Vísir - 16.06.1964, Side 5

5
VlSIR . Þriðjudagur 16. júní 1964.
Á þessum stað við múrinn var ungur þýzkur piltur skotinn til
bana af austur-þýzku lögreglunni, er hann var að flýja yfir í
Vestur-Berlín.
Kröfugangan sem
varð að uppreisn
11 áro afmæli uppreisnarinítar í
Austur-Berlín 17. júní
^ morgun eru liðin 11 ár frá
því að verkalýður Austur-
Berlínar gerði uppreisn gegn
stjómarvöldunum. Niðurstaða
þeirrar uppreisnar tilheyrir nú
mannkynssögunni. Hún var
bæld niður eftir bióðugar óeirð-
ir í miðbiki borgarinnar, eftir
að tæplega 300 verkamenn, stú-
dentar og aðrir borgarbúar
höfðu látið iífið. Þessa dags er
minnzt um allt Þýzkaland, bæði
fyrir austan og vestan mörkin,
sem landinu skipta. Og hans
verður tvímælalaust minnzt
meðan Þýzkaland er ennþá klof
ið f tvo hluta, tvær þjóðir.
J upphafi átti ekki til neinn-
ar byltingar að koma. Kröfu
ganga var allt og sumt. Markmið
kröfugöngunnar var það að mót
mæla nýjum fyrirmælum um lág
marksafköst, sem Austur-Þýzka
stjórnin hafði sett fyrir nokkru
og einnig hinu lága kaupi. Voru
það aðallega verkamenn í bygg
ingariðnaðinum, sem að kröfu-
göngunni stóðu. En þessi kröfu
ganga varð skjótt mjög fjöl-
menn og var gengið í Leipziger-
strasse, þar sem aðsetur Aust-
ur-þýzku stjórnarinnar er. Kröf-
urnar urðu háværari og saman
við þær blönduðust kröfur um
að stjórnin færi frá völdum,
meira frelsi yrði í landinu og
kjörin yrðu stórbætt. Rétt fyrir
hádegið þennan fagra júnímorg-
un klifu nokkrir ungir menn
hið mikla Brandenborgarhlið,
sem stendur á mörkum Austur-
og Vestur-Berlínar, þar sem áð-
ur var Unter der Linden. Skáru
þeir niður rauða fánann sem þ'ar
blakti við hún. Klukkutíma síð-
ar var fyrsta skotinu hleypt af.
Tvær rússneskar skriðdrekaher-
deildir héldu úr bækistöðvum
sínum inn í miðja borgina til
þess að stilla til friðár, þar sem
Alþýðulögreglan réði ekki við
mannfjöldann. Rússneski hers-
höfðinginn Dibrova lýsti yfir
hernaðarástandi á rússneska her
námssvæðinu, þ.e. í austurhluta
borgarinnar.
JJússnesku skriðdrekunum
tókst að koma í veg fyrir
atlöguna að stjórnarskrifstofun-
um. En þeim Iánaðist ekki að
koma í veg fyrir að margar skrif
stofur kommúnistaflokksins í
borginni voru brenndar til ösku
og einnig vöruhús í Austur-
Berlín. Austur-þýzka lögreglan
reyndist ótrygg þegar á daginn
leið og margir Iögreglumenn
gengu í lið með uppreisnarmönn
um. Til átaka kom milli mann-
fjöldans og rússnesku skriðdrek
anna sem skutu á mannþröng-
ina. Féllu 267 kröfugöngumanna
116 starfsmenn kommúnista-
flokksins og 18 rússneskir her-
menn. Um kvöldið hafði kröfu-
gangan s&m varð að uppreisn
og bariftu fyrir bættum kjörum
og Iýðfrelsi verið brotin á bak
aftur af rússneska herliðinu.
Hljótt varð í borginni og rauði
fáninn var aftur dreginn að hún
á Brandenborgarhliðinu.
En með þessu var ekki sagan
öll. Kjörin urðu enn þre*igri í
Austur-Þýzkalandi. Fólkið flúði
unnvörpum til Ve»tur-Þýzka
lands, því ferðin var greið I gegn
um Berlín. Þrjár milljónir manna
notfærðu sér þá leið. Ulbricht,
Framh. á bls. 6
Tilraunaleikhúsib Gríma — Listahátið
AMALIA
Einþáttungur eftir Odd Björnsson — Leikstjóri Erlingur Gislason
\
Trúið mér — þess verður ekki
langt að bíða, að íslenzk leik-
ritagerð endurfæðist á svipaðan
hátt og ljóðagerðin. Að vlsu er
þar ekki fyllilega líku saman að
jafna: Fyrir „formbyltinguna"
hafði íslenzk ljóðagerð risið hér
hæst allra lista í nýjum sið, og
að minnsta kosti jafnhátt og
stóð að minnsta kosti ekki
lægra, en þar sem hún hafði
náð mestri fullkomnun erlendis,
enda byggði hún á grundvelli
fornra erfða — því, sem bezt
hefur verið ort á Vesturlöndum
áður fyrr og kannski fyrr og
síðar. íslenzk leikritun byggði
ekki á neinum slíkum grund-
velli, þar sem hann var ekki
fyrir hendi; þó að rekja megi
sögu hennar aftur á Herranótt
á Bessastöðum og kannski eitt-
hvað lengra, stóð sá skáldskap-
ur svo langt að baki Völuspá,
Hávamálum og Sonatorreki, að
ekki verður hvort tveggja nefnt
f sama orðinu. Það er og ekki
ómerkilegt í þessu sambandi,
að þeir fáu, sem tekizt hefur
að skapa tilþrifamikil og stór-
brotin leiksviðsverk, eftir , að
leikritun hófst hér fyrir alvöru,
voru allir frábær ljóðskáld og
tveir þeirra 'þriggja,' Matthfas
og Davíð, unnu sín mestu afrek
á því sviði. Og þó að Jóhann
Sigurjónsson liti á sig fyrst og
fremst sem Ieikritahöfund og
næði þar lengst, orti hann engu
að síður nokkur þau Ijóð, sem
lfta munu jafnlengi hinna.
Þannig byggðu þeir allir á
grundvelli hinna fornfrægu
erfða sem listamenn, og allir
sóttu þeir efniviðinn í sögu
þjóðar sinnar, þegar þeir brugðu
leikrituninni fyrir sig, enda þótt
þeir væru tilneyddir að leita
formsins út fyrir landsteinana.
En nú eru þeir allir, og þó að
ljóð þeirra eigi eftir að lifa með
þjóðinni enn um aldur, er ólík-
legt að nokkur yrki „eins og
þeir“ svo að kveði, næstu ára-
tugina að minnsta kosti. Öllu
sennilegra er að samin verði hér
hlutgeng leiksviðsverk I þvl
hefðbundna formi, sem þeir
völdu leikritum sínum — að er-
lendri fyrirmynd. En þó er eins
líklegt, eða öllu heldur víst, að
þar verði unnin eins athyglis-
verð afrek I allt öðru formi, og
af höfundum, sem leggja fyrir
sig leikritun eingöngu og „form-
byltingin" í ljóðlistinni hefur að
miklu leyti rofið úr tengslum
við arfinn frá Agli og Snorra.
Þessir höfund^r munu feta í
slóð hinna yngri málara okkar
og ljóðaskálda, leita fyrirmynda
í erlendum formum, en fella
þau að þjóðlegum erfðum I
hugsun og viðhorfi. Einn ungur
og efnilegur leikritahöfundur
hefur þegar lagt inn á þá braut
og sýnt.að mikils má af honum
vænta — Oddur Björnsson, höf-
undur einþáttungsins „Arnalía"
sem frumsýndur var á vegum til
raunaleikhússins Gríma, í sam-
bandi við Listahátíðina sl. sunnu
dagskvöld,
Hér skal ekki lagður gagn-
rýnisdómur á þennan nýstárlega
og fyrir margt athyglisverða
einþáttung, það væri ekki rétt-
mætt, þar sem þarna er bersýni
lega um tilraun ungs höfundar
að ræða, sem enn hefur ekki
fundið sjálfan sig til hlítar. En
það er ánægjulegt að sjá hve
djarfur hann er og hiklaus, en
þó fyrst og fremst að hann hef-
ur ótvíræða hæfileika, sem rétt-
læta að mikils verði af honum
vænzt — en leggja honum um
leið þá skyldu á herðar, að hann
geri miklar kröfur til sjálfs sfn.
Um leíkendurna verður það
fyrst og fremst sagt, að þeim
var það bersýnilega ósvikin, list
ræn gleði að fá tækifæri til að
glíma við svo djarft og nýstár-
legt viðfangsefni, enda allir af
yngri kynslóðinni, og tókst að
vísu misjafnlega, en engum illa
og á leikstjórinn og aðstoðar-
fólk hans þar eflaust þakkir
skildar. Kannski var túlkun
Brietar Héðinsdóttur á hlut-
verki roskinnar konu heilsteypt
ust og athyglisverðust — en
túlkun Kristínar Magnúss á hlut
verki hégómlegu konunnar, var
þó að því leyti eitt hið merkileg
asta, sem sézt hefur á leiksviði
að undanförhu, að þar var nm
hreinstílrænan leik að ræða,
mótaðan af mikilli kunnáttu og
I fyllsta samræmi við gerð leik-
ritsins. Þau Karl Sigurðsson,
Stefanía Sveinbjörnsdóttir og
Erlingur Gfslason stóðp líka
fyrir sínu.
Með oðrum orðum — þetta
var ánægjulegt vorkvöld í til-
raunaleikhúsinu og vekur vonir
um bjart og gróskumikið sumar
framundan í íslenzkri leikritun
og leiklist.
Loftur Guðmundsson.
AFGREIÐSLUTÍMI
aSmannafrygginga í Reykjavík
Skrifstofur vorar að Laugavegi 114 eru opnar til almennrar afgreiðslu
sem hér segir: Mánudaga kl. 9—18, þriðjudaga til föstudaga kl. 9—17,
laugardaga kl. 9—12, nema mánuðina júní-september er lokað á laugar-
dögum.
Útborgun bóta fer fram sem hér segir: Mánudaga kl. 9,30—16, þriðju-
daga til föstudaga kl. 9,30—15, laugardaga kl. 9,30—12, nema mánuðina
júní-september.
Útborgun bóta, sem falla til útborgunar þá laugardaga, sem lokað er,
hefst næsta virkan dag á undan. Aðrar breytingar á útborgunartíma
frá því er segir á bótaskírteinum, verða auglýstar sérstaklega.
Útborgun fjölskyldubóta til 1 og 2 barna fjölskyldna fyrir 2. ársfjórð-
ung hefst fimmtudaginn 18. júní, þar eð 20. júní ber upp á laugardag.
TRYGGINGASTOFNUN RÍKISINS.