Dagur - 22.07.1999, Blaðsíða 9

Xfc^MT
FIMMTUDAGUK 22. JÚLÍ 1999 - 9
FRÉTTIR
L. j
nisemi
anna (PPP gildi) og allar tölur um-
reiknaðar í Evrur.
Niðurstaðan var sú, að eldri
hjón/sambúðarfólk hafði föluvert
hærri meðalráðstöfunartekjur á
íslandi en í öllum hinum löndun-
um og jafnframt hærri ráðstöfun-
artekjur heldur en íslensk hjón
yngri en 45 ára aldri - sem í hinum
Iöndunum höfðu hins vegar urn-
talsvert hærri tekjur en Iífeyrisþeg-
arnir. Einhleypir aldraðir höfðu
hins vegar hærri (2-3%) ráðstöf-
unartekjur í Svíþjóð og Danmörku,
þar sem tekjumunur aldraðra og
hinna yngri var líka meiri en hér.
Tekjuskiptmg hér ójafnari
„En hvernig rímar þessi góða út-
koma við þá niðurstöðu að hlutfall
eldri borgara sem lendir undir
stöðluðum fátæktarmörkum (4%)
sé hér heldur hærra en á hinum
Norðurlöndunum?11 spyrja skýrslu-
höfundar (fátæktarmörk eru skil-
greind neðan við 50% af meðalíjöl-
skyldutekjum á mann). Og svarið
er: „Það bendir til að ójöfnuður
tekjuskiptingarinnar hjá eldri
borgurum sé heldur meiri hér á Is-
landi en hjá hinum þjóðunum."
Stafi þetta einkum af því að þeir
sem geti ekki stundað launa\dnnu
og hafi ekki áunnið sér rúm lífeyr-
isréttindi og þurfi því að stóla á
grunnlífeyri almannatrygginga ein-
an, þeir standi höllum fæti hér á
landi. Þeir sem heldur ekki eigi
íbúðarhúsnæði búi margir við
mjög þröngan kost. Enda eign
íbúðarhúsnæðis sá þáttur í eigna-
stöðu almennings sem skiptir
mestu máli.
Um 97% í eigin íbúð
íbúðalausi hópurinn er þó ekki
stór, sem betur fer. „Eldri borgarar
á Islandi standa vel að þessu leyti
samanborið við það sem er í öðr-
um vestrænum löndum, því hér er
almennara en víðast að fólk búið í
eigin húsnæði,“ segir í skýrslunni.
Af 67-75 ára íslendingum búa
97% í eigin húsnæði og flestir
hinna í leigu hjá sveitarfélagi. Við
enn hækkandi aldur flytja síðan
margir í sambýli, þjónustuíbúðir
eða á stofnanir. Húsnæðisskuldir
67-75 ára hópsins eru tæpar 700
þús.kr. að meðaltali (álíka og
skuldir 18-24 ára hópsins) og
mánaðarlegar afborganir um 5
þús.kr. að meðaltali. Enda hafa að-
eins 4% þeirra lent í vanskilum,
borið saman við 25% af 25-45 ára
fólki. Aldraðir eiga að jafnaði um 8
milljóna hreina eign í íbúðum/hús-
um sínum. Aftur á móti hefur
Ijórðungur 68-80 ára aldurshóps-
ins engan bíl á heimilinu.
Oft í mat - nær aldrei skyndi-
mat
Aldraðir (68-80 ára) bjóða fólki
eins oft í mat og þeír sem yngri eru
og fara litlu sjaldnar í matarboð,
en miklu sjaldnar út að borða eða
á kaffihús og panta næstum aldrei
skyndimat. Aldraðir fara álíka oft í
leikhús, á klassíska tónleika,
myndlistarsýningar og söfn og hin-
ir yngri, Hins vegar fara þeir sjald-
an á bíó eða í samkvæmi og ör-
sjaldan á krá, kappleiki eða á víd-
eóleigu.
Þeir hlusta hins vegar og horfa
öllum öðrum meira á útvarp (tæpa
4 tíma á dag) og sjónvarp (næstum
3 tíma á dag). Þessi hópur er
þannig að verða sá eini sem hlust-
ar á útvarpsfréttir og enginn horfir
heldur oftar á sjónvarpsfréttir. Þar
á ofan eru þeir miklir dagblaðales-
endur.
Aldraðir ekki óvirkir á íslandi
„Þrátt fyrir þennan mun sem er á
fjölmiðlanotkun aldurshópanna
fer því íjarri að eldri borgarar dragi
sig úr úr virkni hversdagslífsins og
stundi t.d. sjónvarpsáhorf í óhófi.
Þvert á móti sýnir sig að eldri borg-
arar á Islandi eru virkir í félagslífi
og margvíslegri afþreyingariðju,
auk óvenjumikillar atvinnuþátt-
töku samanborið við aðrar nútíma-
legar þjóðir. Tilgátan um að eldri
borgarar séu óvirkir í samfélaginu,
sem stundum er fram sett í nálæg-
um löndum, virðist því ekki eiga
við um meginþorra eldri borgara á
Islandi,“ segir í skýrslunni.
Sterkari siðferðiskennd
Niðurstöður könnunar á afstöðu
fólks til ýmissa siðferðilegra álita-
mála benda eindregið til þess að
eldra fólk telji siðferðileg frávik
síður réttlætanleg en þeir sem
yngri eru. Oldruðum þykir t.d.
mun síður réttlætanlegt að svindla
í strætó, svíkja undan skatti, kaupa
stolna hluti, taka bíl annars í
heimildarleysi eða tilkynna ekki
um tjón sem þeir hafa valdið á
kyrrstæðum bíl, aka undir áhrif-
um, halda fundnu fé, ljúga sjálfum
sér til framdráttar, þiggja mútur í
starfi og taka eigið líf og fleira.
Hollustuvemd fylg-
ist með Krossauesi
Ólafur Pétursson, yfirmaður
mengunarvarna hjá Hollustu-
vernd ríkisins, segir að fylgst sé
með Krossanesverksmiðju í
mengunarlegu tilliti, enda eru
kvartanir tíðar frá íbúum. íbúi á
Akureyri líkti starfsemi verk-
smiðjunnar um síðustu helgi við
þefrænt ofbeldi í Degi.
Borgarstjórinn í Reykjavík
greip til gula spjaldsins þegar
rammur fnykur barst frá stromp-
um Faxamjöls á höfuðborgar-
svæðinu fyrir skömmu. Er ein-
hver munur á starfsleyfi Krossa-
ness og Faxamjöls hvað varðar
hráefnisskyldu? „Það eru tak-
mörk fyrir því á Krossanesi hve
lengi má geyma hráefnið í landi
áður en það er nýtt. I Faxamjöls-
verksmiðjunni vinna þeir úr hrá-
efni sem gerir þeim kleift að
framleiða hágæðamjöl og þarna
er því svolítill munur. Það eru
hins vegar takmörk fyrir því í
báðum verksmiðjum hvað hrá-
efnið má vera gamalt,“ segir
Ólafur.
Aðspurður hvort Krossanes
hafi nokkru sinni orðið uppvíst
að því að nota eldra hráefni en
starfsleyfi fyrirtækisins heimili,
bendir Ólafur á að núverandi
starfsleyfi gildi aðeins í eitt ár og
frá því að það tók gildi viti hann
ekki til að reglur hafi verið brotn-
ar. „Það verður hins vegar að
segjast eins og er, að það er ekki
alveg daglegt eftirlit með þeim,“
segir Ólafur. - BÞ
Fordæmi frá Geirfinnsmali
Kio Briggs sem Hæsti-
réttur hefur sýknað
sat í gæsluvarðhaldi í
rúma níu mánuði.
Helgi Jóhannesson Iögfræðingur
Kio Briggs segir að það sé öruggt
að það verði gerð skaðabótakrafa
á hendur íslenska ríkinu en hins
vegar liggi það ekki fyrir hve há
krafan yrði.
„Krafan byggist á því að Kio var
sýknaður og að hann hafi verið í
klóm réttvísinnar í þó nokkurn
tíma,“ segir Helgi. Að sögn Helga
liggja fyrir fordæmi fyrir svona
bótakröfu samanber bæturnar
sem Magnús Leópoldsson og fé-
lagar fengu fyrir gæsluvarðhalds-
vist sína í Geirfinnsmálinu. Varð-
andi lagagrundvöll skaðabóta-
kröfunnar segir Helgi að 21. kafli
laga um meðferð opinberra mála
opni vissa leið í þessum málum.
I 176. grein í 21. kaflanum
stendur m.a. að dæma megi bæt-
ur vegna gæsluvarðhalds ef lög-
Kio Briggs og lögmaður hans und-
irbúa skaðabótamál.
mæt skilyrði hefur brostið til
slíkra aðgerða eða ef ekki hefur
verið, eins og á stóð, nægilegt til-
efni til slíkra aðgerða. Hins vegar
stendur í 175. grein sömu laga
að fella megi niður bætur eða
lækka þær ef sakborningur hefur
valdið eða stuðlað að þeim að-
gerðum sem hann reisir kröfu
sína á.
Mun skipta milljóniun
Nú fer fram vinna í að meta bæði
fjárhagslegt tjón og miskatjón
Kio Briggs og gerir Helgi ráð fyr-
ir að sú vinna klárist mjög fljót-
Iega. Helgi treystir sér ekki að
nefna neinar upphæðir í þessu
sambandi en það er Ijóst að þær
skipta milljónum króna.
„Mínar hugmyndir eru að
hann fái bætt fyrir það tjón sem
hann varð fyrir við það að geta
ekki verið í vinnu og að auki fái
dæmdar miskabætur," segir
Helgi.
Embætti ríkissaksóknara vildi
ekkert tjá sig um málið, hvorki
um hvort sýknudómur Hæsta-
réttar hafi verið áfellisdómur né
um mögulega skaðabótakröfu
Kio Briggs á hendur ríkinu.
Embættið vildi einnig ekkert
segja um hvort til stæði að gefa
út ákæru á hendur Guðmundi
Inga Þóroddssyni sem Kio hefur
gefið í skyn að hafi sett þessar
rúmlega 2.000 e-töflur í farangur
sinn. - ÁÁ
Eftirlit með opinbem eftirliti
Davíð Oddsson forsætisráðherra
hefur skipað nefnd til ráðgjafar
um eftirlit og eftirlitsreglur hins
opinbera og leiðir Orri Hauksson
aðstoðarmaður Davíðs nefndar-
vinnuna sem formaður. Til
nefndarinnar geta leitað þeir að-
ilar sem eftirlit beinist að og aðr-
ir þeir sein hagsmuni hafa af op-
inberu eftirliti, auk þess sem ráð-
herrar geta sent nefndinni mál til
umsagnar.
Nefndarskipanin er í anda
stefn uyfirlýsingar ríkisstjórnar-
innar, þar sem segir meðal ann-
ars að ríkisrekstur verði gerður
einfaldari, skilvirkari og þjónusta
bætt, að dregið verði úr skrifræði
í samskiptum við stjórnvöld og að
tryggt verði að eftirlitsaðilar
íþyngi fyrirtækjum ekki að óþörfu.
Aðrir nefndarmenn eru Agúst
Þór Jónsson verkfræðingur,
Kristín Guðmundsdóttir, fjár-
málastjóri Granda, Sigurður M.
Magnússon forstöðumaður
Geislavarna ríkisins og Þórunn
Sveinbjörnsdóttir, 1. varaformað-
ur verkalýðsfélagsins Eflingar.
- FÞG