Eimreiðin - 01.05.1906, Blaðsíða 25

io5
eða ef okkur leiddist, litlu börnunum, heima á sumrin. Höfðum hana þá
fyrir brennivín og drukkum í vitleysu, því enginn hafði vit á að þetta
var heilsuspillir.
Mjólkin var aldrei síuð, en rjóminn var síaður í strokkinn gegnum
tog-síl — prjónadúk úr togi gisinn. — A líkri síu var skyr og tólgur
síaður. Smjöri var drepið í blauta, hreina skinnskjóðu, saumað fyrir opið,
þegar fult var orðið, belgurinn pikkaður með skónál, settur undir farg,
fergður og þurkaður á víxl, þangað til enginn deigur blettur sást á skinn-
inu. Oft var tólgur látinn í smjörið, tólgarmoli var látinn í strokkinn,
bulluhausinn smámarði hann sundur. Hans varð lítið vart, þegar smjörið
var orðið súrt. — Ekkert vatn var látið í blóðmör, h'tið eitt af mjöli,
en mikið af mör. Lifrarpylsa var sjaldan búin til, lifrin soðin heil og
vambirnar tómar, alt vegna mjölsparnaðar. Lundabaggar langir og digrir.
Aldrei búin til rullupylsa úr huppum. Ekkert súrdeig var haft í pott-
brauðin, en oft bleytt í þeim með mysu eða sýrublöndu í stað vatns, og
bökuð svo rauðseydd, lin og sæt. Það þótti okkur krökkum fengur, að
fá brauð!
Jólafögnuður okkar var mikill, þó föng væru lítil. Þá fengúm
við mat svo mikinn, að við áttum hann til ígripa fram að nýjári. Mestur
fengur var okkur að fá að smakka brauð. Þá var og ekki lítið gleði-
efni að vakna við ilminn af brennivínskaffinu hans föður okkar á jóla-
morguninn, fá svo sjálf flóaða mjólk, nývöknuð í rúminu, með kandís-
sykurmola og 10 grjónalummum hvert. Þá vissu tölu vissum við að
við fengjum, hvort sem blés með eða móti. Mest hlakkaði ég þó til að
fá jólaljósið mitt: kúskelina. Okkur var gefin kúskel eða hörpudiskur,
með bræddum tólg og fífukveiki, eins og skelin tók. Svo kveiktum við
öll hjartans glöð, hvert á sinni skel og lýstum í hvert skot, ef ske kynni
að við fyndum eitthvað fémætt: púkk — glerbrot — þorskhöfðakvörn
eða eitthvað ámóta dýrmætt, sem við höfðum að leikfangi. Hvað Ijósið
var lítið og bjart á skelinni minni! Ég hélt altaf á því og horfði hug-
fangin á það, þangað til ljósmetið þvarr og ljósið mitt dó. Mér finst
sem ég aldrei hafi séð eins bjart ljós, og aldrei þótti mér eins ósköp
vænt um kertaljósið mitt, eftir það að prestskonan gaf okkur kerti um
hver jól, og er orsökin auðvitað sú, að þá var ég eldri. Þau kerti
voru steypt í strokki: bráðinn tólgur var látinn í strokk, heitt vatn undir,
ljósarökin látin hanga niður úr þverspýtu, sem lögð var yfir strokkinn,
mörg í senn, og svö smádýft niður í strokkinn og látið storkna á milli.
Maður skagfirzkur hefir sagt mér frá vélindis-kerti — jólakerti sínu. —
Þess hef ég hvergi annarstaðar heyrt getið. Það var svo til búið: Vé-
lindi úr stórgrip var blásið upp og þurkað, gegnum það var svo mjórri
spýtu stungið, utanum þá spýtu var línskafi eða fífu vafið, bráðnum tólg
helt svo í vélindið fult og látið storkna. Það hafði þann góða kost, að
kertið rann ekki niður, en smámsaman varð að klippa ofan af vélindinu,
eftir því sem spýtan brann og tólgurinn eyddist. Nú er maður þessi
menningarfrömuður hinn mesti og alkunnur sem prúðmenni, en altaf ann
hann endurminningunni um vélindis-kertið sitt, eins og ég skelinni minni.
Sumardagurinn fyrsti var annar árlegur uppáhaldsdagur okkar.
Þá gekk móðir mín ávalt til fjárhúsa með bónda sínum, til að skoða
skepnur og hey. Þá fékk hver krakki heilt brauð, á stærð við ofnbrauð,