Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1993, Blaðsíða 14

LJtgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SiMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Erfenda skuldasöfnunin
Forsætisráðherra og Steingrímur Hermannsson hafa
verið að kýta um það hvor beri sök á mikilli skuldasöfn-
un við útlönd. Davíð Oddsson heldur því fram að skulda-
söfnunin hafi aukist mjög í tíð Steingríms í forsætisráðu-
neytinu. Steingrímur segir að forsætisráðherra farist
ekki. Erlend skuldasöfnun haíi aukist síðustu tvö árin
í stjórnartíð Davíðs og sé nú komin yfir hættumörk.
Þessi deila er varla við hæfi. Skuldirnar eru miðaðar
við verga landsframleiðslu og hlutfall skulda miðað við
þjóðartekjur getur auðvitað breyst vegna lægri tekna,
án þess að skuldimar aukist.
Aðalatriðið er að íslendingar hafa lengi lifað um efni
fram, meðal annars með erlendum lántökum og þar
hefur stöðugt sigið á ógæfuhliðina án tillits til þess hver
hefur setið í forsætisráðuneytinu. Núverandi ríkisstjórn
má eiga það að hún hefur gert heiðarlega tilraun til að
draga úr lántökunum en tekur enn lán og samtals hefur
þessi skuldasöfnun leitt til þess að á yfirstandandi ári
verða erlendar skuldir þjóðarinnar 237 milljarðar króna
og fara þá í fyrsta sinn yfir 60% af landsframleiðslu.
Á þessu ári aukast erlendar skuldir um 10 milljarða
króna eða um 27 milljónir króna á hverjum degi. Erlend-
ar skuldir hafa tvöfaldast frá því 1980 og nú skulda ís-
lendingar mest allra OECD-þjóða og eru í svipaðri stöðu
og Færeyingar voru fyrir aðeins fimm árum.
Þetta er ískyggileg þróun og vítið í Færeyjum er til
að varast það. Það gagnar lítið að finna sökudólga í
þeim efnum. Aðalatriðið er að þjóðinni takist að snúa
þessari þróun við.
TÍl að svo megi verða þurfa íslendingar að hætta að
lifa um efni fram. Ríkisvaldið verður að stemma stigu
við hallarekstri og viðskiptahalla. Ríkissjóður hefur
verið rekinn með halla frá árinu 1984, sem samtals nem-
ur 61 milljarði. Viðskiptahallinn hefur að jafnaði verið
10,3 milljarðar síðustu tíu árin. Skuldir heimilanna hafa
þrefaldast á síðustu árum og munu nú nema 290 millj-
örðum króna. Eignamyndunin hefur verið minni en
skuldaaukningin sem segir að neyslan hafi verið fjár-
mögnuð með lántökum.
Þetta eru hrikalegar tölur og þess vegna full ástæða
til að taka þær aðvaranir alvarlega að hér geti allt farið
á sömu lund og í Færeyjum ef við gáum ekki að okkur.
Sökudólgana er ekki eingöngu að finna í ráðuneytunum.
Þjóðin öll, fyrirtækin, heimilin og einstakhngamir hafa
sameiginlega flotið sofandi að feigðarósi.
Friðrik Sophusson íjármálaráðherra hefur sent frá
sér upplýsingabréf þar sem bent er á nokkur bata-
merki. Þar er bent á að heildartekjur ríkissjóðs hafi
hækkað á milli áranna 1991 og 1992. Útjöld ríkisins lækk-
uðu að raungildi um 5,3 milljarða. Halh ríkissjóðs lækk-
aði um sömu upphæð. Ríkissjóður er hættur að safna
skuldum hjá Seðlabankanum og dregið hefur úr við-
skiptahallanum, sem nú er áætlaður um 9 mihjarðar á
móti 14,7 milljörðum í fyrra og 19 mihjörðum 1991.
Ef þetta eru réttar tölur er að minnsta kosti farið að
hægja á umframeyðslunni. Það er forsenda fyrir því að
skuldasöfnunin stöðvist. Við getum þvargað fram og
aftur um hættumar sem felast í erlendum lántökum,
en hjá þeim verður ekki komist nema þjóðin sníði sér
stakk eftir vexti og hætti að eyða um efni fram.
Davíð og Steingrímur gera lítið gagn með rifrildi um
fortíðina. Það er framtíðin sem ræður úrshtum og að
henni eigum við að einbeita okkur. Þar er um lífróður
að tefla. Ehert B. Schram
FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1993.
„Þeir Carter og Clinton eiga ýmislegt sameiginlegt á ytra borði“, segir Gunnar m.a. í grein sinni.
Jimmy Clinton?
Það kann að virðast nokkuð
snemmt að fara að gefa nýjum
Bandaríkjaforseta einkunnir eftir
þrjár vikur í embætti. En banda-
ríska pressan er bráðlát og dóm-
hörð og hún er þegar farin að velgja
Clinton undir uggum. Þeir heíð-
bundnu „hveitibrauðsdagar", sem
nýr forseti fær hjá fjölmiðlum í
upphafi starfstíma síns, virðast
ætla að verða stuttir hjá Clinton.
Hann hefur fengið afleita dóma
fyrir embættisfærslu sína hingað
til, og það sem meira er, strax er
farið að bera hann saman við síð-
asta demókrata í forsetaembætti,
Jimmy Carter.
Demókratar og æðstu völd
Hvort sem Clinton líkar það betur
eða verr minnir upphafið að stjóm-
artíð hans meira en lítið á Carter.
Þeir höfðuðu báöir sterklega til
frjálslyndra demókrata í kosninga-
baráttunni, báðir vildu þeir byrja
á nýjum grunni í alþjóðamálum,
báðir ætluðu að gera innanríkis-
mál' að forgangsverkefni, skera
niður útgjöld til hermála, leggja
áherslu á mannréttindamál erlend-
is, og margt fleira.
Báðir reyndu þeir að höfða til
íhaldsmanna með því að boða
hörku í samskiptum við andstæð-
inga Bandaríkjanna, en báðir em
þeir og vom menn málamiðlana,
þegar á reyndi. En helsti munurinn
á aðstöðu Clintons og Carters er
vitaskuld sá aö Sovétríkin era ekki
lengur til, og þar með er kapphlaup
risaveldanna úr sögunni.
Carter mistókst í utanríkismál-
um, aöallega vegna ruglingslegrar
afstöðu til Sovétríkjanna, en hann
var á endanum lítiUækkaður og
auömýktur í íran, þar sem Khó-
meini ajatolla beygði hann og aUa
Bandaríkjamenn í duftið út af gísl-
unum í Teheran. Endurminningin
mn þá niðurlægingu lifir enn.
Þeir Carter og Clinton eiga ýmis-
KjáUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
legt sameiginlegt á ytra borði. Báð-
ir eru ríkisstjórar frá suðurríkjun-
um, báðir baptistar, og báðir
kvæntir sterkum eiginkonum. En
umfram allt em þeir báöir demó-
kratar, og aUt frá tíð Carters hafa
demókratar haft það orð á sér að
þeim væri ekki treystandi fyrir
æðstu völdum. Þetta er ósann-
gjamt, því að í raun og veru kom
Carter miklu í verk í utanríkismál-
um. Hann afhenti Panamaskurð-
inn, hann gerði mannréttindamál
að forgangsstefnumáli Bandaríkj-
anna í utanríkismálum, tók upp
fuU samskipti við Kína, og hann
gerði Camp David samkomulagið
um frið miUi ísraels og Egypta-
lands. En honum mistókst að láta
þetta komast til skUa, hann hafði
enga aUsherjaryfirsýn yfir heims-
málin, sigrar hans hurfu í fjarg-
viðri út af smámálum heima fyrir.
Neikvæð umræða
Nú halda margir að Clinton sé
að fara í sama far og Carter, hafa
enga yfirsýn og láta smámál móta
áiit almennings og þjóðarleiðtoga á
sér. Fyrstu mál, sem hann hefur
beitt sér fyrir í valdastól, þykja létt-
væg. Staða samkynhneigðra í
hemum er ekki það mál sem Kjós-
endur leggja áherslu á að Clinton
leysi. Fum og óðagot út af vaU nýs
dómsmálaráöherra og ofuráhersla
á jafna skiptingu embætta miUi
réttra þjóðfélagshópa þykir ekki
fyrirboði um mikinn skörungsskap
frá Clinton. Enn bólar ekkert á
þeirri róttæku umbótaáætlun sem
CUnton boðaði í kosningabarátt-
unni og ljóst er að hann mun eiga
í erfiðleikum með þingið enda þótt
hann sé fyrsti forseti í 12 ár sem
nýtur þess að hafa flokk sinn í
meirihluta í báðum hlutum þess.
Að sjálfsögöu er aUtof snemmt
að leggja dóm á Clinton, enn hefur
ekkert reynt á hann sem heitið get-
ur, hvorki heima né erlendis. Það,
aö farið er að bera hann saman við
Carter, sýnir visst vantraust, og
umræöan um hann síðustu þrjár
vikur hefur verið mun neikvæðari
en tíðkast um nýkjörinn forseta.
Gunnar Eyþórsson
„Enn bólar ekkert á þeirri róttæku
umbótaáætlun sem Clinton boðaöi í
kosningabaráttunni og ljóst er að hann
mun eiga í erfiðleikum með þingið... “
Skoðanir annarra
Erlendu lánin varhugaverð
„í núverandi stöðu er varhugavert að taka erlend
lán, umfram það sem þegar hefur verið gert, nema
tíl arðbærra framkvæmda og fyrirtækja. Og í því
sambandi verður að miijna á að þótt erlend lán hafi
í orði kveönu verið tekin í því skyni hafa þau annað-
hvort gengið til óarðbærra framkvæmda í atvinnu-
lífi eða eyðslu.... Það dugar ekki að nota „arðbær-
ar“ framkvæmdir og fyrirtæki sem yfirvarp. Áfram-
haldandi eyðslulán varða veginn til hUöstæðs vanda
og Færeyingar gUma nú við.“
Úr forystugrein Mbl. 10. febr.
Grundvallarmunur
á sparnaðarleiðum
„í stað þess að sækja spamað í heUbrigðiskerfinu
tU kerfisins sjálfs með því að endurskipuleggja þaö
og skerða hlutdeUd þeirra aðUa sem hafa miklar tekj-
ur af því, var kerfið í aðalatriðum látið eiga sig þeg-
ar núverandi stjóm kom að völdum. ... Breyting
hér og breyting þar, leiddu tíl vandræða á enn einum
staðnum, vegna þess aö yfirsýnina skorti. í því felst
gmndvallarmunurinn á spamaðarleiðum núverandi
og fyrrverandi ríkisstjórna.“
Úr forystugrein Tímans 11. febr.
Skortir undirstöðuþekkingu?
„Þrátt fyrir að mikUvægt sé að efla nýsköpun og
rannsóknir verður í komandi framtíö ef tU viU enn
mikUvægara hvemig við höldum á spöðunum við
menntun þjóðarinnar. Ef stór hluti „bókaþjóðarinn-
ar“ hefur ekki nægjanlega undirstöðuþekkingu í
helstu námsgreinum - og þá ekki einungis í bók-
menntagreinum - er varla hægt að búast við að ná
langt í stóraukinni samkeppni þjóða.“
ÁHB í Viðskiptum/atvinnulífi Mbl. 11. febr.