Þjóðviljinn - 18.12.1981, Qupperneq 9

Föstudagur 18. desember 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
vélar og plötugeröarvélar og
steypum gangstéttahellur. En
eins og ég sagöi áöan væri æski-
legt aö geta haldiö uppi fjöl-
breyttara atvinnulifi og vonandi
kemur aö þvi.
Komu oft
brotnir hingað
— Ef viö snúum okkur aö þvi
sem viö blasir I dag, þá er þvi
haldiö fram aö fangar komi út
niöurbrotnir á sál og iikama eftir
kannski eins árs vist á Litla
Hrauni; hverju svarar þú þessu
til?
— Ég mótmæli þessu harölega,
þetta er alrangt. Aftur á móti
koma menn hingaö mjög oft ger-
samlega niöurbrotnir menn eftir
langvarandi óreglu og illan kost.
Hitt hef ég alltaf sagt, aö þaö
veröur enginn betri maöur af þvi
aö dvelja i fangelsi, þaö er rétt,og
þeir sem koma hingaö oft og eyöa
hér stórum hluta manndómsára
sinna fara auövitaö illa. Hér
myndast auövitaö félagsskapur
og þessir menn halda saman þeg-
ar þeir koma héöan út. Þaö tel ég
vera slæmt, þvi aö þeir heföu
mjög gott af þvi aö breyta um
félagsskap og umhverfi; en aö hér
séu menn brotnir niöur, þvi mót-
mæli ég harölega.
— Aö loka menn inni er aö sjálf-
sögöu engin iausn og þetta hefur
veriö viöurkennt viöa erlendis,
þar sem geröar hafa veriö ýmsar
tilraunir meö fangelsi; hafiö þiö
gerteinhverjar tilraunir til breyt-
inga hér?
— Já, viö höfum gert þaö og
raunar hefur ýmislegt jákvætt
veriö gert og væri meira ef fjár-
skortur hamlaöi ekki. Ég vil I
þessu sambandi nefna þann visi
aö skóla sem komiö hefur veriö
upp hjá okkur. Fyrst var þaö iön-
skóli, en nú er rekin hér deild úr
fjölbrautaskólanum á Selfossi og
menn geta lokiö honum hér, eöa
þá einhverju iönnámi. Þaö hafa
raunar tveir lokiö iönnámi. Annar
lauk trésmlöanámi og er nú hinn
nýtasti maöur og hefur ekki kom-
iö hingaö siöan hann lauk námi.
Annar, sem enn situr inni, hefur
lokiö málmiönaöarnámi meö
sóma og ég veit dæmi um menn
sem hafa sest i þennan skóla og
siöan haldiö áfram námi eftir aö
þeir losnuöu héöan. Þetta er mjög
jákvæö þróun.
Fá laun fyrir
skólasetu
Þeim sem hér dvelja er boöiö
uppá skólasetu, en þeir veröa aö
sýna árangur, standast próf. Þaö
er ekki hægt aö setjast I skólann
til aö hafa þaö náöugt. Skólavist
þeirra er metin eins og vinna
þeirra hér, þannig aö menn fá
laun fyrir aö sitja á skólabekl^
sennilega eini skólinn á landinu,
þar sem nemar hafa laun fyrir aö
stunda námiö. Ég vil þó taka
fram aö hér er ekki um neina alls-
herjar björgun aö ræöa. Þaö er
afar einstaklingsbundiö hver
árangurinn er, sumir vilja ekki
setjast i skólann, aörir gefast upp
o.s.frv. Þaö er þvi þeim mun
ánægjulegra aö sjá til þeirra sem
taka þetta alvarlega og standa sig
vel.
— Hvert er þitt áiit á þvi aö
vista unga pilta meö sér eldri og
reyndari afbrotamönnum?
— Ég tek undir þaö sem fanga-
presturinn séra Jón Bjarman
sagöi i viötali viö þig um þetta
mál, þaö hefur bæöi jákvæöar og
neikvæöar hliöar. Þaö getur veriö
slæmt, haft slæm áhrif á unga
pilta aö dvelja hér meö sér eldri
og reyndari mönnum, en oft
reyna þeir eldri aö tala um fyrir
þeim sem sitja hér inni I fyrsta
eöa annaö skipti. Segja þeim frá
reynslu sinni og benda þeim á
hvaö biöur þeirra. Þetta hef ég oft
oröiö var viö. En aö öllu jöfnu tel
ég ekki heppilegt aö vista þessa
hópa saman.
Mér hefur
stundum ofboðið
— Hvaö er þá til ráöa?
—Ef ég réöi þessu einn, myndi ég
vilja vista þá yngri alveg sér. Ég
myndi bjóöa þeim uppá nám, og
verkstæöi, þar sem þeir gætu lært
Gangurinn, þar sem gömlu einangrunarklefarnir eru, en nú er hætt aö Einangrunarklefar i nýju fangelsisálmunni.
nota fyrir fanga á Litla Hrauni, en Selfoss iögregian hefur aögang aö
þeim fyrir ölvaöa menn.

iönnám og unniö viö sitt fag. Ég
myndi bjóöa þeim uppá þennan
kostjef þeir höfnuöu honum yröu
þeir vistaöir i hinu venjulega
fangelsi. Svo vel þekki ég oröiö
þessa pilta aö ég fullyröi aö þeir
eru fáir sem myndu hafna boöinu.
Þörfin fyrir skóla til handa þess-
um ungu mönnum er brýnni en
flesta grunar. Mér hefur stundum
ofboöiö hve margir þeirra kunna
bókstaflega ekki neitt og þaö i
þessu þjóöfélagi sem slfellt krefst
aukinnar menntunar. Þeir sem
þannig er ástatt fyrir eiga svo
sára litla möguleika á aö bjarga
sér i lifinu þegar þeir eru utan
fangelsis og leita þvi alltaf aö
ódýrustu lausninni, aö hafa rangt
viö.
Viö sem hér vinnum gerum svo
sannarlega þaö sem I okkar valdi
stendur til aö koma þessum
drengjum til aöstoöar og aö koma
þeim út i lifiö sem betri mönnum
en þegar þeir komu hingaö inn.
Þetta tekst oft, en um þaö er
aldrei talaö. en hinu er klifaö á
sem ekki tekst. Varöandi skólann
tekur maöur eftir þvi hvaö þeir
sem hann stunda þroskast og taka
miklum framförum. Þeir sem
hafa sýnt skólanum mestan
áhuga eru fangar meö langa
dóma. Þegar þannig er ástatt
fyrir mönnum, setjast þeir oft
niöur og hugsa sitt ráö og þegar
slikur kostur býöst sem skólinn
taka þeir þvi feginshendi.
— Er þaö rétt aö 90% fanga séu
alkóhólistar?
—Nei, og talan 80% sem nefnd
hefur veriö er lika of há; en samt
sem áöur er mikið um áfengis-
sjúklinga hér og eru sibrotamenn
verstir I þeim efnum. Aö tilstuöl-
an fanganna sjálfra hefur veriö
stofnuö AA-deild innan fangelsis-
ins, og hafa fundir veriö haldnir
meö föngunum á laugardögum
um skeiö. Þetta hefur gefiö góöa
raun, þær umræöur sem þarna
hafa farið fram eru til bóta.
Málefni geð-
sjúkra afbrota-
manna
— A þaö hefur veriö deiit aö hér
á Litla Hrauni skuli vistaöir geö-
sjúkir menn, sem dæmdir hafa
veriö ósakhæfir, en jafnframt
dæmdir til öryggisgæslu á sér-
stakri stofnun, sem ekki fyrir-
finnst i iandinu; hvert er þitt áiit á
þessu máli?
— Ég geri mér fulla grein fyrir
þvi aö þaö er neyöarráöstöfun aö
vista þá héij þeir eiga vitaskuld aö
vera á geösjúkrahúsum. En eftir
aö nýja álman var tekin I notkun,
fer i sjálfu sér ekki illa um þá hjá
okkur. Þeir búa I vistlegu húsnæöi
og viö reynum aö láta þeim liöa
eins vel og frekast er kostur. Þaö
liggja fyrir tillögur um byggingu
á stofnun fyrir geösjúka afbrota-
menn og ef og þegar hún veröur
byggö, myndi ég leggja til aö hún
yröi byggö hér aö Litla Hrauni.
Segja má aö viö höfum hér allt
sem til þarf nema þá læknisþjón-
ustu, sem mennirnir þurfa á aö
haldc^en hún yröi aö koma og þvi
myndi mikiö sparast viö aö
byggja hana hér. Þá um leiö væru
deildirnar orönar þrjár og gætum
viö þá hugsaö okkur aö ein væri
fyrir geösjúka, önnur fyrir þá
yngstu, sem ekki er taliö heppi-
legt aö umgangist eldri og reynd-
ari fangana og svo aftur á móti
deild fyrir þá.
Opin deild
— En þá komum viö aö máli,
sem ég hef mikinn áhuga fyrir, en
þaö er svo nefnd opin fangelsis-
deild. Ég myndi vilja hafa hana
nærri Reykjavik, i innan viö 10
km. radius frá borginni. Þar vildi
ég láta vista yngri menn sem eru
aö hefja sinn afbrotaferil og aöra
þá sem eru tilbúnir til aö reyna aö
ná sér upp. Þarna fengju menn
tækifæri, reynslutima. Þeir ættu
aö fá aö stunda vinnu og nám utan
fangelsisins eins og hver annar,
en koma þangaö heim aö kveldi.
Þarna er mönnum sýndur viss
trúnaöur; bregðist þeir honum, þá
vita þeir aö hin heföbundnu
fangelsi taka viö. Þvi miöur hafa
menn hér á landi of litiö kynnt sér
þessi mál, en viöa erlendis hafa
veriö geröar tilraunir meö stofn-
anir sem þessa, og hafa þær gefiö
góöa raun. Ég hef all-vel fylgst
meö þessu, vegna þess aö ég hef
eytt sumarleyfum minum I mörg
ár i aö kynna mér fangelsismál
erlendis og þykist þvl tala af
nokkurri þekkingu.
— Erum viö eftirbátar ná-
grannaþjóöanna á þessu sviöi?
— Sem betur fer erum viö ekki
eftirbátar þeirra hvaö fangelsis-
málum viökemur, nema f tilraun-
um meö nýjungar. Ég fullyröi aö
þessi nýju fangelsi, sem hafa
veriö byggö viöa erlendis eru svo
ómanneskjuleg aö flest gömlu
fangelsin eru betri. Þegar hinn
mannlegi þáttur hverfur innan
fangelsa, fyrir fullkominni tækni-
væöingnþá tel ég vera farið út á
hálar brautir. Gætum þess aö
fangar eru menn eins og ég og þú.
Þeir hafa hinsvegar gerst brot-
legir viö lög og eru aö taka út sina
refsingu fyrir. Þaö þýöir ekki aö
fara eigi meö þá eins og dauöa
hluti meö þvi aö loka þá inni búr-
um, þar sem allt er fjarstýrt meö
nýtiskulegum rafeindabúnaöi.
Þaö ber aö gera þeim refsivistina
eins bærilega og frekast er unnt
og þaö verður ekki gert nema
mannlegi þátturinn sé I fyrir-
rúmi. Hitt vil ég svo aö lokum
endurtaka og leggja áherslu á, aö
þaö veröur enginn betri maöur af
aö dvelja I fangelsi.
-SJór