Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 58

60
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
telja víst, að stórar kýr hafi verið bundnar á stærri básana, en
smærri kýr og ungviði á þá minni, en líklega má lýsa básum í
fornfjósum á þá leið, að þótt komast mætti af með bása, sem væru
niður undir 80 sm á breidd, þá hafi venjuleg básbreidd þó verið
0,90—1,00 m, en breiðari básar ekki taldir nauðsynlegir, þó þeir
væru til, ef til vill af byggingarlegum ástæðum. Flórbreidd á Þór-
arinsstöðum og Bergþórshvoli var um 1,00 m, í Stöng allt að 1,30 m.
I þeim fjósum, sem nú eru byggð, er básbreidd fyrir fullorðnar
kýr höfð 1,10 m, en það er raunar sama breidd og tíðkast erlendis,
þar sem kýr eru mun stærri en hér gerist, og eru þessir básar
því mjög rúmlegir og er hyllzt til að hafa nokkra mjórri bása fyrir
ungviði og minni kýr. Báslengd er nú höfð 1,40 m og er það líkt
því sem var í Gröf.
Nú liggur það í augum uppi, hve fjósið í Gröf er frábrugðið
öllum þeim fjósum, sem nú þekkjast. Básarnir eru flestir svo breiðir,
að ætla má að á þeim flestum hafi rúmast tvær kýr, enda er það
þekkt í nútímafjósum erlendis. Geta þá hafa staðið 10 fullvaxnir
nautgripir í básaröðinni vestan megin í fjósinu eða fleiri, ef sumt
hefur verið ungviði eða mjög smáar kýr.
Þó ekki sjáist nú nein básaskil í fjósinu austan flórs, þá hafa
stoðir samt skipt því niður í fimm millibil, og má enn gera ráð
fyrir að tvö naut hafi staðið í hverju bili eða alls 10 naut full-
vaxin, og fleiri ef það hefur verið ungviði. f öllu fjósinu ættu því
að hafa rúmazt um 20 nautgripir.
Erlendis eru fá fornfjós kunn nema frá Grænlandi, en þar hafa
mörg fjós verið grafin úr jörðu. Að vonum svipar þeim til hinna
íslenzku fjósa, en þó síður til Grafarfjóssins en annarra. Þó und-
arlegt megi virðast sýnist vera öllu rýmra um kýrnar í flestum
grænlenzku fjósunum en í þeim íslenzku53). f Kvívík í Færeyjum
hefur fundizt fornfjós með endastæðri hlöðu. Básar eru að lengd
um 1,60 m og að breidd um 1,00 m eða svipaðir hinum grænlenzku
básum. Flórinn er aðeins 70 sm breiður54).
Fjósið í Gröf er svo vel varðveitt, að öruggt er að þar hafa beislur
ekki verið fleiri en fjórar og básar þá ekki fleiri en fimm. önnur
fornfjós eru þeim mun ver varðveitt, að víða verður nú ekkert um
það sagt, hve margar beislur hafa verið í þeim né hvort þar hafi
ekki einnig verið tveggja kúa básar, eins og í Gröf, og má vel
vera, að þetta hafi tíðkazt nokkuð til forna, þó að nú sé það með
öllu horfið úr fjósum. f því sambandi má minna á það sem stendur