Þjóðviljinn - 04.10.1979, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 4. október 1979
Fimmtudagur 4. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
...og hann gaf þeim umsögnina: „Bravo — Bravissimo”.
Hrefna Eggertsdóttir pianóleikari og Ólöf Harðardóttlr söngkona I tfma hjá Erik Werba
Austurríkismaðurinn Erik Werba með:
Söngnámskeið á vegum
Söngskólans í Reykjavík
Þaö var rétt i upphafi verkfalls
grafiskra sveina, aö viö fréttum
aö merkir gestir væru staddir hér
lendis á vegum Söngskólans i
Reykjavik. Brugöum viö okkur
þangaö til aö grennslast nánar
fyrir um gestina, en þeir voru
hjónin Ada og Erik Werba,
prófessor viö tónlistaháskólana i
Vin og Mðnchen, en þau héldu hér
8 daga námskeiö.
Þegar okkur frá Þjóöviljanum
bar aö garöi var kennsla i fullum
gangi hjá Erik Werba og islenskir
söngvaraar og undirleikarar —
ntiverandi og upprennandi — sátu
i rööum á „skólabekk” og tróöu
upp til skiptis og fengu leiöbein-
ingar frá þessum heimsfræga
pianóleikara og tónlistarkennara.
Þetta var greinilega mjög
skemmtileg kennslustund —
góöur andi rikjandi og áhugi þátt-
takenda auösjáanlegur. Ada
Werba var aö kenna I öörum
húsakynnum, en htin leiöbeinir i
sambandi við hina tæknilegu hliö
námsins, ogþáútfrá þvisem Erik
Werba er aö gera.
Ljósmyndarinn tók strax til viö
Ólöf Harðardóttir
myndatöku og blaðamaöur fékk
Ólöfu Haröardóttur meö sér fram
á gang til aö spyrja hana um
þetta námskeiö sem, eins og áöur
segir, er haldiö á vegum Söng-
skólans i Reykjavik.
Ólöf sagöist fyrst hafa fengiö
hugmyndina um aö fá Werba til
tslands áriö VÖ77 þegar htin var aö
læra hjá honum i Vfnarborg. En
þaö liöu sem sagt 2 ár þar til úr
þvi varö, þvi aö Werba-hjónin eru
fengin til aö halda námskeiö viöa
um heim og eru bókuö langt fram
i timann -t.d. kenna þau á hverju
ári i Salzburg og í Belgiu.
Námskeið þessi eru kennsla i
túlkun á þýskum ljóöum og eru
bæöi fyrir söngvara og undirleik-
ara, þar eö báöir hópar gegna
jafn miklu hlutverki i ljóöaflutn
ingi. ólöf sagöist oft veröa vör viö
aö fólk vanmæti þátt undirleik-
ara og þeir féllu I skuggann fyrir
söngvurunum.
A þessu námskeiöi hér voru 20
fastir þátttakendur undirbtinir,
þ.e.a.s. höföu valiö og æft einhver
ljóö eftir hin 8 tónskáld sem tekin
voru fyrir, og þar aö auki voru á-
heyrnarþátttakendur eftir vild.
Einnig má geta þess, aö 3 Islend-
ingar I söngnámi erlendis komu
heim til aö vera á námskeiðinu,
sem var tviskipt, i 5 tima á dag i 8
daga.
Ólöf sagöi, aö Werba heföi verið
mjög ánægöur meö þátttakendur
hér og heföi lokið sérstöku lofs-
oröi á undirleikarana. Hann væri
sjálfur pianóleikari og eftirsóttur
sem undirleikari. Heföi t.d. spilaö
undir hjá Elisabet Schwartzkopf,
Irmgard Seefried og Nicolai
Gedda heföi helst ekki annan
undirleikara en Werba meö sér á
hljómleikum.
Þau Ada og Erik Werba munu
koma hingaö aftur i febrúar
næsta ár og kenna þá i 12 daga og
hafa sett söngvurunum fyir á-
kveöiö prógramm til æfinga
þangaö til.
Þessuvæntanlega febrtiarnám-
skeiöi mun ljúka meö tónleikum.
—aj.
Bresku leyndarskjölln 1945-48
Frumskilyrði að
koma í veg fyrir
þátttöku kommúnista
í ríkisstjóm!
Eins og fram hefur komiö i frá-
sögnum aö skjölum breska utan-
rikisráöuneytisins frá árunum i
striöslok, og þar á eftir ræddu is-
lenskir stjórnmála menn marg-
sinnis stjórnmál á tslandi viö
breska og bandariska embættis-
mennhér. 1 þessum pistli veröur
stiklaö á stóru þar sem segir frá
einkaviöræðum þessum i bresku-
skjölunum. Rvtt er aö geta þess
aö þessi listi er e.t.v. ekki tæm-
andi, og sem fyrr þegar efni þess-
ara skjala hefur veriö til meö-
ferðar, er þaö breskur embættis-
maöur sem segir yfirboöurum
slnum frá.
Gefum Shepherd, breska sendi-
herranum i Reykjavik, oröiö;
hann skrifar hér breska utan-
ríkisráöuneytinu 5. jtini 1945. Þar
skýrir hann frá því aö nýr
bandariskur sendiherra, Dreyfus,
sé kominn til Reykjavikur.
Óþægir komniar
„Hann heimsótti mig nýlega að
eigin frumkvæöi (skrifar Shep-
herd) til aö segja mér aö islenski
forsætisráöherrann (Ólafur
Thors) hafi sagt sér aö undir yfir-
boröi einingar hinnar sundurleitu
islensku rlkisstjórnar séu alvar-
leg deilumál tiö og hans eigin
staða innan rikisstjórnarinnar sé
sifellt aö veröa erfiöari. Þá reyni
kommtiniskir samráöherrar sinir
aö þrýsta á hann til þess aö fá
staöfestingu hjá Dreyf us og mér á
þvi hvenær bandariskir og bresk-
ir herflugvellir veröi afhentir Is-
lensku stjórninni þar eö styrjöld-
inni sé lokiö”.
Slöar þetta ár eru viöræöur tiö-
ar þar sem fyrir liggur beiöni
Bandarikjamanna um herstöövar
á Islandi. Aöur hefur veriö sagt
frá orðaskiptum Ólafs Thors og
Shepherds vegna þessa, svo og
viðtali Shepherds viö Vilhjálm
Þór þegar umsóknin var til um-
ræöu aftur 1946. I skeyti annan
október 1945 segir Shepherd aö
Ólafur hafi skýrt sér frá þvl aö
hann óttist aö kommúnistar ætii
aö hætta I rlkisstjórninni veröi
beiðnin samþykkt. Shepherd
frétti jafnan um gang þessara
mála frá öðrum islenskum stjórn-
málamönnum; þeir sem hann
nefnir eru Magnús Sigurösson,
Jónas Jónsson frá Hriflu og Vil-
hjálmur Þór. 10. október skýrir
Shepherdfrá þvi I skeyti að Jónas
og Vilhjálmur hafi heimsótt sig
sama daginn og báöir tjáö sér aö
meirihluti væri fyrir þvi á þingi
aö samþykkja bón Bandarikja-
manna. Þá spuröust þeir fyrir um
afstööu Breta, ásamt Finni Jóns-
syni, dómsmálaráöherra. I skjöl-
um frá 1945 um kommtinisma á
Islandi segir frá viötali Shep-
herds vib Svein Björnsson forseta
um titbreiöslu kommúnisma hér á
landi. Segir Shepherd aö Sveinn
hafi sagt sér aö hann vonaði aö
fylgi kommtinista á islandi rénaöi
brátt.
Olaíur lepur
í sendiherra
Aöur hefur veriö sagt frá al-
mennum viöræöum Ólafs Thors
viö Shepherd eftir sveitastjórnar-
kosningarnar I ársbyrjun 1946 og
siöar þaö ár f sambandi viö her-
stöövabeiönina sem var á dag-
skrá mestan hluta þess árs. Þá
hefur veriö sagt frá viðræðum
Shepherds við Vilhjálm Þór af
sama tilefni. Ólafur vildi greini-
lega aö Bretar vissu gjörla hvaö
færi fram innan Islensku stjórn-
málaheimsins. Til dæmis segir
Shepherd frá þvi i bréfi dagsettu
7. október aö Ólafur Thors hafi
skýrt sér frá fundi sem forseti Is-
lands, Sveinn Björnsson, hafi átt
meö rikisstjórninni. Forseti hafi
*
Utvarps-
þáttur
Stefáns lóns
Hafsteíns
Þriðji hluti
þar skýrt frá þvi aö hann teldi
ekki ástæöu til þess aö efna til
þjóðaratkvæöagreiðslu um bón
Bandarikjamanna. Ólafur sagöi
Shepherd frá oröaskiptum á
fundinum og skýröi honum frá þvi
aö slöar hafi hann oröiö aö biöja
samráöherra sina um aö stilla
skapsmuni sina þar sem æsingur
hafi oröiö mikill. Ólafur segir
Shepherd aö hann æski þess að
frásögn af þessu sé komiö leyni-
lega til breska utanrikisráöu-
neytisins.
Bjarni Ben.
kemur til sögu
Svo sem fram hefurkomiö lagöi
Shepherd oftsinnis áherslu á þaö
viö yfirboðara sina aö langtlma
hagsmunum Breta væri best
borgiö meö þvi aö tryggja ls-
lendingum góöan efnahag. 1 bréfi
2. jtili 1947 vitnar hann I viötal viö
Bjarna Benediktsson, utanrikis-
ráöherra, til aö ljá máli sinu auk-
in þunga. Þar segir orörétt:
„Annan júll ræddi utanrikis-
ráöherrann verkfallstööuna viö
mig á opinskáan og frjálsmann-
legan hátt. Hann sagöi mér aö
Bjarni Benediktsson var oröinn utan-
rikisráöherra. Hann tiundaöi fyrir
sendiherrum hvernig koma mætti i
vcg fyrir kjarabætur og fá fólk til aö
sætta sig viö lægri iaun.
Jónas frá Hriflu er nefndur til sögu,
enda mikill vinur herstööva.
Einar Olgeirsson, á veggnum mynd Sigfúsar Sigurhjartarsonar „Andstæöingum
þessara manna hefur ekki tekist að ljóstra upp neinu neikvæöu um einkahagi
þeirra”.

.
efnahagsleg og fjárhagsleg staöa
Islands væri nú i svo miklum
ólestri aö kæmi sildin ekki og
verkföllum yröi jafnframt aflétt,
svo aö vertiöin yröi eins
árangursrikog mögulegt væri. þá
yröi meiriháttar efnahagskoll-
steypa um miðjan ágúst.”
Bjarni hefur einnig rætt þessi
mál við embættismenn I banda-
riska sendiráöinu, þvi Shepherd
hefur eftir einum þeirra i bréfi
slðar um haustiö til hvaöa ráö-
stafana islenska stjórnin Ihugi aö
grlpa. I þeim viöræöum hafa
ýmsir möguleikar veriö ræddir,
ráöstefna allra flokka, og reyna
aö fá þjóöina til aö sætta sig viö
lækkun launa. Þá er vikib aö þvi
aö kommtinistar muni áreiöan-
lega ekki fást til slfkra aögeröa.
Þá mun hafa komiö fram aö Is-
lenska stjórnin treysti sér ekki til
aöfylgja efnahagsaögeröum eftir
meö valdi þar sem lögreglan sé
veikburöa og jafnvel aö hún hafi
aö einhverju leyti samtiö með
kommúnistum. Þjóöstjórn allra
flokka mun ekki hafa verið álitin
góö lausn þar sem kommtinistar
fengju þá lykilaöstööu. Að auki
segir Shepherd:
„Aörir flokkar eru hikandi viö
aö taka kommúnista inn i rikis-
stjórn þvi þeir treysta þeim ekki
og vita hve erfitt verður aö vinna
meö þeim, og óttast þau áhrif sem
slik stjórn heföi á tengslin viö
okkur og Bandarikjamenn.”
Þaö er rétt aö benda aftur á aö
umrætt viötal Bjarna Benedikts-
sonar viö bandariska embættis-
manninn er fyrst endursagt i viö-
ræöum viö Shepherd og siöan aft-
ur i bréfiShepherds til yfirboöara
sinna. Þvi kemur ekki fram hver
hafi sagt hvaö.heldur aöeins al-
mennt um hvaö viöræðurnar
snérust.
Verkföll mega
ekki takast
Shepherd skrifar enn um viö-
ræöur viö Bjarna Benediktsson
20. desember. Þá hefur sikl veiöst
i Hvalfirði og stjórnin ætli þvi aö
fresta gengisfellingu a.m.k. aö
sinni. 1 staö þess, hefur Shepherd
eftir Bjarna, er ráögert aö
minnka álag á laun og auka
skatta. Shepherd segir aö Bjarni
hafi játaö aö þessar aögeröir
næöu ekki langt. Viöbrögö verka-
lýöshreyfingarinnar viö þessum
aögeröum eru meöal annars rædd
i næsta bréfi, þá frá Baxter I
Reykjavik til Batemans f utan-
rikisráöuneytinu. Tekiö er fram
aö engin verkföll hafi enn veriö
boðuð, en sföan segir:
„Ég ætti e.t.v. aö bæta þvi viö
aðutanríkisráöherrann segir mér
aö þaösé skoðun sin aö kommún-
istar muni næstum örugglega
skipuleggja verkfallshrinu næstu
mánuöi. Þaö er mikilvægt telur
hann, aö þessi verkföll veröi ekki
árangursrik; kommtinista-
flokkurinn megi ekki komast upp
meö þá röksemd aö þeir einir
geti, meö verkföllum og pólitisk-
um aögeröum náö kjarabótum
fyrir verkamenn þrátt fyrir efna-
hagskreppu sem knýr aöra flokka
tilaöstanda aö launalækkunum.”
Ótti vlð nýja
stjórn
Áöur hefur veriö vitnaö i þetta
bréf I sambandi viö viösidptamál.
Sföar I þessu bréfi er fjallaö um
stjórnmálaástandið á þennan
hátt:
„Þaö er, jafnvel nú, einhver
hætta á aö kommúnistar komist
til valda sem hluti af samsteypu-
stjórn”. Baxter segir að ef efna-
hagsöröugleikar haldi áfram aÖ
aukast veröi aö taka kommtinista
inn I stjórnina til aö minnka hætt-
una á verkföllum sem yrðu
óbætanleg. Þaö kynni... „...að
leiöa til þess aö samkomulag yrði
gert þar sem kommúnistum yröu
veitt völd til að fara meö málefni
Keflavikurflugvallar. Ég held aö
þessi möguleiki valdi Banda-
rikjamönnum áhyggjum.”
Bateman hjá utanrfkisráöu-
neytinu svarar Baxter um hæl
annan mars. Þar segir: „Mér
varö bylt viö aö lesa niöurlag
bréfs þi'ns þar sem þvl er spáö aö
kommtinistar veröi hugsanlega
teknir i rikisstjórn. Atburöir I
Póllandi og Tékkóslóvaklu sýna
Ijóslega hættuna af þvi aö leyfa
kommtinistum aö hafa nokkur
áhrif f rikisstjórn.” Bateman
rekur siöan þaö sem hann kallar
samsæri kommúnista i
Austur-Evrópu og bætir siöan
viö:
„1 ljósi hins mikla hernaöar-
mikilvægis tslands fyrir okkur
ættum viö aö lita þaö mjög alvar-
legum augum ef gerðist þetta á
lslandi... Ef Islendingar meta
frelsi sitt held ég aö þeir geröu
betur aö horfast i augu viö erfið-
leika verkfalla o.s.frv. Ég erviss
um aö þaö er hættuminna til lang-
frama. Viö veröum aö láta þaö
dómgreind yöar eftir hvort og þá
hvernig, beri aö vara viö, en ég
sting uppá aö þér reyniö, hvernig
sem allt verkast, aö benda á hinn
augljósa lærdóm sem draga megi
af reynslu Tékka og Pólverja I
samræðum yöar og I samböndum
yöar viö íslendinga (og sérstak-
lega blöðin)”.
Mánuöi siöar svarar Baxter og
skýrir frá þviaö hann teljiaö ekki
sé hætta á aö kommúnistar veröi
teknir í rikisstjórn. Hins vegar
segir hann aö kommúnistar séu
liklega aö tapa fylgi ef eitthvaö
sé, aö reynslan af þeim I stjórn-
inni 1944 - 6 hafi ekki gefið i skyn
aö þeir ætlubu sér að breyta eins
og kommtinistar i Austur-Evrópu
ogaö stjórnarþátttaka þeirrahafi
ekki leitt til hörmulegrar niöur-
stööu. A hinn bóginn segir Baxt-
er:
„Þaö er frumskilyröi aö reynt
veröi hvaö sem þaö kostar aö
koma I veg fyrir þátttöku
kommtinista i ríkisstjórn.”
Kommaskýrsla
Eins og fram hefur komiö i
fréttum af leyniskjölum breska
utanrlkisráöuneytisins tengdu
Bretar efnahagsmál á lslandi
beint viö hernaöarhagsmuni sina
og Bandarikjamanna. Þá hefur
og komiö fram aö Bretar höföu i
sambandi viö þessi tvö' mál
áhyggjur af styrk kommtinista
hér á landi. Aö siöustu skal drepið
á skýrslu um kommúnista á is-
landi frá árinu 1948. Þaö ár sendi
breski sendiherrann reglulega
skýrslur sem hann kallaöi
„Skýrsla um styrk kommúnista
og athafnir” I hverjum tilteknum
mánuöi. Oft voru meginatriöin
unnin upp tir Þjóöviljanum. Aöal-
skýrslu ársins 1948 um kommtin-
Framhald á 14. siöu
um bækur
Frá Iðunni:
Fyrstu
bækur um
strump-
ana
Bókaútgáfan IÐUNN hefur
byrjað útgáfu á hinum frægu
teiknimyndasögum um strump-
ana (Les Schtroumfs) eftir belg-
iska teiknarann Peyo. — Sögur
þessar hafa oröið mjög vinsælar
víða um Evrópu á siðustu árum.
Fyrr á þessu ári kom hér á
markað hijómplata með lögum
um strumpana, þar sem þeir
nefndust skriplar, en eftirleiðis
munu þeir kallast strumpar hér á
landi, bæði i bókum og á plötum,
segir í frétt frá Iöunni.
Strumpar eru litlir bláir álfar
sem btia I gorktilum i Strumpa-
þorpi í Strumpalandi. Þeir lifa
þar mjög friösömu llfi undir for-
ystu Æðstastrumps. Þeir tala sitt
eigiö mál sem einkennist af þvi aö
oröiö strumpur og afleiddar
myndir þess er sett I stab eins
margra orða i venjulegu máli og
hægt er. Strumparnir eru einkar
mannlegir, og ýmsir mannlegir
veikleikar dregnir fram á ein-
faldan hátt I atférli þeirra.
Fyrstu tvær bækurnar um
strumpana sem IÐUNN gefur tit
heita Æðsti strumpur, sem hefur
einnig að geyma söguna Strum-
fóniuna og Svörtu strumparnir. I
þeirri bók eru tvær sögur til viö-
bótar: Strúmpurinn fljúgandi og
Strumpaþjófurinn. — Bækurnar
eru gefnar tit i samvinnu við Carl-
sem if. i Kaupmannahöfn. Hvor
um sig er 62 bls. að stærð.
Ný bók um
listiðnað:
Skynja og
skapa
(Jt er komin á vegum Almenna
bókafélagsins bókin SKYNJA OG
SKAPA og eftir sænska listiönað-
arkennarann Elien Faltman.
Þýðendur eru Sigrún Jónsdóttir,
batiklistakona og Ragnar Emils-
son, arkitekt.
1 kynningu á bókinni segir á
þessa leið:
„Bókin SKYNJA OG SKAPA
snýr sér til allra þeirra sem fást
viö hvers konar listiönað —
sauma tit, hekla, skera f tré, mála
á leir eöa postulin o.s.frv. — og
hvort heldur þeir hafa þaö að fri-
stundagamni eöa atvinnu. Bókin
hvetur til þess að allir sem viö
listiönað fást skapi sér eigin
mynstur — vinni allt verkiö sjálf-
ir frá hugmynd aö fullunnu verki.
Bókin fjallar um þaö hvernig
unnt er að hagnýta sér umhverfi
sitt viö aö skapa sin eigin mynst-
ur. Alls staöar eru uppsprettur
hugmynda — i steinum, fjöllum,
trjánum, grasinu, blómunum,
hrfminu, — meira að segja i götu-
ræsinu eöa vinnuherberginu.
Stundum þarf aö nota stækkunar-
gler. En notaöu helst ekki fyrir-
myndina óbreytta, heldur breyttu
henni eftir eigin smekk og þá fær
myndin persónulegt yfirbragð.
Flestir þurfa aöstoö i fyrstu til
þess að augu þeirra ljtikist upp
fyrirmynsturauðgi umhverfisins.
Bókin SKYNJA OG SKAPA vill
veita þessa aðstoö.”
SKYNJA OG SKAPA er með
fjölda skýringarmynda sem höf-
undur hefiir gert. Bókin er 57 bls.
aö stærö og unnin i Prentsmiðju
Arna Valdimarssonar.