Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 64

66
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sívalur, um 5 m hár, innan við 2 m víður, en mjókkaði og þrengd-
ist upp, eins og borghlaðið hús, sem kollinn vantar ofan á. Úr
öðru horni hlöðunnar liggur eldgangur inn í botn turnsins. 1 miðj-
um gafli hlöðunnar voru dyr með þrepum og opnuðust inn í turn-
inn um 1 m fyrir ofan gólf hans, sem gjarnan var nokkru hæirra
en hlöðugólfið. í sömu hæð og tröppurnar opnuðust inn í turninn
lágu renglur þvert yfir hann; á þær var lagt strá og kornið
breitt á stráið. Eldur var kyntur í hlöðuopi eldgangsins, og fór
reykur og hiti þá upp í gegnum kornið, en turninn var hafður svona
hár til þess að tryggja góðan súg06).
1 Færeyjum eru kornþurrkunarhús nefnd sodnhus og eru þau
alveg eins og sofnhús þau, sem tíðkuðust í Skaftafellssýslu fram
á þessa öld. Lítið hús með þvervegg og dyr í og var eldur kyntu,r
í dyrunum. Af þverveggnum lágu renglur yfir á gaflvegginn, og
yfir renglurnar voru lögð strá („fláttur" úr melstönglum í Skafta-
fellssýslu), og á stráið var kornið breitt. Kornið í Færeyjum var
slitið úr stönginni, en ekki þreskt, og er það sama aðferð og höfð
var í Skaftafellsýslu07).
Það liggur í augum uppi, hve sofnhúsið í Gröf er líkt Orkneyja-
sofninum. Eini verulegi munurinn er lega eldgangsins, sem er á
hlið við dyrnar inn í sofnhúsið í Orkneyjasofninum og óháður þeim,
en undir dyrunum og raunar neðri hluti þeirra í Grafarsofni. Ef
til vill hefur eitthvað verið þurrkað á gólfhellunum í sofndyrunum
í Gröf, en þær eru yfir eldinum og hljóta að hafa hitnað talsvert
mikið.
Um aldur þessara sofnhúsgerða er torvelt að segja. Talið er, að
í klaustrinu St. Gallen í Sviss hafi verið sofnhús mjög svipað Fær-
eyjasofninum í kringum 80008), en síðan er fátt vitað um þá gerð
fyrr en á síðari öldum. Um Orkneyjasofninn er enn minna vitað
fyrr á öldum, en þó er þess að geta, að hjá Jarlshof á suðurodda
Hjaltlandseyja var byggður bóndabær seint á 13. öld, eða öllu heldur
á 14. öld00). Á þeim bæ var sofnhús af mjög líkri gerð og Orkn-
eyjasofninn, ef ekki alveg eins.
Ef sleppt er badstova og rya, kemur í ljós, að öll önnur korn-
þurrkunarhús í Noregi eru af Hjaltlandsgerð, og A. Roussell hefur
látið þá skoðun í ljós, að sú gerð sé komin frá Noregi70). Á móti
því mælir þó það, að nöfn húsanna virðast vera komin úr engil-
saxnesku og írsku. Lat. culina þýðir eldhús eða lausaofn, þar af
kemur cylen eða cyln í engilsaxnesku, en það verður kiln í ensku