Þjóðviljinn - 03.03.1960, Síða 6

(*) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 3. marz 1960
* I1a><^ * »#»*•«•« •»/*/»•«« •
tnrirtttczuriitramiurnin^
tUL.w >nif-t
œiiííí.'
rt:t
•¥55.
rnf
• o-k
TTOJ
n:t
«sl
1
35
ii
r.a:
P
íœ

txr.
tst
53
rnt
35
r5i.
EH5
ga
i?z:
2S
rrTT:
CwTIj
ÍS
i:=1
HÍ;
|23
rgj.
KÍÍl
KÞ
• ••4 i
Sl'
HtJj
air
sru
tlrn
»M( «
l
►•i «
l‘.V,
r.ií
K»{
3R
3
iiií
Stl
Útgefandl: Samciningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
Bíarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn,
afgreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Síml
17-500 (5 línur). — Askriftarverð kr. 35 á mán. — Lausasöluv. kr. 2.
Prentsmiðja Þjóöviljans.
Straumur til viustri §j
ITndanfarið hefur átt sér stað stjórnarkjör í
^ fjölmörgum verklýðsfélögum hér í Reykja-
vík og víða úti um land. Kosningar þessar hafa
fyrst og fremst snúizt um gengislækkunina og
afleiðinear hennar; þær hafa orðið einskonar
allsheriaratkvæðagreiðsla meðal verkafólks um
„viðreisnina.“ Og niðurstöðurnar hafa orðið
ákafle<?a skýrar. Vinstrimenn hafa hlotið stór-
aukið fylgi í öllum verkalýðsfélögum, að jafn-
aði bætt við sig 20—30% atkvæða, en stjórnar-
flokkarnir hafa hvarvetna stórtapað fylgi.
Vinstrimenn hafa nú tekið við foru.stu í sumum
þeim félögum sem hægrimenn hafa stjórnað ár-
um saman, og í öðrum hefur aðeins vantað
herzlumun. Allsherjaratkvæðagreiðslan hefur
sýnt að verkafólk kveður upp hina þyngstu
dóma vfir stjórnarflokkunum og verkum þeirra.

f^essi niðurstaða er þeim mun athyglisverðari
■* sem einmitt stjórnarblöðin hafa sjálf lagt á
það áherzlu að kosningarnar í verklýðsfélögun-
um snerust um efnahagsmálin. Þau hafa hrópað
uon um það hástöfum að aukið fylgi „kommún-
ista“ myndi hafa í för með sér aukna baráttu
gegn „viðreisninni", það fólk sem þannig greiddi
atkvæði væri að kalla yfir sig verkföll. Í>essum
málflutningi stjórnarblaðanna hefur verið hafn-
að af hundruðum manna sem áður fylgdu þeim H
að málum. Enginn verkamaður óskar að vísu eft-
ir bví að þ’urfa að heyia verkfall, en allt verka-
fólk veit að kjör sín og réttindi hefur það öðl-
azt með baráttu, oft hörðum og erfiðum verkföll- gj
um, og ef sú barátta hefði ekki verið háð væri P
högum og valdi verkafólks illa komið á íslandi. 53
Hinn þungi straumur til vinstri í verklýðsfélög-
unum sýnir glöggt að verkafólk hefur ekki hugs- ggi
að sér að una stórfelldum kjaraþjófnaði og alvar- gi;
legri réttindaskerðingu án þess að hefja baráttu ÍC.|
geen þeirri ranglátú og þjóðhættulegu stefnu. þji
Þeir menn í forustu verklýðsfélaga sem beygja
siq í duftið og lýsa yfir því opinberlega að þeir þií
vilji láta allt yfir sig ganga, sem atvinnurekend-
um og stjórnarvöldum þóknast, hafa fengið einn 2S
skellinn öðrum tilfinnanlegri.
Fn þeir þurfa að fá enn alvarlegri refsingu. Það
er smánarblettur á íslenzkri verklýðshreyf-
ingu að innan raða hennar skuli finnast menn
eins og Guðjón M. Sigurðsson formaður Iðju. Á
kosningadaginn í félagi sínu hafði hann þann
boðskap einan að flytia í Morgunblaðinu að Iðju-
fólk ætti að lýsa yfir því að það vildi ekki heyja
verkföll. Með slíku móti er hann að segja við
atvinnurekendur að þeir þurfi ekki að hafa
áhyggjur af verkafólki sínu, þeir þurfi ekki að
semja við það um bætt kjör, því það muni ekki
beita því eina vopni sem tiltækt er, mætti sam- 53:
S3 takanna. Maður sem þannig hegðar sér er auð-
es
'IÍ5
vitða uppvíst þý atvinnurekenda, hugsar út frá fhd
SH

l
z\ t
nr
zzc.
. I -
.■cr
sjónarmiði þeirra og talar í þeirra þágu. Hegðun
hans er hliðstæð því ef stjórnarmaður í Vinnu-
veitendasambandi íslands lýsti yfir því opinber-
lega að verkalýðsfélagi væri óhætt að bera fram
kröfur; það skyldi gengið að þeim tafarlaust.
Slíkur maður myndi ekki kemba hærurnar í
samtökum atvinnurekenda; en hversu miklu
meiri ástæða er þá ekki fyrir verkafólk að varpa
slíkum óþurftargemsum út í ystu myrkur ein-
mitt nú þegar verklýðssamtökin hafa orðið fyrir
einhverjum harkalegustu árásum í allri sögu
rtrn
ra:
crjr
iEI
.TTT»
ttp*
sinm.
m.
Fáar þjóðir eiga meira að tiltölu aí
grjóti og steineínum en einmitt við
íslendingar. En atvikin hafa hagað
því þannig að fáar þjóðir eiga minna
af gömlum verkum gerðum úr þessu
efni en einmitt við. Forfeður okkar
tileinnkuðu sér ritlistina, gerðu sér
bókfell og unnu afrek á því sviði, ein
mitt á sama tíma og almenningur
stóru og ríku þjóðanna lá í almennu
ólæsi en höfðingjar þeirra í mann-
drápum, valdabaráttu og kúgun. For-
feður okkar fylgdust þegar á fyrstu
öldum íslandsbyggðar með menning- |
arstraumum samtímans suður í heimi f
en bótt þeir færu alla leið austur í
Miklagarð og suður til steinborgar-
innar eilífu — Rómar, engu síður þá.
nú, virðist það t.d. ekki hafa
en
hvarflað að þeim að byggja sér húí
úr steini.
Upphaf leirbrennslu á Islandi

ism
mt E
U8 =
= Hætt við Guðmund Einars- s
= son frá Miðdal uin 30 ára =
E sögu íslenzkrar leirbrennslu. 5
iMiiiiiiiiMimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimmii
Það var alls ekki ætlunin að
fara að skrifa um hús, því
síður að harma það að við
eigum hvorki hundgamlar hall-
ir né kastala fornra ribbalda.
En fleira er af steini gjört og
hafa suðlægari þjóðir t.d.
stundað leirkerasmíði í þús-
undir ára. Það starf á sér
aðeins þrjátíu ára sögu hér á
íslandi.
í desember síðastliðnum var
flesta daga fólksstraumur að
og frá húsi einu í Skólavörðu-
holtinu — Listvinahúsinu. Þar
hafði Guðmundur Einarsson frá
Miðdal 30 ára afmælissýningu
á leirbrennslu sinni. Á sama
tíma hafði hann einnig mál-
verka- og höggmyndasýningu
í húsi sínu næst efst á Skóla-
vörðustígnum. Eitt kvöldið leit
ég inn til hans, og fékk að
sjá gamla brennsluofninn í
holtinu og sýnishorn af þessari
listiðn á liðnum 30 árum, og
spuirði hann um sögu * leir-
brennslunnar.
Kvaðst öfnnda
okkur Islendinga

— Hvenær byrjaðir þú leir-
brennsluna, Guðmundur?
— Árin 1920—1925 var ég
við listnám í Þýzkalandi. Pró-
fessor ininn í höggmyndalist
vann töluvert fyrir leirkverL/
stæði að mótun mynda til að
brenna í leir. Þá fékk ég hug-
m.vnd'ina að einnig þetta gæt-
um við gert á íslandi.
— En hvernig vissir þú að
íslenzkur leir væri notharfur
til brennslu?
— Þá þegar fékk ég sendan
heimanað — með hjálp Guð-
mundar G. Bárðarsonar — leir
úr Húnaþingi og af Reykja-
nesi og sýndi hann kennara
mínum. Við létum rannsaka
Jeirinn og reyndist hann fyrsta
flokks hráefni til brennslu.
Árin 1922—1923 gerði ég
nokkur mót með hjálp kennara
míns og var það brennt í
Múnchen. Forstjóri bess fyrir-
tækis er brenndi leirinn kvaðst
öfunda okkur íslendinga af
þessu hráefni sem við hefðum,
því með þvi gætum við keppt
á heimsmarkaði.
Þetta varð til þess að allar
stundir er til féllu frá listnám-
inu notaði ég til að læ<a
brennslu á leir.
Við fengum þá þegar ágætt
postulínsefni að heiman, en eft-
ir að heim kom vann ég í 7
ár að því að safna sýnishorn-
um af postulínsleir, og fékk
styrk til þeirra rannsókna.
beztan kost á að kynna sér-
málið.
— Hvernig tóku þeir þesSari
nýju atvinnugrein?
— Þessu var tekið ■ særr.ilega
af þingmönnum, neraa einum
þingmanni, einlægum bindind-
ismanni, sem haíði verið talln
trú um að ég ætlfJ.i að nota
brennslutækin til að brugga
brennivín, — þó það sé furðu
kynleg hugmynd að ætla að
brugga brennivín við 1000
gráðu hita!
Fyrsta sýningin
1930
— Lögðu þingmenn n»'!inu
nokkurt lið?
Leit að leir
— Og hófstu svo handa um
brennslu hér þegar þú komst
heim?
— Heim kom ég árið 1925
að loknu námi og þá kom ég
upp leirbrennsluve!*:stæði í
LHtvinahúsinu — húsi sem
Listvinafélagið hafði látið
byggja.
Þá byrjaði ég á því að ferð-
ast víða um laridið og safj.r
leir og steinefnum. Það gerði
ég meira og minna á næstu 15
árum, en mest vann ég að því
fyrir skipulagsnefnd atvinnu-
mála (,,Rauðku“).
— Fannstu mikið af leir?
— Já, það er mikið af leir til
brennslu víða á landinu.
— En postulínsefni?
— Já, postulínsefni er víða.
— Ilvar til dæmis?
— Það er til dæmis víðsveg-
ar í Þeystar-Reykjabungu og
Mókollsdal í Steingrímsfirði,
svo ein’.verjir staðir séu nefnd-
ir.
Einar Guðmundsson við vinnu
""HIII
Mannt
Hélt hann aetlaði
að brugga!!
— Hvenær komstu á fram-
færi munum úr íslenzkum Ieir?
— Ég hafði lítinn tilrauna-
ofn hér og árið 1927 sýndi ég
fyrstu gripina sem brenndir
höfðu verið hér heima úr ís-
lenzkum leir. Þá sýndi ég í
lestrarsal Alþingis svo þing-
menn þjóðarinnar ættu sem
Moskvu 4. febrúar. —
í ársbyrjun 1959 fór fram.
mikil skýrslugerð um íbúa
Sovétríkjanna, var þar spurt
um þjóðerni manna, tungu,
menntun og fleira það er til
fróðleiks má teljast. í íyrra
voru gefnar út nokkrar af
niðurstöðum þessa manntals,
en í dag birta dagblöðin mjög
ýtariegar tölur um allar grein-
ar skýrslnanna. Skal hér drep-
ið á nokkrar þeirra.
í öllum Sovétríkjunum hafa
þá búið 209. milljónir manna
tæpar. í landinu búa eins og