Dagblaðið Vísir - DV - 17.12.1992, Blaðsíða 24

. 32
í
Merming
Samviskubit vegna
suðrænna þjóða?
Bókin Löndin í suðri eftir dr. Jón Orm Halldórsson,
lektor í alþjóðastjórnmálum, er um hinar mörgu ólíku
þjóðir sem byggja lönd í Afríku, Rómönsku Ameríku
og Asíu utan Japans og Rússlands, samskipti þeirra
við Evrópubúa, sögu þessara þjóða og samtíð. Höfund-
ur hefur mikla þekkingu á þessu merkilega viðfangs-
efni og skrifar lipran blaðamannastíl. Bókin er mjög
fróðleg. Hún er alþýðlegur fróðleikur fremur en fræði-
rit þótt vissulega sé ýmissa fræðikenninga þar getið.
Jón Ormur telur að Evrópuþjóðir eigi auðlegð sína
að þakka arðráni í suðrænum löndum. Hann er enn
fremur lítt hrifinn af Bandaríkjunum og dregur hik-
laust taum araba í deilu þeirra við gyðinga. Hér er
ekki tóm til þess að ræða nema tvær kenningar hans,
um iðnþróun í Suðaustur-Asíu og um það samvisku-
Bókmeimtir
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
bit sem vestrænar þjóðir eiga að hafa ef marka má
Jón Orm.
Jón Ormur lýsir því hvemig drekamir íjórir, sem
svo eru kallaöir, Suður-Kórea, Singapore, Tævan og
Hong Kong, hafa vaxið og dafnað síðustu áratugi.
Hann bendir á víðtæk ríkissafskipti í nokkrum þess-
ara landa og kallar „áætlunarkapítalisma".
Hvemig stendur á því að árangri hefur verið náð í
þessum löndum en ekki í Indlandi, Kínaveldi og Ráð-
stjómarríkjunum þar sem líka var reynt að örva hag-
vöxt með víðtækum ríkisafskiptum og áætlunarbú-
skap?
Meginástæðan er einfóld og nefnir Jón Ormur hana
stuttlega: Þjóðimar í Suðaustur-Asíu framleiða aðal-
lega til útflutnings. Það merkir að atvinnufyrirtæki
starfa þar við aga og aðhald hins alþjóðlega neyslu-
vömmarkaðar. Þrátt fyrir víðtæk ríkisafskipti er því
vöxtur og viðgangur drekanna fjögurra afreksverk
hins frjálsa markaðar.
Þvi er við að bæta að í Hong Kong hafa ríkisafskipti
auðvitað verið óveruleg. í þriðja lagi er athyglisvert
að stjómvöld þar eystra hafa alls staðar lagt ríka
áherslu á séreignarrétt og einkaframtak þótt minna
hafi farið fyrir fullu atvinnufrelsi.
Jón Ormur segir enn fremur margar sögur og
ófagrar af viðskiptum suðrænna þjóða við Evrópu-
menn og síðar Bandaríkjamenn. Þótt Jón Ormur segi
hér satt er hann ekki alls kostar sanngjarn. Hann sér
aðra hliðina betur en hina. Þegar ég dvaldi í Guate-
mala í ársbyriun 1990 þóttu mér óhugnanlegar lýsing-
ar á landnámi hvítra manna þar fjögur hundmð árum
Jón Ormur Halldórsson. Mikil þekking á viöfangsefn-
inu.
áður. En síðan komst ég aö því að Aztekar, sem þá
bjuggu þar, höfðu beitt fyrri frumbyggja enn meiri
grimmd.
Vissulega léku Evrópumenn Kínveria grátt. En þeg-
ar ég ferðaðist um Suður-Kína árið 1986, las bækur
um sögu landsins og sótti heim söfn, komst ég að því
að kínverska stjórnin haföi leikið eigin þegna miklu
verr í blóðugum borgarastríðum á nítjándu öld.
Evrópubúar komu ekki aðeins fram sem arðræningj-
ar og þrælasalar, heldur líka sem kaupmenn og vernd-
arar. Jón Ormur nefnir þrælahald sem er vissulega
ljótur blettur á sögu Vesturlandamanna. En arabar
hófu fyrr þrælaveiðar í Afriku og lögðu þær síðar niö-
ur en Evrópumenn.
Margt hefur gott verið gert í öðrum heimshlutum.
En evrópsk menning er að því leyti einstæð að hún
hefur getið af sér mannúðarhugsjónir (eins og hreyf-
inguna gegn þrælahaldi á nítjándu öld), umburðar-
lyndi, fijálslyndi. Evrópubúar eiga því ekki að hafa
meiri sektarkennd en íbúar annarra heimshluta, nema
síður sé.
Jón Ormur Halldórsson.
Löndin i suöri.
Heimskringla.
Háskólaforlag Máls og menningar.
Reykjavík 1992, 247 bls.
Forsendur í f ormála
Gagnrýni Alberts Jóhannssonar
í Skógum á bók minni Merakóngar
hefði verið enn betri, ef hann hefði
gefið sér tíma til að lesa formála
hennar. Við mat á uppflettiritum
er alltaf gott að hafa í huga forsend-
ur slíkra bóka eins og þær koma
fram í formálum, þótt rýnandi sé
ekki sammála þeim, enda taki hann
þá afstöðu til þeirra. Albert hefði
örugglega náð áttum strax í efri
hluta fyrsta dálks formálans og
séð, að markmiðin eru þrengri en
hann vill hafa þau.
Af formála mínum mátti sjá, að
merakóngatalið í fyrri hluta bókar-
innar felst í að setja á einn stað og
í stafrófsröð upplýsingar óteljandi
sýningarskráa og annarra útge-
finna heimilda um eigendur rækt-
unarhrossa á sýningum og hin síð-
ustu ár einnig um eigendur við
fæðingu. Þar er skýrt tekið fram,
aö eignaskrá þessi sé sömu ann-
mörkum háð og heimildimar og
geri enga tilraun tfi að vera tæm-
andi. Enda væri óðs manns æði eða
skattstofunnar að reyna að skrá öll
hrossakaup.
í formálanum segir m.a.: „Skráin
nær ekki heldur yfir eigendur, sem
hafa verið að hrossunum milli sýn-
inga, né heldur eigendur, sem kom-
ið hafa tfi sögunnar á sýningum eða
eftir sýningar." Ennfremur: „Ég
hef reynt að nota síðasta heimfiis-
fangið, sem gefið er upp í sýninga-
skrám. Það segir ekkert um, hvort
þaö sé núgildandi heimihsfang
hans.“ Og: „Ennfremur er ekki
auðvelt að henda reiður á, hvaða
eigendur séu einn og sami maður
og hveijir séu alnafnar. ... Með
hjálp kunnugra manna í öllum hér-
uðum landsins hef ég reynt að
grisja þetta nokkuð."
Ásar hér og Ásar þar
Ég hef gaman af þeirri fullyrð-
ingu Alberts, að ég þekki ekki mun
á Asahreppi í Rangárvallasýslu og
Ásum í Húnavatnssýslu, enda veit
ég ekki um neitt einasta dæmi í
bókinni, þar sem þessu sé ruglað
saman. Það fer bara í taugar Al-
berts, að ég skuli í þessu tilviki og
ýmsum öðrum nota önnur sveita-
nöfn en hann vill hafa, enda hefur
sú gremja áður komið fram. Hann
á því að segja: „Eigi líkar mér
þetta“, fremur en segja það rangt.
Að lokum vil ég benda Albert á, að
sé sama hrossið tvítalið í gömlum
ættbókum hins opinbera, er það
vepjulega líka tvítalið hjá mér kerf-
iskarlinum, án þess að ég geri mér
sérstaka rellu eða samvizkubit út
af jiví.
Eg er viss um, að athugasemdum
Alberts hefði fækkað, ef hann hefði
munað eftir að lesa formálann og
skilja hann, jafnvel þótt hann yrði
ekki sáttur við forsendurnar, sem
þar koma fram.
Um leið vfi ég þakka Albert fyrir
að telja villulausa sjálfa ættbókina,
hinn heföbundna meginþátt bókar-
innar. Enn sem komið er viröist
þetta rétt hjá honum, því að sam-
kvæmt endanlegri og útgefinni
dómaskrá síðsumarsmóts á Vind-
heimamelum fékk Hrafntinna frá
Dalvík 8,19, svo sem segir í bók-
inni, en ekki 8,24 eins og síðar hef-
ur verið fullyrt í tvigang í mín eyru.
Hins vegar vantar í bókina, án
þess að Albert bókarýnir hafi tekið
eftir því, nokkur hross úr Austur-
Húnavatnssýslu, sem ættbókar-
færð voru 1 sumar. Það þykir mér
hvimleiðara en sumar athuga-
semdir Alberts, og mun bæta úr
skák í næstu bók.
1056 villna ígildi i ritdómi
Nokkuð gætir hroðvirkni í rit-
dómi Alberts. Dæmi:....Jörp 2541
og Jörp 2541, sem auövitað er sama
hryssan“. Síðari talan er rangt eftir
höfð og á auðvitað að vera 2574. Ef
beinar villur í minni þykku bók
væru hlutfallslega jafnmargar og í
ritdómi Alberts, ættu þær að vera
alls 1056, en eklti tvær, svo að ég
slepp vel í þeim samanburði.
Jónas Kristjánsson
höfundur Merakónga
FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1992.
Popp___________________________________DV
Rúnar Þór - Hugsun
Þægilegogaf-
slöppuð hugsun
Ekki hefur farið mikið fyrir Rúnari Þór Péturssyni á plötumarkaði
hérlendis þrátt fyrir að hann hafi gefið út plötu um hver jól undanfarin
ár. Rúnar Þór er enda ekki í neinum poppstjörnuhugleiðingum: maður
hefur það á tilfinningunni að hann sé að þessu fyrir sjálfan sig fyrst og
fremst og kannski vini og kunningja. Það hindrar þó ekki aðra í að njóta
þess sem Rúnar Þór er að gera en það er að mörgu leyti athyglisvert og
sett fram í mikilli einlægni.
Rúnar Þór er maður hins mjúka
tóns; nokkurs konar Chris Rea ís-
lands. Söngurinn er svipaðs eðlis,
djúpur, eilítið rámur og seiðandi.
Tónlistin líður áfram eins og lindá,
hægt og átakalaust, án nokkurra
boðafalla.
Vissulega getur slík tónlist orðið
eintóna og tilbreytingarlaus en það
sem lyftir Rúnari Þór að mínu
mati upp fyrir meðalmennskuna
er liprar lagasmíðar, hann er fund-
vís á einfaldar og góðar melódíur
og síðan eru það textamir.
Textarnir hafa löngum verið til
mikillar fyrirmyndar á plötum
Rúnars Þós; hann hefur gert sér
grein fyrir því að lagasmíðar eiga
betur við hann en textagerð og fær
því aðra tfi liðs við sig á þvi sviði.
Þar fer fremstur í flokki bróðir
Rúnars, Heimir Már, fréttamaöur Rúnar Þór. Maður hins mjúka tóns.
Hljómplötur
Sigurður Þór Salvarsson
og ljóðskáld, en hann á fióra texta á þessari plötu, alla prýðisgóða. Bestu
textamir á plötunni fyrir minn smekk eru hins vegar eftir Jónas Frið-
geir Eliasson en platan er tileinkuð minningu hans en hann lést á þessu
ári.
Einn texti er svo eftir Stein Steinarr og annar eftir Sverri Stormsker.
Hljóðfæraleikur er allur hinn smekklegasti og skal þar sérstaklega
nefndur gítarleikur Þorsteins Magnússonar. Aftur á móti finnst mér hvim-
leitt hvað notkun hljóðgervla setur billegan blæ á sum laganna á plötunni.
S.Í. leikur Madetoja
Út er kominn hljómdiskur þar sem Sinfóníuhljómsveit íslands flytur
verk eftir finnska tónskáldið Leevi Madetoja. Stjómandi er Petri Sakari.
Útgefandi er breska útgáfufyrirtækið Chandos og er þessi diskur einn
þeirra sem samið var um á sínum tíma aö út kæmi í samvinnu þessara
aðila. Á diskinum eru tvær sinfóníur eftir Madetoja, nr. 1 og 2.
Madetoja er talinn með merkari
tónskáldum Finna. Hann var nem-
andi Sibelíusar og gætir áhrifa það-
an greintiega í verkum þessum.
Stíll Madetojas er síðrómantískur.
Tónmáliö er dúr og moll, meðferð
stefia og hendinga er heföbundin.
Þjóðernisstefnu gætir í verkunum
en annars má finna þar áhrif frá
ýmsum meginlandshöfundum og
þeirra frá Sibeliusi. Hvomgt verkið
getur talist frumlegt eða sjálfstætt.
Hins vegar er handbragðið óað-
finnanlegt og fer ekki á milli mála
að Madetoja kann fagiö. Margt
hljómar fallega í verkunum, eink-
um virðist Sinfónían nr. 2 hafa yfir
sér meiri þroskablæ. Þeir em sjálf- Petri Sakari stjórnar Sinfóníu-
sagt margir aðdáendur þessa tíma- hljómsveit íslands.
Hljómplötur
Finnur Torfi Stefánsson
bils tónlistarsögunnar sem kunna vel að meta framlag Madetojas. Eins
og stundum er sagt má oft hafa gaman af því að hlýða á sporgöngumenn-
ina þegar menn hefa fengið sig fulla af brautryðjendunum.
Það sem gerir diskinn áhugaverðastan hér á landi er auðvitað flutning-
ur Sinfóníuhljómsveitarinnar. Að honúm er ekkert hægt að finna og er
gaman að heyra hvað hljómsveitin getur verið jöfn og haft á sér mikinn
alvömbrag þegar hún leggur sig fram. Stjómandinn Sakari á hér miklar
þakkir skfidar. Hann hefur unnið mikið gagn með starfi sínu hér og skil-
ar það starf sér vel á þessum diski.
Þá geta upptökumenn Ríkisútvarpsins verið stoltir af útkomunni. Upp-
takan var gerð í Háskólabíói og upptökumenn voru þeir Hreinn Valdi-
marsson og Þórir Steingrímsson. Hún er eins góð og menn þekkja best
og verður þar að engu fundið. Það er engin ástæða tfi annars en að vera
stoltur af þessu framtaki.