Eimreiðin - 01.05.1906, Side 66

146
Þegar um jafnþýðingarmikil atriði í þroskasögu mannkynsins er að
ræða og Dreyfusmálið (dómshegning og kvalir saklauss manns), er
það öllum hollast að fá sögulega rétta og sanna frásögu af því, en alls
ekki skáldsögu um, hvernig alt hafi farið fram. Hitt er annað mál,
að skáld taki sér fyrir hendur að grafa fyrir undirrætur slíkra átumeina
þjóðfélaganna, rannsaka og sýna, hvað upp af þeim geti sprottið, án þess
þó beinlínis að fást við að segja frá þeim viðburðum sjálfum, er tilefnið
gáfu, — og hliðra sér á þann hátt hjá því að misbjóða sannleikanum;
þvílíkar skáldsögur geta verið hin dýrmætasta og gagnlegasta gjöf hverri
þjóð. þannig fór Zola að, er hann samdi hina snildarlegu sögu »Sann-
leikur« út af Dreyfusmálinu, og hana hefði verið lofsverðara að þýða
en þessa bók eftir Victor v. Falk, sem bókmentum okkar er enginn
fengur í. —
Skáldsagan Alfred Dreyfus kemur svo til dyra sem hún sé »bygð
á sönnum viðburðum*. En þegar við fyrstu kynni sést, að »sannveru-
leikinn* stendur eigi sem föstustum fótum. Að vísu mun votta fyrir, að
hinn sanni gangur málsins sé lagður til grundvallar einstaka sinnum, en
mestmegnis er skáldsagan af öðrum toga spunnin. Er henni sjálfsagt
réttilegast skipaður sess meðal þeirra bóka, sem á erlendum tungum eru
kendar við »sensation« og »spekulation«, þ. e. hún gerir að viðfangsefni
sínu, að lýsa þessum atburði, er sett hafði allan heiminn í hreyfingu, en
fléttar svo þar inn í áhrifamiklum frásögnum um hina örgustu fúlmensku
og alls konar glæpi í miðdepli heimsmenningarinnar, Parísarborg, svo að
ægilegt verður í augum lesandans. Þessu er nú blandað saman í eina
þvögu, látið grípa hvað inn í annað sem orsakir og afleiðingar.
Eins og oft á sér stað í þess háttar bókum, er dálipurlega frá sagt
á ýmsum stöðum, en allvíða hvílir hálfóeðlilegur blær yfir persónum,
samræðum og orðatiltækjum. í þýðingunni, sem ef til vill ber helzti
mikinn keim af orðabókinni, er sumstaðar vel að orði komist, sumstaðar
miður, svo að hugsuninni er óefað raskað. Varla getur það og staðist
hjá þýð. (bls. 1) að láta kápur auka vaxtarlag manna! Ekki er mér
ljóst, hvað »ábúðarmikil sorgarský« eru; »spæjari« er ljótt orð og »ráð-
gjafar« geta ekki titlast »hátign« (sem er ísl. þýðingin á »Majestæt« —
um konunga o. s. frv.). G. Sv.
FISKIRANNSÓKNIR 1902 og 1904 — skýrslur til landshöfðingja
og stjórnarráðsins — eftir Bjarna Sæmundsson. (Sérpr. úr »Andv.«
1904 og 1905).
í fyrra rannsóknaheftinu (frá 1902) lýsir höf. Pingvallavatni, er hann
fyrstur manna hefir kannað nákvæmlega í krók og kring (hefir og ritað
um það í »Geografisk Tidsskrift« 1903—04). Hann skýrir frá stærð
þess og lögun, dýpinu, botninum o. s. frv., hitanum í vatninu og aðrensli
þess, jurtagróðri og dýralífi, veiðinni o. fl. — Hann skrifar einnig um
hrygningartíma laxins í Elliðaánum, um trémaðk og viðætur. Alt sjálf-
stæðar rannsóknir.
Seinni skýrslan er um afskifti hans og hluttöku í fiskirannsóknum
Dana, að því er ísland snertir; hefir hann gefið þeim góðar bendingar
og stutt mjög að því, að íslandi gæti hagur orðið að þessum rann-
sóknum. Ennfremur er í skýrslunni: Um þorsknetaveiðar utan vertíða í