Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1987, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Sauðir óskast
Oft höfum við heyrt að undanfórnu, að gengi krón-
unnar sé fallið í raun, en ekki megi viðurkenna það
formlega vegna fyrirhugaðra kjarasamninga. Til að
koma í veg fyrir, að gengislækkun magni frekju í kjara-
samningum verði að fresta henni fram yfir þá.
Þessi sérkennilega umræða vekur spurningu um,
hverjir séu sauðirnir, sem blekkja eigi með frestun geng-
islækkunar. Er kannski tahð, að stjórnendur launþega-
samtaka og allir þeirra menn verði meðfærilegri að
gengislækkun yfirvofandi en að henni framkvæmdri?
Nýlega tók þingmaður frá Alþýðuflokknum þátt í
baráttu fréttaleikhúss Stöðvar tvö gegn háum vöxtum.
Að þjóðlegum sið grét hann örlög skuldara, en hirti
ekki um að ræða og reyna að hrekja rökin gegn lækkun
vaxta. Hann virtist afar ánægður með frammistöðu sína.
Fleirum en Stöð tvö kæmi vel niðurgreiðsla á vöxt-
um. Samband íslenzkra samvinnufélaga hefur töluverð-
an forgang að lánsfé og mundi hagnast á niðurgreiðslu
vaxta. Fréttaleikhúsið hefur hampað forstjóra fyrirtæk-
isins kvöld eftir kvöld sem stuðningsmanni í máhnu.
Forstjóri Sambandsins lætur eðlilega stjórnast af
hagsmunum eigin fyrirtækis, þegar hann vill niður-
greiða vexti og einnig þegar hann vih lækka gengið. Það
er svo óskylt mál, að hann hefur rangt fyrir sér í fyrra
tilvikinu og rétt fyrir sér í hinu síðara.
Rétt og rangt eru aukaatriði í hagsmunagæzlunni,
sem einkennir íslenzka þjóðmálaumræðu. Gæzlumenn
hagsmuna hta ekkert á mótrök og virðast telja, að hugs-
anlegum áheyrendum sé nokkuð sama. Þeir séu sauðir
til að blekkja. Og svo geta gæzlumenn hka verið sauðir.
Uppfræðari ungmenna á Akureyri hefur um skeið
verið talinn hklegt þingmannsefni. Hann skrifaði nýlega
grein, þar sem hann. kvartaði um, að DV hefði í leiðara
tekið afstöðu gegn borun vegagata í fjöll. Hann forðað-
ist að rökstyðja götin, nema sem lið í byggðastefnu.
Athyghsvert er, að þingmannsefnið taldi andstöðu
DV við götin stinga í stúf við stuðning DV við annað
byggðamál, frjálst gengi krómjnnar. Hann virtist ekki
telja, að mál gætu haft eigin kosti og gaha, burtséð frá
því, hvort þau stuðluðu að byggðajafnvægi eða ekki.
Gæzlumenn hagsmuna byggðastefnu vilja ekki ræða
þá frá öðrum sjónarhóh, til dæmis þjóðhagslegum. Þeir
vilja ekki, að fólk átti sig á, að þjóðarhagur geti í sumum
thvikum, og ekki öðrum, farið saman við byggðastefnu.
Þeir virðast raunar ekki skilja það sjálfir.
Merkasta dæmið um þetta er hinn hefðbundni land-
búnaður. Ótal rök hafa verið færð að því, að hætta beri
opinberum afskiptum, er felast í innflutningsbanni,
uppbótum, niðurgreiðslum og styrkjum. Fæstum rak-
anna hefur nokkru sinni verið mætt með gagnrökum.
Nýtt dæmi um sérkenni umræðunnar um þjóðmál
er, að fjármálaráðherra sagði skattahækkanir sínar
ekki vera hækkanir, þvi að þær rynnu til sameiginlegra
þarfa okkar. Hann virðist telja þá, sem fylgjast með
umræðunni, vera algera sauði. Og kannski eru þeir það.
Hér hefur verið sagt frá ýmsum lauslega tengdum
atriðum, sem benda til, að flóknar og erfiðar röksemdir
fari hér á landi nú sem fyrr mjög hahoka fyrir hreinum
og tærum hagsmunum, annaðhvort af því að menn
skhja ekki betur eða vhja ekki skhja betur.
Blekkingin sigrar oftast þekkinguna. En ekki er auð-
velt að sjá, hveijir séu fremur blekktir, sauðirrtir, sem
blekkja á, eða sauðirnir, sem eru að reyna að blekkja.
Jónas Kristjánsson
Sauðurí
úlfagæru
Öllum er kunnugt gamla spakmæ-
lið um úlfinn í sauðargærunni.
Sauðargæran var hið saklausa
yfirvarp eða búningur illkvittinnar
og ránslegrar náttúru sem undir
leyndist. Sauðurinn var aftur á
móti sauðmeinlaus og sauöþrár á
stundum, en einnig þýddi það að
vera auli ef einhver var uppnefnd-
ur sauður. Þessar vangaveltur eru
áleitnar þessa dagana vegna þess
að enn einu sinni hefur komið í ljós
að sauðkindin virðist hafa beinlínis
dulmagnaðan kraft og áhrifamátt á
íslensk stjómvöld. Einhvem veg-
inn virðast völd sauðkindarinnar
vera í bakgmnni þegar flestar mik-
ilvægar stjórnmáíaákvarðanir em
teknar á íslandi. Margir skamm-
sýnir menn hafa staðið upp á
KjáUaiinn
Dr. Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
málþingum eða ritað varnarorð
gegn áhrifamætti sauðkindarinnar
og haft verra af. Þeir hafa síðan
borið bein sín einhvers staðar í
útjörðum landbúnaðarins eða í
hagfræöideildum einhverra ríkis-
stofnana. Þetta er á margan hátt
sambærilegt við það sem sjón-
varpsáhorfendur fá að sjá í ítalska
sjónvarpsþættinum um kolkrabb-
ann sem teygir arma sína víða um
ítalskan þjóðarlíkama án þess að
nokkur maöur viti hvemig. Að vísu
er dauðadagi manna þá bókstafleg-
ur en á íslandi er hann gjaman
pólitískur eða embættislegur.
Verður nú reynt að skoða þann
hluta íssins sem upp úr stendur en
það sem er neðansjávar er tæpast
á valdi dauðlegra manna að út-
skýra.
Hver á ísland?
Jón Baldvin Hannibalsson fjár-
málaráðherra gerði víðreist um
ísland og útlistaði fyrir mönnum
hver á Island. Eftir að hann var
sestur 1 stól fjármálaráðherra hef-
ur hann beitt sér fjálglega fyrir
hallalausum ríkisbúskap og stóð
hann í miklu stímabraki viö að
sannfæra alþjóð og sér í lagi eigin
flokksmenn um nauðsyn þess að
hafa jafnan söluskatt á öllum vör-
um og matvælum til þess að
innheimta mætti skattinn sóma-
samlega. Áhrifamenn í Alþýðu-
flokki skömmuðu ráðherrann fyrir
matarskatt og köpuryrðin ómuðu
landshoma á milli. En ráðherrann
er vígafimur með orðum. Til þess
að unnt sé að ná söluskatti á sum-
um matvælum niður úr 25% þarf
fyrst að leggja jafnan söluskatt á
öll matvæli og þá fyrst er unnt að
lækka skattinn. Fyrst þarf að fá
samræmi í hlutina. Svo birtist laga-
fmmvarp ráðherrans með 25%
söluskatti á öll matvæli.
En til þess að afurðir sauðkindar-
innar og mjólkur hækki ekki í verði
ætlar ráðherrann að auka niður-
greiðslur á þessum vöram um 1250
milljónir króna. En til þess að það
sé hægt verður söluskatturinn að
vera 25% í stað þess að lækka. Þaö
verður því að hækka söluskattinn
svo unnt sé að greiða samræmið
sem felst í því að auka ósamræmið.
Enda hækka nánast öll matvæh í
verði nema þau sem era samræmd-
ari en önnur, þ.e. afurðir sauðkind-
arinnar og mjólkurafurðir. Þetta
er augljós leikflétta sem verður
aðeins skýrð með því að sauðkind-
in á ísland, að hluta til a.m.k. Enda
má trúa því að fjármálaráðherra
hafi nú endurskoðað ræðu sína úr
hringferðinni miklu.
Heilbrigt líferni
Formaður Manneldisfélagsins
ritaði í síðustu viku ágæta grein
um manneldisstefnu á íslandi, en
félagið hélt nýlega ráðstefnu um
máhö, en hún ályktaði, að stjóm-
völd ættu að hafa heilbrigðismark-
mið að leiðarljósi við gerð
manneldisstefnu. Niðurstaða íjár-
málaráðherra var náttúrlega í
öfuga átt, en bæði landlæknir og
formaður Manneldisráðs hafa hka
hógværlega bent á þetta, en auðvit-
að hafa þeir minna vit á þessu en
þeir sem eiga ísland. Það hlýtur að
teljast eðlilegt að hækka verö á
grænmeti, ávöxtum, brauði og fiski
til þess að greiða niður kindakjöt.
Það hefur vakið athygh margra á'
undanfómum árum að varla hefur
verið haldinn fundur um manneld-
ismál án þess að sauðkindin ætti
sér þar marga og verðuga fuhtrúa.
Við stofnun Manneldisfélagsins
fyrir nokkrum áram t.d. fjöl-
menntu fuhtrúar sauðkindarinnar
til að tryggja það að félagið yrði
ekki notað til þess aö gera eitthvert
þéttbýhsuppþot gegn sauðfjárfitu
með erlendar kennisetningar að
yfirvarpi. - Danskur fræðimaður
um áhrif harðfitu á hjarta og æða-
kerfi mátti auk þess fá að finna eitt
sinn fyrir því að vísindalegar nið-
urstöður um sauðfjárfitu yrðu ekki
fengnar nema með því að sýna
umræddri skepnu tilhlýðUega virð-
ingu.
Mengunarvandamál
Alhr ræða um mengun og heUir
stjórnmálaflokkar hafa orðið til í
útlöndum tíl þess að berjast gegn
mengun. AUt er orðið mengun að
bráð, umhverfi, vatn og sjór, loft
og nú síðast sameinast menn gegn
hávaðamengun. Sauðkindin deplar
tæpast auga út af þessu. Landvemd
og Náttúravemdarráð fjalla stöð-
ugt um menguri á íslandi, en að
sjálfsögðu á sauðkindin þar sína
fulltrúa. Menn eyða tíma sínum í
fiórhjól, plastpoka og svoleiðis.
Gróðureyðingu og landfok verður
að ræða um af skUningi, sem aðeins
fæst með nánum kynnum af sauð-
kindinni. Kjaharahöfundur var eitt
sinn fulltrúi á ársfundi Landvernd-
ar. Gróðurkörtasérfræðingur
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins varð þar fyrir aðkasti af hálfu
sauðfiárfuhtrúa, sem hafa ráðið sér
sérstakan landnýtingarráðunaut,
sem getur staðið uppi í hárinu á
skammsýnum mönnum eins og
skógræktarsfióra, landgræðslu-
sfióra og gróðurrannsóknamönn-
um. En nú kastar fyrst tólfunum,
þegar Ómar Ragnarsson er farinn
að fljúga um landið með sjónvarps-
myndavélar. Þá er hara að siga
áhrifamönnum úr sauðfiárhags-
munasveitum á forráðmenn sjón-
varps.
Landbúnaðarrannsóknir
Rannsóknamenn á sviði al-
mennra rannsókna í landbúnaði
era oft í miklum vanda staddir.
Stór hluti rannsóknanna liefur
beinst að sauðfiármálum, beint eða
óbeint. Svo kemur nokkur raghng-
ur upp, því menn vita ekki gjörla
hvort framleiðsluaukning eða
framleiðsluminnkun er það sem
máh skiptir. En þaö skiptir ekki
mestu máh, ef bara sauðfiárrann-
sóknir fara fram með tilheyrandi
tilraunastöðvuiri hingað og þangað
um landið. Þess vegna verða rann-
sóknamenn að skrá sig í stuðnings-
sveitir sauðkindarinnar því annars
geta þeirri ekki auðveldlega unnið
að rannsóknum. Nærgöngulum
spumingum um arðsemi og bú-
stærðir, fiölda bújarða og staðsetn-
ingu þeirra verður ekki svaraö án
tillits til þess að sauðfiárrækt telst
th lifnaðarhátta en ekki fram-
leiðslrigreinar sem fellur undir
venjulega útreikninga. Þess vegna
eru það þjóðháttafræðingar einir
sem geta lagt mat á gagnsemi sauð-
fiárræktar. Hér er komin skýringin
á því að ýmsum hagfræðingum
hefur orðið hált á svehinu í sínum
umfiöllunum um landbúnað, en
geta má í þessu sambandi Bjöms
Matthíassonar (bændaskelfis),
Gylfa Þ. Gíslasonar og Benjamíns
Eiríkssonar, en honum blöskraði
fákunnátta samferðamanna sinna.
Búvörulögin og búvöru-
samningurinn
Eftir setningu búvörulaganna
1985 töldu margir að nú ætti að telja
offramleiðslu sauðfiárafurða
(öskuhaugastefnu) niður í hægfara
þrepum. Það má kallast afrek út
af fyrir sig að fá jafnflókin mál og
þau í gegn um þingið, en megin-
reglan er sú að shk mál verða ekki
afgreidd sbr. framhaldsskólafrum-
varpið. En hin óviðjafnanlega
ríkisrekna upplýsingavél land-
búnaðarins gerir það að verkum,
að þingmenn eru svo blessunarlega
ofurseldir talnaflóði og uppsöfnuð-
um röksemdum og rökleysum
landbúnaðarins að þeir eiga sér
ekki viðreisnar von. Síðan telja
sfiómmálamenn sig verða að gera
búvörusamning til margra ára, svo
unnt sé að skipuleggja eins og gert
er í Sóvét. Þegar búvörusamning-
urinn er skoðaður koma ahtaf nýir
pinklar í ljós. Menn leika sig stöð-
ugt í mát, og þegar upp verður
staðiö 1988 mun ríkið greiða a.m.k.
um fióra mhljarða í útflutnings-
bætur, niðurgreiðslur, í lífeyrissjóð
bænda, th jarðræktar og til land-
búnaðarstofnana o.fl. o.fl. Er þetta
ekki snhld? Svo er vælt út um allt
vegna fiárskorts th ahra hluta, sér-
kennslu, hehsugæslu, hókhlöðu,
lánasjóðs námsmanna, húsnæðis-
mála, tónhstarkennslu o.s.frv.
Máhð er það að aðrir hafa ekkert
lært af sauðkindinni, sem sýnir
úlfagæra en er í raun sauðmein-
laus. Þaö skyldi þó ekki vera að
fiármálaráðherra yrði einnig fóta-
skortur á sauðkindinni sauðþráu!
En það gæti verið að sauður muni
ekki þýöa auli framar í íslensku
máli en það væri súrt í broti fyrir
þrætubókarslyngan ráðherrann að
þurfa að éta ofan í sig stóryrðin,
en einmitt hann hefur tekið meira
upp í sig í þessum efnum en aðrir
stjómmálamenn.
Dr. Jónas Bjarnason
„Það hefur vakið athygli margra á und-
anförnum árum að varla hefur verið
haldinn fundur um manneldismál án
þess að sauðkindin ætti sér þar marga
og verðuga fulltrúa.“