren eftir Herbert Kohl. Hún skyldi forðast mistök gömlu kennaranna, hún skyldi láta börnunum líða vel og síst af öllu skyldi hún beita kennsluaðferðum sem bældu bömin og þögguðu niður í þeim. Börnin hennar skyldu verða fijáls börn og óþvinguð. En árangur varð ekki í samræmi við erfiði og oftar en ekki var hún gráti nær að skóladegi lokn- um, einmana og vansæl. Nýju að- ferðirnar virkuðu nefnilega ekki. Þrátt fyrir þær voru börnin ekki hamingjusamari en áður, þeim leið ekkert betur en áður, frelsið og aga- leysið virtist jafnvel auka á vansæld þeirra og síðast en ekki síst skilaði sjálf kennslan ekki góðum árangri. Var nema von að unga eldhuganum féllust hendur? Valerie hætti kennslu, lærði sálfræði og er nú að fara ofan í saumana á nýju upp- eldisfræðinni eða rót- tækri (progressiv) uppeldisfræði sem varð stefna íslenska grunnskólans 1974. í bók sinni Schoolgirl fiction (1990) segir m.a. í lauslegri þýð- ingu: „Á sjöunda ára- tugnum dreymdi róttæka frelsisunn- endur um eitthvað annað fyrir börn- in, persónulegt frelsi þeim til handa, en slagorðið þá var: „Persónulegt er pólitískt". Skólinn tók það til greina og kom á margvíslegum fé- lagslegum hjálparaðgerðum fyrir þá minnimáttar í skólanum. En kjarn- inn í öllu saman var krafan um að frelsa börnin undan valdi kúgarans, undan valdi kennarans sem olli bæl- ingu barnanna. Persónulegt frelsi nemenda var því aðeins inögulegt að létt yrði af þeim oki bælingarinn- ar“. (bls. 18). Hér var mikið í húfi enda hafa kennarar fengið að súpa seyðið af þessari hugmyndafræði sem byggist á misskilningi. Vald kennarans er ekki vald í eiginlegum skilningi. Vald kennarans felst { frelsi hans til sjálfstæðrar hugsunar, athafna og frumkvæðis. Þetta vald er and- stæða kúgunarvalds, en sá sem beit- ir því reynir að troða öðrum niður Helga Sigurjónsdóttir fyrir sig. Kennarinn aftur á móti leitast við koma nemandanum þang- að sem hann er sjálfur. Hann beitir valdi sínu — eða notar frelsi sitt öllu heldur — á skapandi hátt. Ekki til þess að bæla, heldur til að byggja upp. Ég áttaði mig ekki fyllilega á þessum tvenns konar skilningi á hugtakinu vald fyrr en ég las bókina Beyond Power eftir Marilyn French fyrir tíu árum. Nú setur Valerie Walkerdine fram svipaðar hugmynd- ir í áðurnefndri bók sinni mér til mikillar gleði. En heyrum nú hvað hún segir frekar um reynsluna af þessari hug- myndafræði í breskum skólum: „Menn bjuggust við vísindalegri þró- un í skólastofunni, þróun sem menn Margir hafa verið þess fysandi, segir Helga Siguijónsdóttir, að hefðbundinn skóli Vesturlanda breyttist í uppeldisskóla. gætu fylgst með og rétt af ef út af bæri, alveg eins og í hverri annarri vísindarannsókn á rannsóknarstofu. Þess vegna var engin þörf fyrir námsgreinar eða ytri aga. Með nátt- úrulegum uppeldisaðferðum í nátt- úrulegu umhverfí yxi úr grasi frið- samt fólk og byltingar heyrðu sög- unni til. Fijáls börn og óþvinguð fínna ekki hjá sér hvöt til uppreisn- ar, sem fullorðið fólk hefur það held- ur ekki neina þörf fyrir að kúga aðra.“ (Bls. 21). Sem sagt; þegar nýi skólinn hefur unnið verk sitt til fullnustu verður kúgun úr sögunni og jafnrétti ríkir meðal manna. Vissulega háleitt takmark, en því miður aðeins „útópísk" draumsýn, hlustað á þá sem tala hljóðlega því þá þarf að leggja við hlustir en þá sem tala svo hátt að taka þurfi fyrir eyrun. Lesinn var pistill í þætti í Ríkisút- varpinu, í Vikulokin, laugardaginn 9. september. Því miður tók ég ekki eftir nafni kvenfrelsiskonunnar sem las og biðst velvirðingar á því. En hún sagði m.a. „að það að baki hveijum karlmanni stæði kona, væri gamalt kjaftæði sem hún virti einskis lengur“. Kona góð, oft þarf um langan veg til að sjá hvað manni yfírsást, ég er þessu algjörlega ós- ammála. Sá maður sem nær langt í starfi eða íþróttum hefur gert það vegna þess að að baki honum/henni stóð góður maki eða sterk trú, eng- inn kemst langt án stuðnings, guðs eða manna. Einnig sagði sama kona í þessum pistli að „Vigdís forseti hafí gert forsetaembættið að kvennastarfi, með því að hjala við tré og börn“. Um þetta verð ég að segja að mér þykir það undarlegt, sérstaklega komið frá kvenfrelsis- konu, að það sé miður að forseta- embættið sé orðið að kvennastarfi og mikil er sú fátækt að þekkja ekki mátt kærleikans sem auðsýna á öllu sem grær, jafnt tijágróðri sem mannfólki. Eitt sinn fyrir langa löngu birtist grein í þessu sama blaði undir fýrir- sögninni „Gerum ekki Bessastaði að einstaklingsbæli“ og beindi greinarhöfundur orðum sínum að þáverandi forsetaframbjóðanda, Vigdísi Finnbogadóttur, sem var eini einhleypi frambjóðandinn. Ég svaraði þessari grein þá og get með stolti sagt nú að Vigdís forseti hef- ur svo sannarlega farið fram úr öllum vonum okkar sem að baki henni stóðum þá til forsetakjörs. Hún hefur sannað það fyrir aftur- haldssömum körlum (konum), að kona, þótt einstæð sé, getur með visku sinni, reisn og persónutöfrum, gert veg þessa æðsta embættis þjóðarinnar sem mestan, bæði er- lendis sem. hér heima. Þar hefur hún rutt brautina fýrir kvenfrelsi og ættu konur að þakka henni og læra af henni, í stað þess að vega að henni. Höfundur er kona og móðir. sem getur aldrei orðið að veruleika, segir Valerie Walkerdine. Reynslan sýnir allt annan veruleika en draum- inn fagra. (Bls. 19 - 21). En kennar- ar sitja í súpunni. Betri skóli? Ég leyfi mér að halda því fram að jafnréttisaðgerðir nýja skólans, s.s. blöndun í bekki, leitarnám, hóp- vinna, samþætting námsgreina og samvinnunám hafi engu skilað þeim sem minnst mega sín í skólanum og sérkennslan sáralitlu. Samt hafa fjölmargir kennarar lagt á sig ómælt erfiði á þeim árum sem hér um ræð- ir, og gera enn, til að bæta skólann, oftast að áeggjan og undir umsjón „sérfræðinga", sem vilja ólmir prófa kenningar sínar. Séu kennarar treg- ir til eru þeir gjarnan spurðir hvort þeir vilji ekki betri skóla. Og hver vill það ekki og svo er farið af stað með enn eina nýjungahrinuna. Oftar en ekki situr kennarinn uppi að henni lokinni með meiri vinnu en áður, verri vinnuáðstæður en áður og vonda samvisku þegar árangur verð- ur lítill. Hann hefur brugðist, hann er ekki nógu góður kennari. Allir sérfræðingar á bak og burt og auka- fjárveiting sömuleiðis, hún var bara veitt meðan tilraunin stóð yfir. Ég ætla að enda þessa grein með þvi að vitna í nýlegar umræður í dönskum blöðum, en þar kemur fram svipuð gagnrýni og ég hef haft í frammi um allmörg ár. Þar segir að lestrarkunnáttu bama hafi hrakað, kennarar fái litla sem enga æfíngu í að kenna lestur, í hóp- og þema- vinnu velji slöku börnin sér of létt verkefni og að námserfiðleikar upp- götvist oft ekki fyrr en seint og um síðir, meðal annars vegna aga- og aðhaldsleysis. (Weekendavisen 24. febrúar - 2. mars 1995). Höfundur er kennari og námsráð- gjafi.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.