Þjóðviljinn - 14.08.1982, Blaðsíða 17

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 14.-15. ágúst 1982
Helgin 14,—15. ágúst 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17
Eins og margir muna, sem sáu
Víkingaþætti Magnúsar Magnús-
sonar í sjónarpi s.l. vetur, hefur
undanfarin ár staðið yfir í York
mikill uppgröftur á húsum og öðr-
um minjum frá dögum víkinganna.
1972 hófst uppgröfturinn og hafa
fjöldamargir vísindamenn lagt þar
hönd á plóginn, en York Ar-
chaelogical Trust sem stendur fyrir
uppgreftrinum, hefur notið fjár-
hagsaðstoðar frá fyrirtækjum bæði
á Bretlandseyjum og Norð-
urlöndum, einkum Danmörku.
Hefur verið grafið upp í York
handverksmannahverfi sem varpar
nýju ljósi á daglegt líf og störf nor-
rænna víkinga á þessum tíma. Er
nú verið að undirbúa sýningu á
þessu stóra víkingahverfi, sem er í
Coppergate í miðri York, en hluti
minjanna er á sýningunni nú í
sumar. Til að hægt sé að sýna húsin
og munina opinberlega, þarf að
verja þá rotnun, en slík meðhöndl-
un tekur langan tíma. Er gert ráð
fyrir að hægt verði að opna þennan
hluta víkingabyggðarinnar al-
menningi árið 1984.
Víkingasýningin sem í sumar er í
York er að hluta til byggð kringum
muni frá Coppergateuppgreftrin-
um og að hluta frá dönskum söfn-
um, einkum Þjóðminjasafninu í
Kaupmannahöfn, sem opnaði 11.
apríl í fyrravor sýningu um víking-
ana í Englandi.
Ferð mín til York var ekki hugs uð
til skemmtunar og upplyftingar
eingöngu, heldur nokkurs gagns.
Ég hef verið að glíma við það um
alllangt skeið að gera handrit að
leikriti byggðu að nokkru á Lax-
dælu. Við Messíana Tómasdóttir,
sem gerir leikmynd og búninga í
verkinu, ákváðum að hefja sam-
vinnu okkar einhvers staðar þar
sem andi víkinga svifi yfir vötnum.
Og York varð fyrir valinu.
Við áttum pantað herbergi á
„The Viking Hotel“ í York og
komum þangað þreyttar eftir lest-
arskröltið síðla dags. Við ákváðum
að nota kvöldið til að vinna og fara
árla morguns á sýninguna. Eftir að
hafa fengið okkur far með
„Fljótabátnum" sem siglir með túr-
ista upp ána Ouse, þar sem áður
sigldu drekkhlaðin víkingaskip,
höldum við upp á hótel. í anddyri
hótelsins er skilti sem segir að ein-
mitt þar sem hótelið stendur hafi á
miðöldum verið aðalgatan niður að
ánni. Gatan hét „Develynstanes
og er nafnið dregið af „Dyflinni"
en þar var ein helsta höfn víkinga
um miðja 9 öld. Hvar sem komið er
í York má sjá myndir af víkingum.
Meira að segja í kaffisölunni á járn-
brautarstöðinni eru skreytingar
upp um alla veggi af orustum vík-
inga. Og að sjálfsögðu eru víkinga-
skip á sápunni á hótelinu.
Við sitjum uppi lengi nætur við
handritið og lesum saman, reynum
Rómverjar kölluðu bæinn
Eboracum, en þeir misstu
6000 manns úr liði sinu þar
árið 71. Síðan hét borgin
Eoforwic, þá Jórvík og
loks York. Þar sátu á mið-
öldum danskir og norskir
kóngar og sá síðasti þeirra
var Eiríkur blóööx ásamt
drottningu sinni Gunnhildi,
en hann var drepinn árið
954.
„Finna þeiri eigi fyrr en
grunnföll voru á útborða og
svo fram yfir. Var þá engi
annar til en stefna á land upp,
og svo gerðu þeir, sigldu þá til
brots og komu að landi við
Humru mynni. Þar héldust
menn allir og mestur hluti f jár
annað en skip. Það brotnaði í
spón.
Og er þeir hittu menn að máli,
spurðu þeir þau tfðindi er Agli
þóttu háskasamleg, að Eiríkur
konungur blóðöx var það fyrir
og Gunnhildur og þau höfðu
þar ríki til forráða og hann var
skammt þaðan uppi í borginni
Jórvík."
Myndir og texti: Þórunn Sigurðardóttir
að strika og stytta. Við ákveðum að
taka nafn Egils Skaliagrímssonar
út úr verkinu, þótt hann hafi verið
afi einnar höfuðpersónunnar,
Kjartans Ólafssonar. Það varð hins
vegar okkar fyrsta verk næsta
morgun að setja nafn hans aftur inn
í verkið, því kappinn sótti svo ræki-
lega að okkur um nóttina, að hvor-
ug okkar gat sofið. Ekki sögðum
við þó hvorannarri frá draumförum
okkar fyrr en bjart var af degi og
vorum þá báðar jafn sannfærðar
um að nú hefði Egiil heimsótt okk-
ur. Enda sváfum við vel eftir að
nafn hans var komið á sinn stað og
verður ekki reynt að strika það
þaðan aftur.
Næsta dag var svo haldið á
sýninguna og þar eyddum við
næstu tveimur dögum. Gífurlegur
fjöldi var á sýningunni og varla
hægt að þverfóta. Það má segja að
víkingaæði hafi gripið um sig á
Bretlandi, ef dæma má af þeim
fjölda sem sótti Víkingasýninguna í
London um árið og þessa sýningu
nú.
A sýningunni sem er mjög um-
fangsmikil er hægt að fylgja sög-
unni allt frá 789 er víkingar réðust á
land í Lindisfarne til þess er Har-
aldur Harðráði er drepinn í
bardaganum í Stamford Bridge
1066 oe víkingar þarmeð hraktir
frá völdum í Englandi. Eitt hús-
anna frá Coppergate hefur verið
reist inni í safnbyggingunni,einnig
hluti úr víkingaskipi, sleði, klæðis-
bútar auk fjölda margra muna og
minja sem fundist hafa frá þessum
tíma.
Teikningar og myndir prýða
sýninguna og gefa glögga mynd af
klæðnaði, vopnum, skartgripum
og hárgreiðslu. Þá má ekki gleyma
„víkingabúðinni" þar sem hægt er
að kaupa allskyns minjagripi og
bækur. Þar situr einnig Hollend-
ingur nokkur, Matthijs De Jong
(Matthías hinn ungi eins og við
kölluðum hann) með tvö forn
myntmót, sem fundust í Copper-
gate. Þetta eru myntmót frá tímum
víkmgakonunganna í Jórvík en tal-
ið ér að víkingar hafi fyrst lært að
nota peninga sem gjaldmiðil á
Englandsárum sínum. Þarna slá
túristarnir mynt og uppi á vegg er
mynd af Charles prins við
myntsláttuna, en hann opnaði
sýninguna í vor, og af Magnúsi
Magnússyni, sem greinilega er
mjög vinsæll í Bretlandi. Verandi
íslendingar þurftum við ekkert að
borga fyrir myntina sem við slóum
og fórum heim með blýpenní
merkt bæði Kristi og Þór.
Ég keypti mér þarna peysu með
áletruninni „Erik Bloodaxe rules
OK“ og vona að Agli mislíki ekki
frekar við mig, en eins og menn
muna voru þeir Eríkur hinn norski
og Egill hinir mestu fjandmenn.
Egill braut skip sitt við ósa Humb-
er (Humru) og gekk síðan upp í
Jórvík, þar sem Eríkur blóðöx var
konungur. Til að bjarga höfði sínu
orti Egill sitt fræga kvæði „ Höfuð-
lausn“ í konungsgarði í Jórvík og
þáði líf sitt að launum frá konungi.
Raunar efumst við stórlega um að
Eríkur eigi skiliö þá umsögn að
hann hafi „ruled ÓK“ en Bretar
vilja víst sýna með þessu að þeir
hafi að nokkru fyrirgefið víkingum
yfirgang sinn og meti þá að verð-
leikum.
Jórvíker svokvödd í samahitan-
num og þegar við komum. Við fö-
rumheim klyfjaðar bókum
-þs.
Þar sem nu heitir Kings Square i miöri York er talið að höll vlkinga-
konunganna hafi staöið. Þar hefur Ilöfuðlausn væntanlega veriö flutt á
sinum tlma, en nú ómar léttur djass um strætin, sem jafnan eru full af
götusölum ogstrætisspilurum.
Á ánni Ouse sigla bátar meö ferðamenn, en þarna fluttu vlkingar varning sinn upp á markaöinn I Jórvlk, sem var ein helsta verslunarmiöstöð á
Bretlandseyjum.
Mikill fjoldi feröamanna streymir á sýninguna I York, en hún veröur aöeins opin I sumar.
Hér er greinarhöfundur og
Messiana Tómasdóttir
Messiana slær mynt hjá Matthlasi.
----------------------------------------I
Svona telja inenn að gata i Jór-
vík liafi litiö út á seinni hluta 9.
aldar. Vikingur selur kaup-
manni skinn.
Allt i kringum miöborg York eru háir múrar sem hægt er aö ganga uppi á. Mikið af nöfnunum á götum
og torgum eru af norrænum uppruna t.d. heitir ein aðalgatan ..Miklabraut” (Miklegate)
,,NoröimbraIand er kallað fimmtungur Englands, og er það
norðast, næst Skotlandi fyrir austan. Það höfðu haft að fornu
Danakonungur. Jórvik er þar höfuðstaður.” (Egils saga).
Á mollheitum ágústdegi skrölti ég við annan mann i lest frá
London og er förinni heitið til Jórvikur eða York eins og borgin
heitir i dag. Ætlunin er að skoða þetta forna höfuðvigi norrænna
vikinga á miðöldum og þá einkum sýninguna sem opnuð var 3.
april i vor og lýkur 30. september og ber nafnið „The Vikings in
England”
777 Jórvíkur á Englandi